İsimler Konu Anlatımı, İsim Nedir? isimlerin Türleri, isimlerin Özellikleri, Adlar Konu Anlatımı

İsimler Konu Anlatımı, İsim Nedir? isimlerin Türleri, isimlerin Özellikleri, Adlar Konu Anlatımı

1. Varlıklara Verilişlerine Göre İsimler (Özel İsim, Cins İsim) 2. Varlıkların Sayılarına Göre İsimler (Tekil İsim, Çoğul İsim, Topluluk İsmi) 3. Varlıkların Oluşuna Göre İsimler (Somut İsim,Soyut İsim)

Varlıkların, duyguların, düşüncelerin, kavramların ve çeşitli durumların karşılığı olarak kullanılan sözcüklere isim (ad) denir.

Örnek(ler)

» kitap, Mehmet, kapı, Türkiye, hoşgörü, aslan, aile…

 >  İsimler, 3 ana başlıkta incelenir:

İsim Kavram Haritası

1. Varlıklara Verilişlerine Göre İsimler

1.1. Özel İsimler

Tek olan, diğer varlıklara benzemeyen varlıkları karşılayan adlardır. Bu isimler, varlıklara sonradan verilir. Verilen bu isim, özel ismin verildiği kişi veya varlık tanındıktan sonra söz konusu kişi veya varlığı zihnimizde canlandırır ve onunla özdeşleşir.

Özel isimler şu şekilde sınıflandırılabilir:

Kişi (şahıs) adları ve soyadları: Mustafa Kemal Atatürk, Cem Yılmaz, Tarkan, Arda Turan…

Kıta, devlet, ülke, millet isimleri: Avrupa, Türkiye, Almanya, Türk, Yunan…

Bölge, şehir, köy, semt, cadde ve yer adları: İç Anadolu Bölgesi, İstanbul, Kadıköy, Ortaköy, Vatan Caddesi…

Dil, din ve mezhep adları: Türkçe, İngilizce, İslamiyet, Hristiyanlık, Sünni…

Eser (kitap, dergi, gazete) isimleri: Safahat, Bilim Çocuk, Milliyet…

Kurum, dernek, işletme isimleri: Türkiye Büyük Millet Meclisi, Türk Dil Kurumu, Yeşilay Derneği, Atatürk Çapa Fen Lisesi, Güven Bakkaliyesi…

 UYARI  Özel isimlerin ilk harfi büyük yazılır ve özel isimlere gelen çekim ekleri kesme işaretiyle ayrılır.

Örnek(ler)

» Erdi‘nin ailesi İstanbul‘dan göç etmiş.

 UYARI  Özel isimlere gelen yapım ekleri kesme işaretiyle ayrılmaz. Özel isimlere gelen yapım eklerinden sonra gelen çekim ekleri de kesme işaretiyle ayrılmaz.

Örnek(ler)

» Türk–çe–nin→Türkçenin

yapım ekiçekim eki

» Ankaralı, İngilizceden…

1.2. Cins İsimler (Tür İsimleri)

Aynı türden olan varlıkların ve kavramların ortak isimleridir.

Örnek(ler)

» ev, anne, sevgi, dergi, su, ceket, saat, mavi, daire, edebiyat…

 NOT  Bazı cins isimler özel isim olarak kullanılabilmektedir.

2. Varlıkların Sayılarına Göre İsimler

2.1. Tekil İsimler

Aynı türden varlığın bir tanesini karşılayan isimlerdir.

Örnek(ler)

» ağaç, öğrenci, asker, elma, pencere, insan, kuş…

2.2. Çoğul İsimler

Aynı türden olan birden çok varlığı karşılayan isimlerdir. Türkçede isimlere çoğul anlam “-lar /-ler” çoğul ekiyle kazandırılır. Bu eki alan isimler çoğul isimlerdir.

Örnek(ler)

» ağaçlar, öğrenciler, askerler, elmalar, insanlar, kuşlar…

 UYARI  Çoğul eki (-lar / -ler) bazen cümleye farklı anlamlar da kazandırabilir.

Örnek(ler)

» Osmanlılarda yönetim babadan oğula geçmektedir. (Hanedan, soy anlamı katmıştır.)
» Bedeninden kanlar fışkırıyordu. (Abartma anlamı katmıştır.)
» Toplantımıza Ahmet Beyler de teşrif etti. (Saygı anlamı katmıştır.)
» İş yerimize otuz beş yaşlarında bir bayan geldi. (Yaklaşıklık anlamı katmıştır.)
» Bu vazo 1980′lerden kalma. (Zaman anlamı katmıştır.)
» Aramızda nice Mevlanalar var. (Benzerlik anlamı katmıştır.)

