SÜMERCE TÜRKÇE İLİŞKİSİ, SÜMERCE TÜRKÇE KELİMELER

Sümerce ile uğraşan bazı bilginler Türkçe, Macarca gibi Ural-Altay dilleriyle bu dil arasında ilgi kurmuşlardır. Ancak Türkçe sondan eklemeli bir dil olduğu halde Sümercede ön ekler de bulunmaktadır. Buna rağmen Türkçe ile Sümerce arasında kurulan ilgiler son derece ciddîdir ve konu üzerinde araştırmalar devam etmelidir. Son olarak Türk bilgini Osman Nedim Tuna, Türkçe ile Sümercede 168 kelimenin ortak olduğunu tespit etmiştir. Bunlardan bazıları aşağıda gösterilmiştir.

Sümerce-Eski Türkçe

• mae, men
• zae (sen) sen
• di (konuşmak) ti- (demek)
• dingir (tanrı) tengri (tanrı)
• dug (dökmek) tök- (dökmek)
• iduga (parfüm) yıdıg (koku)
• kur (ülke) kuru (kara kur (koruma) parçası, yer) kon- (korumak)
• nig (şey) neng (şey)
• sag (iyi) sag (sağ, sağlam, iyi)
• tibira (metal) temir (demir)
• ud (zaman) öd (zaman)
• udi- (uyuma) udı- (uyumak)
• uş (iş) ış/iş (iş)
• zag (sağ taraf) sag (sağ taraf)
• dib (bağ) yip/ip (ip)
• tar (kesmek) yar- (yarmak)
• tir (ülke) yir (yer)
• gaz (ezmek) ez- (ezmek)
• gig (hasta olmak) ig (hastalık)
• gud (öküz) ud (öküz)
• giş (orman, ağaç) yış (orman)
• gişig (kapı) eşik (kapı)
• sig (iyi) yig (yeğ, iyi)
• şeg (yağmur) yag- (yağmak)
• şurim (yarım) yarım (yarım)
• sag (küçük çocuk) çağa (çocuk)
• sipad (çoban) çopan (çoban)
• sud (uzun olmak) sun- (uzatmak)

(Tuna 1997: 5-25).

Sümerler, Türkçe Sümerce İlişkisi Osman Nedim Tuna

Osman Nedim Tuna'ya göre bu kadar kelimenin hem sesçe hem anlamca birbirinin aynı veya birbirine çok yakın olması imkânsızdır. Üstelik örtüşen kelimeler arasında üç çift de ikileme vardır:

Sümerce - Eski Türkçe

• kabkagak (sıvı için kap) kap kaçak (kap kaçak)
• nigname (her şey) neng neme (her şey)
• uşub (kuş yuvası) kuş eb (kuş evi)

(Tuna 1997: 39).

Ünsüz+ünlü+ünsüz (CVC) tipinde olmak şartıyla, H.K.J. Cowan'a göre sadece üç, J. Greenberg'e göre sadece üç dört kelimenin sesçe ve anlamca örtüşmesi, iki dil arasındaki ilişkinin ispatı için yeterlidir (Tuna 1997: 38). Oysa Tuna, Sümerce ile Türkçede 168 kelimenin örtüştüğünü göstermiştir. Ortak kelimeler iki dil arasında iki türlü ilişkinin kanıtı olabilir:

1) köken birliği, 2) alış veriş.

Osman N. Tuna, Türkçe ile Sümerce arasındaki ortak kelimelerin daha çok ahş veriş sonucu olduğu görüşündedir (Tuna 1997: 41). Bu alış verişin önemi, zamanımızdan 5500 yıl önce Türkçenin var olduğunu göstermesi ve böylece "yaşayan dünya dilleri arasında en eski yazılı" verilere sahip dilin Türkçe olduğunu kanıtlamasıdır. Bu veriler sayesinde "Türklerin en az M.Ö. 3500'lerde Türkiye'nin Doğu bölgesinde bulunduğu" da "tespit edilmiştir." (Tuna 1997: 49).

Kelimeler dışında bazı eklerde de Türkçe ile Sümerce arasında ilgi çekici benzerlikler vardır:

1. Sümercede -ta eki Köktürkçede olduğu gibi çıkma durumu (-den) e kidir: kur-ta (dağdan), uru-ta (şehirden), e-ta (evden).

2. Sümercede -ke eki Köktürkçede olduğu gibi yönelme durumunu (-e) bildirir: Nin-gır-su-ke (Nin-gır-su'ya), nıg-ke (herhangi bir şeye. Köktürkçe: neng-ke).

3. Sümerce yönelme durumu eki -ra, Köktürkçedeki yön eki -ra'ya benzer: Enlil-ra (Enlil'e).

4. Sümercedeki -şe eki Türkçedeki eşitlik eki -çe gibi "göre, olarak, -e dek" anlamlarını verir: dirig-dirig-şe (tasarılara göre), ar-şe (un olarak), ad-şe (destek olarak), tun-şe (sonuna dek).

5. Sümerce -gim eki Türkçedeki "gibi" anlamını verir: gud-gim (boğa gibi), dingir-mu-gim (tanrım gibi). (Tosun-Yalvaç 1981).

Sümerce ile Elam, Dravid ve Macar dilleri arasında da ilgi kurulmuştur.

Prof. Dr. Ahmet Bican Erecilasun