ADLARDA KÜÇÜLTME, ADLARDA KÜÇÜLTME NEDİR, ADLARDA KÜÇÜLTME ÖRNEKLERİ

ADLARDA KÜÇÜLTME, ADLARDA KÜÇÜLTME NEDİR, ADLARDA KÜÇÜLTME ÖRNEKLERİ, Adlar, ad, ad nedir, adlar konu anlatımı, özel adlar ve tür adları,

Adlar (-cik, -ceğiz) eklerinden biriyle küçültme anlamı kazanır. Bunun yanı sıra başka anlamlar da belirir.

* Karşı tepecik karla kaplıydı. (küçültme)
* Uzun zamandır görmediğim dayıcığım gelmiş. (sevgi anlamı)
* Kadıncağız ağlıyordu. (acıma anlamı)
* Emekli maaşıyla bir evceğiz alabildi. (küçümseme anlamı)

(-cik) eki bazı durumlarda yapım eki olarak kullanılır.

* Elmacık kemikleri görünüyordu.
* Maymuncukla açmış kapıyı.
 

AD TAMLAMALARI

Bir adın diğer bir ada ait olduğunu bildiren sözcük öbeğidir. Türkçede dört çeşit ad tamlaması vardır :

1- Belirtili ad tamlaması:
Hem tamlayanın, hem de tamlananın tamlama eki aldığı ad tamlamasıdır.

Tamlama ekleri:
Tamlayan eki: (-ın, in , un, ün) bazen de (-den) eki tamlayan eki yerine kullanılabilir.
Tamlanan eki: (-ı, i u, ü)

Otomobillerin dışı
Sinemaların kapısı
Camekanlar bedava

otomobillerin dışı (Belirtili ad tamlaması) (Tamlayan- tamlanan)

sinemaların kapısı (Belirtili ad tamlaması) (Tamlayan - tamlanan)

U Y A R I 1

Belirtili isim tamlamasında tamlayan kişi zamiri olursa (ben, sen, o, biz, siz, onlar) tamlama ekleri o kişinin iyelik ekleri olabilir.

Benim yarim gelişinden bellidir.
Ak elleri deste deste güllüdür.

benim yarim (Belirtili ad tamlaması) (Tamlayan - Tamlanan)

U Y A R I 2
Belirtili isim tamlamasında tamlayan kişi zamiri ise, kullanılmayabilir. Bu durumda (tamlayanı düşmüş ad tamlaması) oluşur.

Denizden yeni mi çıkmıştı, neydi
Saçları, dudakları
Deniz koktu sabaha kadar

(onun) saçları: Tamlayanı düşmüş isim tamlaması
(onun) dudakları: Tamlayanı düşmüş isim tamlama

 
U Y A R I 3
Bazen (-in) tamlayan ekinin yerine (-den) kullanılabilir.

Dün aldığım elmalardan biri çürük çıktı.
Elmalardan biri (Belirtili isim tamlaması) (elmaların biri)

2- Belirtisiz ad tamlaması:
Sadece tamlanan eki bulunan ad tamlamasıdır.

Akşam üstüne doğru, kış vakti
Benim de sevdalar geçti başımdan.

akşam üstü (Belirtisiz ad tamlaması) (Tamlayan - Tamlanan)
kış vakti (Belirtisiz ad tamlaması) (Tamlayan - Tamlanan)

Belirtisiz ad tamlamalarında tamlayan:

a) Tamlananın kaynağını belirtir.
Kuyu suyu, memba suyu
deniz balığı, su buharı

b) Tamlananın neye benzediğini bildirir.
Horoz şekeri, vezir parmağı

c) Tamlananın neye özgü olduğunu bildirir.
toz bezi
saç boyası

d) Tamlananın nedenini bildirir.
sel baskını, çığ felaketi

1. e) Tamlananın neden yapıldığını bildirir.
   üzüm suyu, ayva reçelif) Tamlananın zamanını belirtir.
   gençlik günleri, öğle yemeği
   
   g) Belirtisiz ad tamlamaları yer adı bildirebilir.
   Özgürlük Parkı, Taksim Meydanı
   
   3- Zincirleme ad tamlaması:
   Tamlayan veya tamlananı kendi içinde bir ad tamlaması olan tamlamadır.
   
   Hatırlarım ilk görüşümü dünyayı
   Bir midye kabuğunun aralığından
   
   midye kabuğu: Belirtisiz ad tamlaması
   
   midye kabuğunun aralığı (Zincirleme ad tamlaması) (Tamlayan - Tamlanan)
   zerdali ağaçlarının çiçekleri (Zincirleme ad tamlaması) (Tamlayan - Tamlanan)
   
   4- Takısız ad tamlaması:
   Bir varlığın neden yapıldığını veya mecazi olarak neye benzediğini bildiren tamlayan ve tamlanan eki almamış olan adlardan oluşmuş tamlamadır.
   
   * Çocukluk anılarımın geçtiği taş mektep karşımda duruyordu.
   
   taş mektep (mektebin taştan yapıldığını bildirir. / Takısız ad tamlaması.)
   altın yüzük (yüzüğün altından yapıldığını bildirir. / Takısız ad tamlaması.)
   keman kaş (kaş kemana benziyor. / Takısız ad tamlaması )
   
   U Y A R I
   Takısız ad tamlamalarını sıfat tamlamalarından ayırmak için şunlara dikkat etmek gerekir.
   
   a) Takısız ad tamlamalarında tamlayanın karşıtı yoktur. Sıfat tamlamalarında vardır.
   
   havuç burun (Takısız ad tamlaması)
   karşıtı yok
   haylaz çocuk (Sıfat tamlaması)
   karşıtı var
   
   b) Takısız ad tamlamalarında tamlayanlar genellikle somuttur. Sıfat tamlamalarında ise soyuttur.
   
   deri ayakkabı (Takısız ad tamlaması)
   somut
   akıllı çocuk (Sıfat tamlaması)
   soyut


2. c) Takısız tamlamalar tam benzetmelere dönüştürülebilir. Sıfat tamlamaları dönüştürülemez.ipek saç (Takısız ad tamlaması)
   İpek gibi parlayan saç (Tam benzetme)
   
   N O T: Takısız ve belirtisiz ad tamlamalarında araya sözcük giremez. Belirtili ve zincirleme ad tamlamalarında ise tamlayanla tamlanan arasına sözcük girebilir.


 

Pantolonun düğmesi (Belirtili ad tamlaması)
Pantolonun siyah düğmesi (siyah- sıfat)

Çocuğun sevgisi (Belirtili ad tamlamas)ı
Çocuğun imrendiren sevgisi (imrendiren - sıfat)

Atatürk'ün herkese örnek olacak yaşam felsefesi (herkese örnek olacak - sıfat öbeği)

Belirtisiz ve takısız tamlamalarda ise sıfat araya girmez, tamlamanın başına gelir.

Taze meyve suyu için
Sıfat / Belirtisiz ad tamlaması

Kırık tahta masayı onarın
Sıfat / Takısız ad tamlaması