2.3. Topluluk İsimleri

Çoğul ekini almadığı halde birden çok varlıktan oluşan bir grubu karşılayan isimlerdir.

Örnek(ler)

» orman, ordu, sınıf, millet, küme, deste, komisyon…

3. Varlıkların Oluşuna Göre İsimler

3.1. Somut İsimler

Beş duyu organımızdan en az biriyle algılayabildiğimiz; yani görebildiğimiz, duyabildiğimiz, dokunabildiğimiz, tadabildiğimiz veya koklayabildiğimiz varlıklara verilen isimlerdir.

Beş Duyu Organımız

Örnek(ler)

Rüzgâr, yağmur, soğuk, sıcak, ekşi, acı (tat), çiçek, gürültü, aydınlık, karanlık, mavi, koku, uzun, deniz…
Yukarıdaki kelimeler beş duyu organımızdan en az biriyle algılanabilir. Sıcak, soğuk, rüzgâr dokunmayla; gürültü işitmeyle; mavi, uzun, deniz, çiçek görmeyle algılanabilir. Bu yüzden bu sözcükler somuttur.

3.2. Soyut İsimler

Beş duyu organımızdan herhangi biriyle algılayamadığımız kavramları ifade eden sözcüklerdir.

Örnek(ler)

Kin, iyilik, kötülük, nefret, kıskançlık, ayrılık, özlem, aşk, sevgi, acı (üzüntü), mutluluk, vicdan, umut, sevinç, keder…
Yukarıdaki kelimelerin hiçbiri beş duyu organımızla algılanamaz. Örneğin “nefret” dokunulabilen, görülebilen, duyulabilen, koklanabilen veya tadılabilen bir varlık değildir. Bu yüzden soyuttur.

İSİMLER TEST 1, İSİM TESTİ ÇÖZELİM

1. Konaklardaki (I)kölelerin çoğu zaman en büyük rüyası da (II)ev sahibine (III)kölelik bedelini ödeyerek özgürlüğe kavuşabilmeleriydi. Ama bu (IV)paranın miktarı çok yüksekti. Bu durumlarda (V)kölelerin imdadına devlet yetişiyordu.

Yukarıdaki parçada numaralanmış bölümlerden hangisi ad tamlaması değildir?

A) I.   B) II.   C) III.   D) IV.   E) V.

I. Seyir defterimde üç billûr harf

II. İlk leylek sürüsünü gördüğümde

III. Devemin gölgesine bağdaş kurdum.

IV. Fikrimin kış bahçesinde

V. Baharın fısıltısını duydum.

2. Numaralanmış dizelerin hangisinde zincirleme ad tamlamasına yer verilmiştir?

A) I.   B) II.   C) III.   D) IV.   E) V.

3. Aşağıdaki dizelerin hangisinde altı çizili sözün aldığı "-ı takısı" işlev bakımından diğerlerinden farklıdır?

A) Bütün ufku sardı küçük kum taneleri

B) Yavaşça kızarmış dünyanın yüzü

C) Kuşlar cıvıltıyla beslermiş hayatı

D) Kumlar kalmış, ey yolların ışığı sen gidince?

E) Silindi dillerden eski şarkıların rengi.

4. Aşağıdaki cümlelerde altı çizili sözcüklerden hangisi hem iyelik, hem hal eki almıştır?

A) Oysa o, yetersizliğin acısıyla kıvranıyordu.

B) Aşk ilminin sınırlarını daha çok zorlamalı.

C) Yarınların gönül sultanı şekilleniyordu artık.

D) Onun dilinde şiir, bir ilham güneşi oldu.

E) Herkes onu babasının tahtına lâyık buluyordu.

5. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde ad tamlaması "dolaylı tümleç" görevinde kullanılmıştır?

A) Hayat, o sıradan cümlelerin içinde saklıdır.

B) Bu şiir, insanın bütün bir hayatını anlatmıştı.

C) İşte o zaman anlayacaksınız ölümün değerini.

D) Bu müzikte aklın sınırlarını zorlamış gibiydi.

