AÇIK AYDIN
AÇIK AYDIN
TÜRKÇESİ : AÇIK - ĀYDIÑ / AÇIQ - AYDIN,/ AÇIK AYDIN / AÇIK SEÇİK
AÇIQ - AYDIN, AÇIK - ĀYDIÑ = açık net (Türkçe - Fransızca).
Türkçe, Fransızca “açık net” neteglik (sıfat) ikilemesinin bütünüyle, tükel (tamamıyla) Türkçe karşılığı:
Azerbaycan Türkçesindeki “AÇIQ - AYDIN” ile
Türkmen Türkçesindeki “AÇIK - ĀYDIÑ” sözüdür.
Bu iki Türkçe kolundaki “ikilemeli” sözün Türkiye Türkçesinin ses bilgisine göre karşılığı: “AÇIK AYDIN” olur.
Türkmen Türkçesindeki “AÇIK - ĀYDIÑ” en eski dönemdeki biçimidir.
“ĀYDIÑ” sözündeki “Ā” uzun ünlüsü Türkiye Türkçesinde unutulmuş olup birkaç yöre ağzında yalnız beş - altı sözde yaşamaktadır. “ĀÑSIRMAK” (hapşırmak) gibi.
Yine, “ĀYDIÑ” sözündeki “Ñ” geniz “N”si de Türkiye Türkçesinde çok büyük oranda unutulmuş, beş altı yöre ağzında git gide seyrekleşerek, azalarak kullanılmaktadır.
Azerbaycan Türkçesindeki “AÇIQ - AYDIN [AÇIG - AYDIN]” sözü de olduğu gibi alınamaz, Ses bilgisine göre “Q > K” biçiminde alınabilir.
Dolayısıyla:
=1= Dilde, söz varlığında Türkçeleşme için, yad, alıntı sözün Türkçe en uygun karşılığını kullanmak için;
=2= İki Türkçe koluna doğrudan Türkiye Türkçesini yakınlaştırmak için;
=3= Başka Türkçe kollarının da kolayca sezip kullanabilmesi için;
[“AÇIK” ile “AYDIÑ” / “AYDIN” sözleri Çağdaş Türkçe kollarının çok büyük bir bölümünde kullanılan sözlerdir.]
=4= İkilemeler bir kavramı (tüşünüğü) en geniş biçimde karşılayan, kavramları belirginleştiren “SÖZ ÖBEĞİ”dir. Bunun için anlatım, sezdirme gücünü kolaylaştırmak için:
“Türkiye Türkçesinde de” söz varlığında: AÇIK AYDIN ikilemesinin de kullanılmasının “Türk Toplulukları” arasında “DİLDE BİRLİK – DİLDE TÜRKÇELEŞME” için gerekli olduğunu, dil - düşünce köprüsü uğrunda çok yararlı olacağını düşünüyor, Türk aydınlarının sıklıkla kullanmasını salık veriyorum.
Türkiye Türkçesinde bu anlamda kullanılmakta “AÇIK SEÇİK” ikilemesi var. Ancak, Çağdaş Türkçe kollarında bu söz yok.
Türkiye’de bu iki anlamdaş (sinonim) ikilemenin kullanılması bu kavramı daha kolay, daha ayrıntılı karşılanmasını sağlayacaktır.
TÜRKMEN TÜRKÇESİ
& AÇIK - ĀYDIÑ [“AÇIK - AYDIÑ”, açığ-a:ydıñ] (neteg.; bel.; neteg. ikilemesi) = “anl. çek.” Açık - belirgin; açık - net “Türkçe - Fransızca”. bkz.; äşgär. “Türkçesi”
sıp., göç.m. Açık, aydıñ, äşgär.
Okudıcı edilcek yumışlarnı okuwçılara āçık-aydıñ aytdı. ≡ Öğretmen yapılacak yumuşları (görevleri) öğrencilere açık - belirgin (biçimde) söyledi.
Näme işleceğem bolsañ, pikiriñi āçık-aydıñ etmeli-dä. ≡
Ne yapacaksan olursan ol, düşünceni önceden açık - belirgin biçimde belirlemen gerekir.
AZERBAYCAN TÜRKÇESİ
AÇIQ - AYDIN (neteg.; bel.; neteg. ikilemesi) = Açıkça, açık, belirgin biçimde. Kuşkusuz (şüphesiz).
Səmimiyyət ifadə edən, səmimi; aşkar, bəlli, aydın, heç bir şeylə gizlədilə bilməyən; şübhəsiz.
□ Açıq-aydın məsələ.
Düşüncəsini açıq-aydın söyləmək.
AÇIK - AYDIN
AYDIN (neteg. “sıfat”) (I) = Aylı, aylı gece; mehtap (Farsça).
aydın (neteg. “sıfat”) (II) = “anl. çek.” Açık, belli, belgin, belirgin.; sarih (Arapça).
aydın (neteg. “sıfat”) (III) = “anl. çek.” Aydın; ziyalı (Arapça - Türkçe); münevver (Arapça).
