Eski Uygur Türkçesi Metinleri Metin 2

Eski Uygur Türkçesi Metinleri Metin 2


Eski Uygur Türkçesi Metinleri Metin 2

Uygur Türkçesi Metin II


KALYANAMKARA ET PAPAMKARA


(İYİ DÜŞÜNCELİ PRENSLE KÖTÜ DÜŞÜNCELİ PRENS)


XII




  1. ……. “NT’ ‘WYTRW


……..... anta ötrü


……… Bundan sonra




  1. “TLX YWZLWK K’ ‘YNC’


atlıġ yüzlüg-ke inçe


ünvanlı ve önemli kişilere şöyle




  1. TYP “YTY N’CWKYN “XY


tip ayıttı neçükin aġı


diyerek sordu: “(İnsan) nasıl, zenginlik




  1. P’RYM X’ZX’NS’R ‘WYKWŞ PWLWR


barım ķazġansar üküş bolur


servet kazan(mayı ister)se (dilediğinden) çok olur?”




  1. “TLX L’R ‘YNC’ TYP ‘WYTWN


atlıġ-lar inçe tip ötün-


Ünvanlı kişiler şöyle diyerek arz et-


Sözcük Çözümlemeleri


anta ‘ondan, bundan’< a ‘3. tekil kişi zamirinin çekime girmiş hâli’ +n [zamir n’si] + ta


[bulunma-çıkma durumu]


atlıġ ‘tanınmış, meşhur’ < at ‘ad, şöhret’ +lıġ [isimden isim yapım eki; isimleri sıfatlaştırır.]


yüzlüg ‘tanınmış, önemli kişi’ < yüz ‘yüz, çehre’ +lüg [isimden isim yapım eki. İsimleri


sıfatlaştırır] +ke [yönelme durumu eki]


neçükin ‘nasıl, niçin’ < ne ‘ne’ + çe [eşitlik durumu eki] + ök [pekiştirme edatı] + (i)n


[araç durumu eki]


ķazġan- ‘kazanmak’ +sar [şart eki]


üküş ‘çok’ < ük- ‘yığmak, biriktirmek’ -(ü)ş [fiilden isim yapım eki]


XIII




  1. TY “WYNKY ‘WYNKY X’ZX’NC XYLM’X


ti ön͡gi ön͡gi ķazġanç ķılmaķ




  1. Türlü türlü kazanma (yollarını)

  2. “YW PYRDY L’R PYRY “YWR X’ZX’NC


ayu birdi-ler biri ayur ķazġanç


söyleyiverdiler. Biri (şöyle) der: “Kazanç




  1. N’NK T’RYX T’RYM’XD’ ‘DKW YWX KYM


nen͡g tarıġ tarımaķda edgü yoķ kim konusunda tarla ekip biçmekten iyisi yoktur,




  1. PYR T’RYS’R MYNK TWYM’N PWLWR


bir tarısar min͡g tümen bolur


bir ekildiğinde, milyonlarca olur.”




  1. PYRY “YWR XWY YYLXY ‘YKYDS’R


biri ayur ķoy yılķı igidser


Biri (de şöyle) der ki: “Koyun ve at beslenirse,




  1. YYLYNK’ “ŞYLWR P’Y PWLWR PYRY


yılın͡ga aşılur bay bolur biri


yıldan yıla sayıları artar, (kişi) zengin olur”. Bir (diğer)i




  1. “YWR ‘WYNKTWN KYDYN S’TYX’


ayur ön͡gtün kidin satıġķa


söyler: “Doğuya ve batıya mal satmaya


Sözcük Çözümlemeleri


ön͡gi ‘ayrı, başka, farklı’ < ön͡g ‘ön, dış’ +i [kalıplaşmış 3. tekil kişi iyelik eki]


ay- ‘söylemek’ -ur [geniş zaman eki]


igid- ‘yetiştirmek, beslemek’ < ig- ‘eğmek’-(i)d [fiilden fiil yapım eki: pekiştirme görevindedir] -ser [şart eki]


yılın͡ga ‘her yıl’ < yıl ‘yıl’ +ı [3. tekil kişi iyelik eki] +n͡ga [yönelme durumu eki]


kidin ‘batı’ < ki ‘geri, arka’; (krş.: Türkiye Türkçesi geri

Eski Türkçe kirü) +din [çıkma durumu eki: bk. 2. Ünite Orhun ve Uygur Türkçeleri Arasındaki Farklar-6.]