E) Uğruna akıl hastanelerine düşeceğiniz bir duygunuz yok mu?

Kafile uzaktan görününce

Sevinç ve mutluluk (I)çığlıkları yükseldi

En başta Baha Velet

Ardınca Mevlana Celalettin

(II)Çocukları, (III)eşleri ve dervişleri

Müjde (IV)çiçekleri gibi

Yayılmıştı (V)ovaya

6. Yukarıdaki dizelerde numaralanmış sözcüklerden hangisi ismin hal ekini almıştır?

A) I.   B) II.   C) III.   D) IV.   E) V.

(I)Cilven, (II)nazın, (III)endamın her bir şeyin çok güzel de

(IV)Saçlarını şöyle bir arkaya atışın başka

Bir (V)aşkı başından sonuna anlatışın başka

7. Yukarıdaki dizelerde numaralanmış sözcüklerden hangisi iyelik eki almamıştır?

A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V.

8. (I)Kör kadının yanındaki (II)dördüncü perşembe günü (III)kuzey rüzgârının bulutları (IV)çatıların üzerinde hızla ittiği bir sabah (V)binalar arasındaki meydanı geçtim.

Yukarıdaki numaralanmış bölümlerden hangisi zincirleme isim tamlamasıdır?

A) I.   B) II.   C) III.   D) IV.   E) V. 

9. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde, hal eklerinden herhangi birine yer verilmemiştir?

A) Rum ülkesinin övündüğü bir padişahtı Mevlâna

B) Şehrin dışında, Karaman yolundaki çayırlığa taşındı.

C) Toprağa verilen aziz sevgililer ziyaret edildi.

D) Aldığım bir kararı açıklamak istiyorum size

E) Emanet olarak yüklediğin görevini açıklıyorum.

10. Bazı durumlarda ad tamlamalarında tamlanan tamlayandan önce kullanılabilir.

Aşağıdaki dizelerin hangisinde bu kurala örnek bir tamlama kullanılmamıştır?

A) Gönül dostlarındadır tapusu İstanbul'un

B) İlkbaharla açılır kapısı mevsimlerin

C) Sınırsız vuslat için çınlar telleri gönlümün

D) Rastlamak ne hoş güzellerin en hasına

E) Dök ayıplı şüpheleri sularına yağmurun

11. Aşağıdaki dizelerin hangisinde altı çizili bölüm, diğerlerinden farklı türde bir tamlamadır?

A) Gözlerim sonsuz ufuklara dalıyor.

B) Sen ki gönül burcumda doğan günsün.

C) Yarı gecelere vurdum taşlı yolumu.

D) Nasıl bir kıskacın içindedir hasta beden

E) Alıp vuruyor beni çıkmaz sokaklara

12. Aşağıdaki dizelerin hangisinde altı çizili bölüm bir ad tamlaması değildir?

A) Aşk, bir bebeğin dünyayı adım adım emeklemesidir.

B) Tomurcukların ucunda yeşermiştir filizler.

C) Baharın gözleri vurur ağacın dallarına.

D) Aynalara yansıyan güzelliğin parıltısıdır.

E) En tatlı zamanların neşesisin güzel çocuk.

(I)Yeşil limonlar arasında

Güneydeyim (II)serserilik yaşımda

Topuklarımdan (III)dertli türküler akıyor

Erken yaz güllerinde (IV)gülün tekrarı

(V)Zalim avcılar bile dokunmaz güle

13. Yukarıdaki dizelerde numaralanmış bölümlerden hangi ikisi ad tamlamasıdır?

A) I. ve II.   B) II. ve III.   C) II. ve IV.   D) IV. ve V.   E) III. ve IV.

(I)Dişlerinde ışıyan (II)sözlerini dinlerdim.

(III)Gözlerini aşka bağlayan (IV)perilerin.

(V)Ağzında eriyen harflerin vardı.

14. Yukarıdaki dizelerde numaralanmış sözcüklerden hangisi hem ikinci tekil, hem üçüncü tekil kişiyi çağrıştıracak nitelikte değildir?

A) I.   B) II.   C) III.   D) IV.   E) V.

15. Bir akşamüstü, Erenkuş'a doğru yürüyünüz ve elektrik santralinin taraçasına inerek, iki yanınızda gür çağlayanları, körfezi ve Akdağ'ı seyrediniz.

Yukarıdaki cümle ve onu oluşturan sözcükler için aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

A) Zincirleme ad tamlamasına yer verilmiştir.

