Turan Dilleri Hangileridir? Özellikleri Nelerdir?-Arif Cengiz Erman
Turan Dilleri Hangileridir? Özellikleri Nelerdir?

Arif Cengiz Erman

 

Köken birliği olan eklemeli diller Türk, Moğol, Tunguz, Fin-Yuğra, Kore, Japon, Bask, Kartvel (Gürcü, Laz), Kafkas (Kuzeydoğu Kafkas: Avar, Çeçen, İnguş, Dargi, Lak, Lezgi, Nakh, Tsezik; Kuzeybatı Kafkas: Abaza, Çerkes [Adige/Kabardin]) ve kimi yerli Amerikan (Cree, Na-Dene, Eskimo, Qechua, Aymara, Sioux, Maya, Aztek) dillerdir.
Bu diller, Turan dillerini oluşturur. Tarihteki eklemeli antik Turan dilleri de Sümer, Elam, Gut, Kas, Hatti-Hitit, Hurri, Urartu ve Etrüsk dilleridir.

 

Türk, Tunguz, Fin-Yuğra, Bask, Kartvel, Kafkas, Kre, Japon, Maya ve Amerika'daki kimi yerli dileri, kökleri çok eskilere dayanan Turan dilleridir. Avrupa'da diğer dillerden ayrı gibi duran Baskça, Trak-Kimmer dillerinden İber-Aquit dilinin doğrudan ardılıdır ve kendi bağımsız evrimni tamamlamıştır. Macarca bilindiği gibi Türk ve Yuğra dillerinin karışımından oluşmuş bir dildir. Moğolca da Macarca gibi kırma bir Turan dilidir ve Türkçe ile Tunguzcanın karışımından ortaya çıkmıştır.

 

Bu diller dışındaki Turan dilleri ise, Avrupa'da çok geniş bir alana yayılmıştır. Latince olarak adlandırılan Romaca, İtalya'daki Etrüskçe, Raece, Ligurca, Leponca, Umbrice, Oskanca, Venetece gibi batı ön Türk  dillerinin ardılı olan bir geç dönem Turan dilidir. Romacayı bir ön Türk dili olarak adlandırmak biraz tuhaf gözükebilir. Ancak bu dilin söz dağarı ve dil yapısı incelendiğinde, bir Turan dili olduğu rahatça anlaşılabilir.

 

Romacanın günümüzdeki ardılları Latin dilleri, Arnavutça ve Yunancadır. Bu diller Post-Roman dilleridir. Arnavutça, Balklanlar'da Turan dilinin bir kolu olan Trakçanın (Türükçenin) Romaca ile karışımından oluşan bir dildir. Yunanlılar, bir Turan halkı olan Pelasgların ardıllarıdır. Daha sonra bu halka Traklar ve Makedonlar gibi diğer Turan halkları ile ilkel bir Batı Avrupa halkı olan Dorlar da eklenmiştir. Bu açıdan Yunanca, bu Turan dilleriyle Romacanın karışımından günümüze evrilmiş bir dildir. Hakkında hiç bir şey bilinmeyen Dorcanın etkisi ise yok denecek kadar azdır. Kelt, Germen ve Slav dilleri ise Fin-Yuğra dilleri,  Avrupa Huncası ve Romacanın karışımından ortaya çıkan dillerdir.

 

Turan dilleri olmayan, ancak Turan dilinin eski ilkel dillerle karışımından ortaya çıkan dillerin ise söz dağarları çok yüksek oranlarda Turan dili sözlerinden oluşmaktadır. Bu diller Sami dilleri, Hin-İran dilleri ve Çincedir.

 

Turan diliyle karışmış olan Akad dilinin ardılları, günümüzdeki Aramice, Arapça ve İbraniceden oluşan Sami dilleridir ve eklemeli dil sistemi içindedir. Bugün Arapça sandığımız bir çok söz, aslında Sümerceden kalmadır.

 

Turan dilleriyle Hint-İran dilleri de eklemeli dillerdir. Farsça, 8. yy'da oluşmaya başlayan toplama bir dildir. Bu dil Türkçe ve Arapça karışımı kırma bil dildir. Farsça olduğu sanılan sözler özünde bir ön Türk dili olan Elamcadan kalmadır. Ancak bilinen Elamca söz sayısı çok az olduğu için, Elamcadan Farsçaya geçen sözlerin çoğu belgelenememektedir. Ama Elamca-Sümerce benzerliğinden yola çıkarak bu sözleri saptamak olanaklıdır.

Çin'in resmi dili Mandarince de Türkçe,Tunguza ve Korece gibi Turan dilleriyle Güney Çin'deki yerli dillerinin karışımından oluşmuş bir dildir. Çince olarak bilinen Mandarin dili (Guanhua), Ming (1368-1644) ve ardından gelen Mançu Qing (1644-1912) hanedanlıkları  döneminde oluşmuştur. Yalnızca Pekin ve çevresinde konuşulan bu kırma dil, 20. yy'da  Çin'deki  tüm etnik halkların bilmesi gereken bir resmi dil haline getirilerek, Çin yazı karakterleri Mandarin dilinde okunmaya başlanmıştır. Bugün Çin'de yalnızca yüz milyon kadar kişinin anadili olan Guanhua (Mandarin) dilinde doğal olarak çok sayıda Türkçe kökenli söz bulunmaktadır.

Arif Cengiz Erman

Yorumlar (0)