sat- ‘satmak’ -(ı)ġ [fiilden isim yapım eki] +ķa [yönelme durumu eki]


XIV




  1. YWLWX’ P’RS’R P’Y PWLWR


yuluġķa barsar bay bolur


mal almaya gidilirse (kişi) zengin olur. “




  1. YM’ PYR PYLK’ NWM


yime bir bilge nom


Yine bir bilge, din diyanet




  1. PYLYR ‘R ‘YNC’ TYP TYDY T’VR


bilir er inçe tip tidi tavar


bilir kişi(din alimi) şöyle dedi: ‘’Dünyalık




  1. X’ZX’NM’X N’NK T’LWY ‘WYKWZ


ķazġanmaķ nen͡g taluy ögüz-


edinme konusunda (kişi) okyanus-




  1. K’ KYRYP KWNKWL T’KY KWYS


ke kirip kön͡gül-teki küs-


a girip (manevi derinliklere dalıp) gönüldeki (nefsinin yapmaya zorladığı) arzu-




  1. WŞYN X’NTWR X’LY S’XYNS’R


üşin ķantur-ġalı saķınsar


larını kandırmak için tefekkür ederken,




  1. PWLWNCWSWZ CY[N]T’M’NY ‘RDYNY


bulunçusuz çintemeni erdini


bulunmaz çintamani incisini (düşünce mücevherini = mutlak hakikati)




  1. PWLS’R X’M’X YYRTWNCWD’KY


bulsar ķamaġ yirtünçüdeki


bulacak olursa tüm yeryüzünde bulunan


Sözcük Çözümlemeleri


yul- ‘yolmak;çekip almak’ -(u)ġ [fiilden isim yapım eki] +ķa [yönelme durumu eki]


küsüş ‘arzu, istek’ < küse- ‘istemek’ -ş [fiilden isim yapım eki: -ş eki burada olduğu gibi kendisinden önceki ünlüyü daraltabilir. Örnek: alķa- ‘övmek’ fakat alķış]


ķantur- ‘kandırmak, doyurmak’ < ķan- ‘kanmak, doymak’ -tur [ettirgenlik eki] -ġalı


[zarf-fiil eki]


bulunçusuz ‘bulunmaz, ender’ < bul- ‘bulmak, ele geçirmek’ -(u)n [dönüşlülük eki] -ç


[fiilden isim yapım eki] +çu [isimden isim yapım eki] + suz [isimden isim yapım eki: yokluk sıfatları üretir]


XV




  1. TYNLYX L’RNYNK KWYSWŞYN ‘YNCYP


tınlıġ-larnın͡g küsüşin inçip


canlıların arzuları böylece (yerine gelmiş olur).’’




  1. TYKYN “LXWNY T’PL’M’DY T’K


tigin alķunı taplamadı tek Prens (tekliflerin) hepsini uygun görmedi, yalnızca




  1. T’LWY ‘WYKWZK’ KYRMYŞYK


taluy ögüzke kirmişig


okyanusa açılmayı




  1. T’PL’DY ‘WYTWRW ‘YCK’RW X’NKY ‘YLYK’


tapladı ötürü içgerü ķan͡gı illigke


makul gördü. Sonra içeride (sarayda) babası kraldan




  1. ‘WYTWK PYRDY T’LW ‘WYKWZK’