B) "gür çağlayanları" bir sıfat tamlamasıdır.

C) Birden çok birleşik sözcüğe yer verilmiştir.

D) Yüklem bir birleşik eylemdir.

E) "akşamüstü" sıfat tamlaması biçiminde oluşmuş bir birleşik sözcüktür. 

16. Aşağıdaki dizelerin hangisinde "-den" takısı diğerlerinden farklı bir işlevde kullanılmıştır?

A) Takatim kalmadı artık bağırmaktan

B) Bengisuyu içebilsem o büyük ırmaktan

C) Gel, umutların filizlendiği bir gül bahçesinden

D) Bir bâde sun ellerinle ey güzel Aşkı senin gözlerinden içeyim

E) Geçmiş takvimlerden dökülen yapraklara bak!

17. Sade isimleriyle (I)İstanbul’un semtlerine şahsiyet ve hatıra veren (II)sakız ağaçlarını, küçük taş basamaklı (III)sur kahvelerinin süsü asmaları, teker teker sayardım.

Bu cümlede altı çizili ad tamlamalarının türlerine göre doğru sıralanışı aşağıdaki seçeneklerin hangisinde verilmiştir?

A) Belirtisiz    Belirtili         Zincirleme

B) Zincirleme Belirtisiz       Zincirleme

C) Belirtili      Belirtisiz       Zincirleme

D) Belirtili      Belirtili          Belirtili

E) Belirtili      Zincirleme     Belirtisiz

18. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde, hal eklerinden herhangi birine yer verilmemiştir?

A) Nefsin kara zulmünden kurtulmanın tek yolu aşktı.

B) Halkın hayranlık duyguları içinde yaşadı.

C) Neydi koca sultanın öğretmek istediği ilim?

D) Bu sevgiyi her şeyin önünde görüyordu o.

E) Bilginler bilgini Mevlâna’ya yaklaştı sultan.

19. Aşağıdaki dizelerin hangisinde, tamlananı sıfatla nitelenmiş bir ad tamlaması vardır?

A) Karanlığımız için kim bilir kimin sesi gelir.

B) Aksın içimden, donduğunda gövdemin nefesi

C) Donsun, ruhumun kuşunun konacağı dam

D) Görünsün uzaklardan, terazinin boş kefesi

E) Biliyorum, herkesin sonesi vardır yaşamda

20. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde ad tamlaması "zarf tümleci" görevinde kullanılmıştır?

A) O unutulmaz duyguyu bir sabah vakti yaşadılar.

B) Genç kadını izleyip, suçüstü yakaladılar.

C) Şehrin en güzel sarayında bir masal prensesi yaşıyordu.

D) Güneş ışıkları yedi renge ayrılmış, havada duru-yor.

E) Hepsi büyük ve yakıcı beyazlığın içinde sönüp kayboluyor.

21. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde hem ad, hem sıfat tamlamasına yer verilmiştir?

A) O yıllarda, ispanya'da kanlı bir iç savaş sürüyordu.

B) İdam mangasının komutanı kadına acıyarak baktı.

C) Sabahın ışıkları içinde o muhteşem güzelliği gördü.

D) Şarkıcı, Çar'ın komutanlarını kendine hayran bırakıyordu.

E) Kılıcını indirdiği anda kadını vuracaklardı.

22. Belediye binasının önü, ulu kestane ağaçlarının gölgeleri ve çepeçevre dizilmiş banklarla halkı dinlenmeye davet eden meydan, biz çocuklar tarafından pek sevilen yerlerden biriydi.

Yukarıdaki cümlede kaç tane zincirleme ad tamlaması kullanılmıştır?

A) 1   B) 2   C) 3   D) 4   E) 5

Uyurken (I)dikenli bileşiklerde bir çocuk

(II)Kapanınca kanlı, (III)kara pencereler

Ve (IV)hiç açılmayınca tek (V)umut perdesi

23. Yukarıdaki dizelerde numaralanmış sözcükler türlerine göre eşleştirilirse, hangisi bu eşleştirmenin dışında kalır?

A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V.

CEVAP ANAHTARI

1-A 2-D 3-C 4-B 5-A 6-E 7-E 8-C 9-A 10-D 11-B 12-A 13-C 14-D 15-E 16-A 17-C 18-C 19-D 20-A 21-C 22-B 23-E