Divanu Lugati't-Türk'ten İlginç Bir Anlam Değişmesi
Türk deyimleri, divanı lügatit Türk atasözleri, divanı lügatit Türk anlamı, divanü lügati't Türk özellikleri, divanı lügatit Türk harita, divanü lügati't Türk pdf,
DİVANU LÜGATİ'T TÜRK HAKKINDAKİ TÜM YAZILAR İÇİN TIKLAYIN: DİVANU LÜGATİ'T TÜRK
Türk dilinin ilk sözlüğü Divanu Lugati't-Türk'ün sayısız hazine ile dolu olduğunu söylemeye bile gerek yok. Türkolojinin gerek gramer gerek kültürel araştırmalarında en değerli kaynaklar arasında olan bu sözlükten ilginç bir anlam değişimini inceleyelim:
Türk dilinin belgelerle takip edilebilen ilk dönemi Göktürk Türkçesi dönemidir. Bu dönemde çokluk eki olarak kullanılan eklerden biri olan +t eki, bir sonraki dönem olan Uygur Türkçesinden itibaren çokluk fonksiyonunu yitirmiş ancak bazı sözcükler içerisinde donmuş şekilde yer alabilmiştir.Bu sözcüklerden biri "tigit" sözcüğüdür.
Tigit sözcüğü "prensler" anlamında kullanılmış bir sözcük. Tigin (prens) sözcüğünün çokluk şekli olan bu sözcükteki ünsüz ddüşmesi dikkatimizi çekiyor: tigin+t>tigit
Ancak bu yazıda özellikle belirtmek istediğim nokta bu çokluk eki değil tigit sözcüğünün uğradığı anlam değişimi. Bu anlam değişimini Kaşgarlı Mahmut bize haber veriyor. Kaşgari'nin belirttiğine göre bu sözcüğün asıl anlamı "köle" iken zamanla hakan çocuklarına verilen bir unvan haline gelmiştir.
Kaşgarlı Mahmut'un bahsettiği bu anlam iyileşmesi taban tabana zıt kavramlar arasında bir geçiş olması yönüyle önemli bir anlam değişimi. Köle anlamından prens anlamına geçişin ne zaman ve hangi şartlarda gerçekleştiğini bilemiyoruz ancak Kaşgarlı Mahmut'un günümüze ulaştırdığı bu açıklama dikkate değerdir.
Ömür GÜNER
www.omurhocaedebiyat.com
01/09/2018