ötüg birdi talu ögüzke


bir istekte bulundu: ‘’Okyanusa




  1. KYR’YN TYP ‘WL ‘WYDWN X’NKY


kireyin tip ol ödün ķan͡gı


gireyim (açılayım) mı? ‘’ diye. O anda babası




  1. X’N PW ‘WYTWK S’V ‘YŞYDYP


ķan bu ötüg sav işidip


han bu istirhamı işitmesine rağmen




  1. N’NK KYKYNC PYRW ‘WM’DY ‘RTYNKW


nen͡g kiginç birü umadı ertin͡gü


hiçbir cevap veremedi. Aşırı derecede


Sözcük Çözümlemeleri


tapla- ‘uygun bulmak’ < tap ‘uygun, yerinde’ +la- [isimden fiil yapım eki] -ma [olumsuzluk eki] -dı [3. tekil kişi belirli geçmiş zaman eki]


kir- ‘girmek’ -miş [geçmiş zaman eylem sıfatı] -(i)g [belirtme durumu eki]


ötüg ‘rica, istek’ < öt- ‘geçmek, arz etmek’ -(ü)g [fiilden isim yapım eki]


bir ‘vermek’ -ü u- ‘muktedir olmak’ [yardımcı fiili zarf-fiil eki ile asıl fiile bağlanmış birleşik fiil çekimi] -ma [olumsuzluk eki] -dı[3. tekil kişi belirli geçmiş zaman eki]


XVI




  1. PWŞWŞLWX PWLTY ‘WYTRW “W[L]


buşuşluġ boltı ötrü ol


üzüldü. Ardından, o




  1. ‘WXLY TYKYN K’ ‘YNC’


oġlı tigin-ke inçe


oğlu prense şöyle




  1. TYP YRLYX X’DY “MR’X ‘WYKWK


tip yarlıġ-ķadı amraķ ögük-


diyerek buyurdu: “Sevgili yavrucuk-




  1. WM M’NYNK ‘YLT’ X’ZX’NCYM


üm menin͡g ilte ķazġançım


um! Benim imparatorlukta kazancım




  1. SYZYNK ‘RM’Z MW ‘MTY KWYNKWL


sizin͡g ermez mü amtı kön͡gül-


sizin değil mi? Şimdi istediğiniz




  1. C’ “LYNK P’RC’ PWŞY


çe alın͡g barça buşı


kadar alın; hepsini sadaka




  1. PYRYNK N’ ‘WYCWN ‘WYLWM


birin͡g ne üçün ölüm


verin! Niçin ölüm




  1. YRK’ P’RYR SYZ PYŞ TWYRLWK


yirke barır siz biş türlüg


yerine gidiyorsunuz? (Orada) beş türlü


Sözcük Çözümlemeleri


bir- ‘vermek’ -(i)n͡g [2. çoğul kişi emir eki]


XVII


1.”D’ P’R PYR ‘D’ ‘WL ‘RWR T’LYM


ada bar bir ada ol erür talım


tehlike var. Birinci tehlike şudur: Canavar




  1. P’LYX ‘WDWX ‘RK’N S’XL’NM’DYN


balıķ oduġ erken saķlanmadın


balık uyanık iken (kişi) beklemediği anda




  1. TWŞ’R “LXWNY KMY PYRL’ SYN


tuşar alķunı kemi birle sin͡g-


(onunla) karşılaşır. Herkesi gemiyle birlikte yu-




  1. KWRWR ‘YKYNTY SWVD’ SWV ‘WYNKLWK


ürür ikkinti suvda suv ön͡glüg


tar. İkincisi: Suda su renginde




  1. T’XL’R P’R KMY SWSWP SYNWR


taġlar bar kemi süsüp sınur


dağlar var. Gemi çarpıp parçalanır.




  1. KYŞY ‘LXW ‘WYLWR ‘WYCWNC SWVD’


kişi alķu ölür üçünç suvda


İnsanların tamamı ölür. Üçüncüsü: Suda




  1. Y’KL’R ‘WRWP KMY SWVX’


yekler urup kemi suvķa


şeytanlar hücum edip gemiyi suya




  1. CWMWRWR TWYRTWNC ‘WLWX T’KZYNC


çomurur törtünç uluġ tegzinç


batırır. Dördüncüsü: Büyük girdap


Sözcük Çözümlemeleri


oduġ ‘uyanık’ < *od- ‘uyanık olmak’ -(u)ġ [fiilden isim yapım eki]


saķlan- ‘dikkat etmek’ < sa- ‘saymak, hesap etmek’ -ķ ‘dikkatli, uyanık’ [fiilden isim yapım eki] -madın [olumsuz zarf-fiil eki]


tuş- ‘rast gelmek, karşılaşmak’ -ar [geniş zaman eki]


sin͡g- ‘sinmek, içine geçmek’ -ür ‘yutmak, içine çekmek’ [ettirgenlik eki] -ür [geniş zaman eki]


ön͡glüg ‘görünümlü’ < ön͡g ‘renk, görünüş’ +lüg [isimden isim yapım eki]


süs- ‘çarpmak’ -(ü)p [zarf-fiil eki]


sın- ‘kırılmak’ < sı- ‘kırmak’-n [dönüşlülük eki] -ur [geniş zaman eki]


çomur- ‘suya daldırmak’ < çom- ‘suya dalmak’ -ur [ettirgenlik eki] -ur [geniş zaman eki]


tegzinç ‘girdap’ < tegiz- ‘çevirmek’ -(i)n [dönüşlülük eki] -ç [fiilden isim yapım eki]


XVIII




  1. K’ KYKWRWR SWV [‘YKRK ‘ŞYLWR]


k(emi)ke kigürür suv igrik eşilür


gemiyi içine alır. Sular kendi etrafında döner,




  1. SWXWŞWR PYŞYNC TNKRY TWPYN’R


soķuşur bişinç ten͡gri topınar


birbirine çarpar. Beşincisi: Gökyüzü yarılır




  1. QWRXYNCYX YYL TWRWR KMY “Q


ķorķınçığ yil turur kemi aķkorkunç bir fırtına kopar gemi ters




  1. T’RYLWR ‘WYLWR PW MWNC’


tarılur ölür bu munça


yüz olur. (Herkes) ölür. Bu kadar




  1. XWRXYNCYX “D’X’ KYRYP ‘WYLK’Y


ķorķınçıġ adaķa kirip ölgey


korkunç tehlikelere girip ölecek-




  1. SYZ PYZNY ‘YRYNC XYLX’Y SYZ


siz bizni irinç ķılġay siz


siniz. Bizi bedbaht edeceksiniz.”




  1. TYP TYDY ‘WL ‘WYDWN PWDYSVT TYKYN


tip tidi ol ödün bodisavat tigin


diye konuştu. O zaman Bodisavat Prens




  1. Q’NKY X’NT’ PW YRLX ‘YŞYDYP


ķan͡gı ķanta bu yarlıġ işidip


babası handan buyruğu işitince:


Sözcük Çözümlemeleri


kigür- ‘sokmak, girdirmek’ < kir- ‘girmek’ -gür [ettirgenlik eki] -ür [geniş zaman eki]


igrik ‘çember biçimli’ < ig- ‘eğmek’ -(i)r ‘eğirmek’ [ettirgenlik eki] -(i)k [fiilden isim


yapma eki]


eşil- ‘kıvrılmak, etrafında dönmek’ < eş- ‘kıvırmak, çevirmek’ -(i)l [edilgenlik-dönüşlülük eki] -ür [geniş zaman eki]


soķuş- ‘çarpışmak’ < soķ- ‘vurmak, darp etmek’ -(u)ş [işteşlik eki] -ur [geniş zaman eki]


ķorķınçığ ‘korkunç’ < ķorı- ‘korumak’ -ķ [fiilden fiil yapım eki] -(ı)n [dönüşlülük eki]


-ç [fiilden isim yapım eki] +çıġ [isimden isim yapım eki]


aķtarıl- ‘devrilmek’ < aķ- ‘bir yana eğilmek’-(ı)t [pekiştirme görevinde ettirgenlik eki]


-ar [ettirgenlik eki] -(ı)l [edilgenlik eki] -ur [geniş zaman eki]


öl- ‘ölmek’ -gey [gelecek zaman eki] -siz [3. çoğul kişi eki]


irinç ‘zavallı, sefil’ < ir- ‘yermek, kınamak’ -(i)n [edilgenlik fonksiyonunda dönüşlülük eki] -ç [fiilden isim yapım eki]


XIX




  1. YRLX PWLZWN TYDM’ZWN P’R’YYN


yarlıġ bolzun tıdmazun barayın


“Bana ferman (padişahlık izni) verilsin, engellenmesin, gideyim.”




  1. TYP ‘WYTWNTY ‘WYTRW X’NKY X’N


tip ötünti ötrü ķan͡gı ķan


diye arz etti. Bunun üzerine babası han




  1. YRLYX Q’M’DY P’RM’X’Y SYN TYP


yarlıġ-ķamadı barmaġay sin tip


ferman buyurmadı. “Gitmeyeceksin” diye




  1. TYDY ‘WYTRW TYKYN P’ŞYN TWYNKYTYP


tidi ötrü tigin başın tön͡gitip


cevap verdi. Prens başını eğip




  1. ‘YXL’YW YYRD Y’TP YWQ’RW TWRX’LY


ıġlayu yirde yatıp yoķķaru turġalı


ağlayarak yerde yatıp (ne) yukarı kalkmaya




  1. “Ş “ŞL’X’LY ‘WN’M’DY ‘YNC’ TYP TYDY


aş aşlaġalı unamadı inçe tip tidi


(ne de) yemek yemeye razı oldu. Şöyle dedi:




  1. YRLYX PWLM’Z ‘RS’R PW YYRD’ YWQ’RW


yarlıġ bolmaz erser bu yirde yoķķaru “Ferman olmazsa buradan yukarı (ayağa)




  1. TWRM’Z MN “Ş “Ş’NM’Z MN ‘WYLK’Y


turmaz men aş aşanmaz men ölgey


kalkmayacağım; yemek yemeyeceğim ve ölecek-


Sözcük Çözümlemeleri


bol- ‘olmak’ -zun [3. tekil kişi emir eki]


tön͡g- ‘dönmek, çevrilmek’ -(i)t ‘eğmek’ [pekiştirme görevinde ettirgenlik eki] -(i)p


[zarf-fiil eki]


yoķ ‘yokuş, yükseklik’ +ķaru (< ķa+ru) [yön gösterme eki]


 ‘aş, yemek’ +la- ‘yemek yemek’[isimden fiil yapım eki] -ġalı [zarf-fiil eki]


aşa- ‘yemek yemek’< aş ‘aş, yemek’ +a- [isimden fiil yapım eki]


-n [dönüşlülük eki] -maz [olumsuz geniş zaman eki] -men [1. tekil kişi eki]


XX




  1. MN TYP TYDY X’LTY “LTY KWYN


men tip tidi ķaltı altı kün


im.” diye konuştu. Ne zaman ki, altı gün




  1. ‘RTYP P’RDY ‘WYKY Q’NKY


ertip bardı ögi ķan͡gı


geçip gitti; annesi, babası




  1. “TLYXY YWZLWKY ‘YXL’YWt


atlıġı yüzlügi ıġlayu ünvanlı kişiler, önde gelen zatlar ağlaşarak




  1. PWS’NW TWRX[W]RWP N’NK ‘WN’M’


busanu turġurup nen͡g unama-


üzülerek kaldırmak (istediler) hiç razı olma-




  1. ‘DY ‘WL ‘WYDWN ‘WYKY Q’NKY


adı ol ödün ögi ķan͡gı


dı. O zaman annesi ve babası




  1. ‘YNC’ TYP TYDY PYZ KNTW K’


inçe tip tidi biz kentü-ke


şöyle söylediler: ‘’Biz kendisine




  1. ‘DKW K’ ‘WYTL’YWR PYZ ‘WN’M’S’R


edgü-ke ötleyür biz unamasar


iyi (şeyler) için öğüt veriyoruz. Rıza göstermezse


Sözcük Çözümlemeleri


bus- ‘üzülmek’ -(a)n [dönüşlülük eki] -u [zarf-fiil eki]


turġur- ‘yerinden kaldırmak’ < tur- ‘ayağa kalkmak’ -ġur [ettirgenlik eki] -(u)p [zarf-fiil eki]


nen͡g ‘hiçbir şey; hiç’ < ne [belirsizlik zarfı] +an͡g ‘yok; değil’


öt ‘öğüt’ (< ögüt) +le- [isimden fiil yapım eki] -(y)ür biz [3. çoğul kişi geniş zaman]


XXI




  1. XY TWZWSY N’ P’R TYKYN ‘YNC’


ġı tuzusı ne bar tigin inçe


… faydası yararı nedir? ‘’ Prens şöyle




  1. TYP ‘WYTWNTY LWW X’NL’RYNT’


tip ötünti luu ķanlarınta


diyerek konuştu: ‘’Ejder hanlarında




  1. CYNT’M’NY ‘RDYNY P’R KYM


çintemeni erdini bar kim


çintamani incisi var ki




  1. ‘WYLWKLWK QWTLWX KYŞY ‘WL ‘RDNY


ülüglüg ķutluġ kişi ol erdini


kısmetli ve talihli biri o inciyi




  1. PWLS’R Q’M’X TYLX L’RQ’ “SX


bulsar ķamaġ tı[n]lıġ-larķa asıġ


bulursa bütün canlılara fayda,




  1. TWSW XYLWR “NY ‘WYCWN T’LWY


tusu ķılur anı üçün taluy-


yarar sağlar. Onun için okyanus-




  1. Q’ KYRYKS’YWR MN TYP ‘WYTWNTY


ķa kirigseyür men tip ötünti


a gitmek (açılmak) istiyorum’’ diye arz etti.




  1. ‘WL ‘WYDWN Q’NKY Q’N YRLX YRLX’


ol ödün ķan͡gı ķan yarlıġ yarlıġķa-


O zaman babası han ferman buyur-


Sözcük Çözümlemeleri


asıġ ‘fayda; kazanç, kâr’< as- ‘aşmak, yükselmek’ -(ı)ġ [fiilden isim yapım eki]


kir- ‘girmek’ -(i)g [fiilden isim yapım eki] +se- [isimden fiil yapım eki] -(y)ür men [1. tekil kişi geniş zaman]


XXII




  1. DY KYM T’LWY Q’ P’R’YYN


dı kim taluy-ķa barayın


du: ‘’ Kim ‘okyanusa gideyim’




  1. TYS’R KYRYNKL’R ‘WXLWM TYKYN


tiser kirin͡gler oġlum tigin-


diyorsa (huzura) gelsin ve oğlum Prens-




  1. K’ ‘YŞ PWLWNKL’R N’ KRK’KYN


ke iş bolun͡glar ne kergekin


e arkadaş olsun. Ne gerekiyorsa




  1. P’RC’ PYRK’Y PYZ KYM YYRCY


barça birgey biz kim yirçi


her şeyi vereceğiz. İçinizde rehber




  1. SWVCY KYMYCY P’R ‘RS’R YM’


suvçı kimiçi bar erser yime


denizci gemici var ise, o da




  1. K’LZWN TYKYNYK ‘YS’N


kelzün tiginig isen


gelsin. Prensi sağ




  1. TWYK’L K’LWRZWN L’R ‘WYTRW


tükel kelürzün-ler ötrü


salim getirsinler. Bunun üzerine




  1. PW YRLX ‘YŞYDYP PYŞ YWZ


bu yarlıġ işidip biş yüz


bu fermanı işitip beş yüz


Sözcük Çözümlemeleri


bar- ‘gitmek’ -ayın [1. tekil kişi emir eki]


kergek ‘gerek’ < kerge- ‘yaraşmak, uygun olmak’-k [fiilden isim yapım eki] +i [3. Tekil kişi iyelik eki] +n [iyelik ekli gövdeler üzerine gelen belirtme durumu eki]


tükel ‘sağlam; tam, bütün’ < tü- ‘bitmek’ -k ‘tam’ [fiilden isim yapım eki] +e- ‘tam olmak; yetmek’ -l [fiilden isim yapım eki]


kelür- ‘getirmek’ < kel- ‘gelmek’ -ür [ettirgenlik eki] -zünler [3. çoğul kişi emir eki]


XXIII




  1. S’TYXCY ‘R’N L’R TYRYLYP


satıġçı eren-ler tirilip


tüccar kimseler toplanıp




  1. ‘YCK’RW ‘WYTWK PYRDY L’R X’M’XYN


içgerü ötüg birdi-ler ķamaġın


içeri (saraya) müracaat ettiler: “Hep birlikte




  1. ‘DKW ‘WYKLY TYKYNK’ QWLWQ ..


edgü ögli tiginke ķulluķ …


İyi Düşünceli Prense hizmet [edeceğiz]




  1. P’RYR PYZ ‘WYLS’R PYRL’ ‘WYLWR


barır biz ölser birle ölür


gideceğiz; öleceksek birlikte ölecek-




  1. PYZ K’LS’R PYRL’ K’LYR PYZ TYP


biz kelser birle kelir biz tip


iz; dönecekse birlikte döneceğiz” diye




  1. ‘WYTWK PYRDY L’R ‘WL ‘WYDWN


ötüg birdi-ler ol ödün


istek bildirdiler. O zamanlarda




  1. P’R’N’S ‘WLWŞT’ PYR ‘DKW


baranas uluşta bir edgü


Benares ulusundan bir iyi ve




  1. ‘LP YYRCY SWVCY P’R ‘RTY Q’C


alp yirçi suvçı bar erti ķaç


cesur rehber ve gemi kılavuzu var idi. Kaç


Sözcük Çözümlemeleri


ķamaġın ‘hep beraber’ < ķamaġ ‘bütün, hepsi’ +(ı)n [araç durumu eki]


ögli < ö- ‘düşünmek’ -gli [sıfat-fiil eki; bk. Orhun Türkçesi VII. Ünite, Sıfat-Fiiller]


birle ‘birlikte’ < bir ‘bir, beraber’ +le [araç durumu eki]


XXIV




  1. Q’T’ TLWY Q’ KYRYP


ķata taluy-ķa kirip


sefer oknayusa gitmiş,




  1. PYŞ’R YWZ ‘RYN P’RYP


bişer yüz erin barıp


beş yüz adamla yola çıkmış,




  1. ‘YS’N TWYK’L K’LMYŞ ‘RTY


isen tükel kelmiş erti


sağ salim geri dönmüş idi.




  1. ‘YNCYP S’KYZ ‘WN Y’Ş’YWR


inçip sekiz on yaşayur


Ancak seksen yaşında




  1. X’RY ‘RTY YYN’ ‘YKY KWYZY


ķarı erti yine ikki közi


bir ihtiyar idi. Üstelik iki gözü de




  1. KWYRM’Z ‘RTY ‘WL PYŞ YWZ ‘R


körmez erti ol biş yüz er


görmüyordu. Bu beş yüz adam




  1. Q’MWXWN ‘WL KWYRM’Z YYRCYK’


ķamuġun ol körmez yirçike


hep birlikte bu gözleri görmeyen kılavuza




  1. ‘WYTWNTY L’R ‘WL ‘WYDWN


ötünti-ler ol ödün


başvurdu. O zaman


Sözcük Çözümlemeleri


ķata ‘kez, defa’ < ķat- ‘katmak, eklemek’ -a [kalıplaşmış zarf-fiil eki]


yaşa- ‘yaşamak’ < yaş ‘yaş, diri’ +a- [isimden fiil yapım eki] -(y)ur [3. tekil kişi geniş zaman]


XXV




  1. TYKYN ‘WYZY P’RYP XWLYN


tigin özi barıp ķolın


prens (oraya) kendisi gidip (adamı) kolundan (tutarak)




  1. Y’TYP YCK’RW X’NKY X’N


yetip içgerü ķan͡gı ķan


yanında götürüp içeri (saraya) babası hanın




  1. T’P’ KYKWRDY X’NKY X’N


tapa kigürdi ķan͡gı ķan


huzuruna getirdi. Babası han




  1. ‘YNC’ TYP YRLQ’DY PYR KY’ ‘MR’Q


inçe tip yarlıġķadı bir-kiye amraķ


şöyle deyip buyurdu: ‘’Biricik sevgili




  1. ‘WXLWMYN SYZYNK’ TWTWZWR


oġlumın sizin͡ge tutuzur


oğlumu size emanet ediyor-




  1. MN “S’N TWYK’L K’LWRWNK TYP


men esen tükel kelürün͡g tip




  1. (Onu) sağ salim geri getirin’’ diye

  2. YRLQ’DY ‘WYTRW ‘WL “VYCX’ ‘R


yarlıġķadı ötrü ol avıçķa er


konuştu. Sonra bu yaşlı adam




  1. ‘YXL’YW X’N Q’ ‘YNC’ TYP ‘WYT..


ıġlayu ķan-ķa inçe tip öt[ün-]


ağlayarak hana böyle diyerek arz et-


Sözcük Çözümlemeleri


tapa ‘-e doğru’< tap- ‘bulmak’ -a [zarf-fiil eki]


birkiye ‘biricik’ < bir ‘bir, tek’ +kiye [isimden isim yapım eki; küçültme ve okşama anlamı katar. Bk. Orhun Türkçesi V. Ünite, Söz Yapımı]


oġlumın < oġul ‘oğul, evlat’ +(u)m [1 tekil kişi iyelik eki] +(ı)n [iyelik ekli gövdeler üzerine gelen belirtme durumu eki]


sizing͡ e < siz ‘siz’ [2. çoğul kişi zamiri] +ing͡ [tamlayan durumu eki] +e [yönelme durumu eki]


tutuzur men < tut- ‘tutmak’ -(u)z ‘emanet etmek’ [ettirgenlik eki] -ur men [1. tekil kişi


geniş zaman]


XXVI




  1. TY TNKRYM N’ MWNK T’Q


ti ten͡grim ne mun͡g taķ


ti: ‘’Hünkarım, ne (gibi bir ) sıkıntı, zaruret




  1. PWLTY KYM “NTX TNKRY T’K


boltı kim antaġ ten͡gri teg


oldu ki böyle gökyüzü gibi,




  1. ‘RDNY T’K ‘WYKWKWNKWZNY ‘WYLWM


erdini teg ögükün͡güzni ölüm


mücevher gibi sevgili evladınızı ölüm




  1. YYRYNK’ ‘YDWR SYZ ‘WL T’LWY


yirin͡ge ıdur siz ol taluy


yerine gönderiyorsunuz? O okyanusun




  1. SWVY ‘RTYNKW QWRQYNCYX


suvı ertin͡gü ķorķınçıġ


suyu fevkalade korkunç ve




  1. “D’LX ‘WL ‘WYKWŞ TYNLXL’R


adalıġ ol üküş tınlıġlar


tehlikelidir. Birçok canlı




  1. P’RYP ‘WYLWKLY PYR P’RS’R


barıp ölügli bir barsar


gidip öldü. Bir (başına) gidilse,




  1. Y’R’X’Y MW TYP ‘WYTWNTY


yaraġay mu tip ötünti


uygun olur mu? ‘’ diye arz etti.


Sözcük Çözümlemeleri


ögük ‘sevgili’ < *ög- ‘övmek’ -(ü)k [fiilden isim yapım eki] +(ü)n͡güz [2. çoğul kişi iyelik eki] +ni [belirtme durumu eki]


ölüm ‘ölüm’ < öl- ‘ölmek’ -(ü)m [fiilden isim yapım eki]


ölügli < öl- ‘ölmek’ -(ü)gli [sıfat-fiil eki]

Yorumlar (0)