Türkçe öğretimi: KENDİNİ İFADE ETME

Türkçe öğretimi: KENDİNİ İFADE ETME


Türkçe öğretimi: KENDİNİ İFADE ETME

AHMET BULGAY









          1. KENDİNİ İFADE ETME


          Bu aşamada ön hazırlık, zihinsel hazırlık, ön bilgileri harekete geçirme-konu belirleme, amaç, yöntem ve teknikleri belirleme, kuralları gözden geçirme, konuşma, yazma, görsel sunu çalışmaları yaptırılmalıdır. Kendini ifade etme sürecinde bulunan “konu belirleme”, “amaç belirleme”, “yöntem ve teknikleri belirleme”, “tür ve sunu şeklini belirleme” aşamaların işlenişi kitaplarda yer almalıdır. Fakat öğretmen bu aşamalara ait kazanımları iki okuma metninin işlenişinde gerçekleştirmiş ise diğer okuma metninde bu aşamaları işlemeyebilir. Dinleme metinlerinde “Kendini İfade Etme” başlığı altında yer alan “konuşma/yazma/görsel sunu” öğrenme alanlarından en az biri öğretmen ve öğrencilerle birlikte seçilerek işlenmelidir.

           

          1. Ön Hazırlık


          Öğrencilerin konuşma, yazma ve görsel sunu ile ilgili etkinliklere başlamadan önce yaptığı genel hazırlıkları içermektedir. Bunlar; öğrencinin ve öğretmenin araç, gerecini hazırlaması, materyal seçmesi, sunum için gerekli nesne ve modelleri getirmesi, oturacağı yeri belirlemesi vb. hazırlıkları kapsamaktadır.

           

          1. Zihinsel Hazırlık


          Türkçe Öğretim Programı'nda öğrencinin zihinsel hazırlığına ayrı bir önem verilmektedir. Zihinsel hazırlığı gerçekleştirmek için ön bilgileri harekete geçirme, konu belirleme, amaç, yöntem ve teknik belirleme, tür ve sunu şeklini belirleme çalışmaları

          Yaptırılmaktadır.

           

          • Ön bilgileri harekete geçirme-konu belirleme: Konuşma, yazma ve görsel sunu ile ilgili amaç, yöntem ve teknikleri belirlemek için öğrencilerin önceden öğrendikleri bilgileri harekete geçirme çalışmalarıdır. Bu amaçla öğrencilere çeşitli sorular sorulmalı, öğrenme- öğretme sürecinde ortaya çıkan görüş, düşünce vb. gözden geçirilerek öğrencilerin bunları hatırlaması sağlanmalıdır. Böylece öğrencilerin hangi konuda konuşma, yazma ve görsel sunu yapacağının alt yapısı oluşturulmalı, konu belirlemesine yardımcı olunmalıdır.


           

          • Amaç belirleme:


          Konuşma, yazma ve görsel sunu çalışmaları belirli bir amaca yönelik olmalıdır. Amaç belirlemede öğrencilere hazır kalıplar verilmemeli, sorularla amaçlarını belirlemelerine rehberlik edilmelidir. Bu amaçların belirlenmesi için öğrencilere “Niçin bu konuyu seçtin?”, “Bu konuyu konuşmaktaki amacın ne?”, “Niçin bu konuda yazıyorsun?”, “Niçin bu konuyla ilgili görsel sunu yapıyorsun?” gibi çeşitli sorular sorulabilir. Amaç belirleme çalışması konuşma, yazma ve görsel sunu etkinliklerinin hemen öncesinde yapılmalıdır. Amaç belirleme çalışmaları 3. Sınıftan itibaren yapılmalıdır.

           

          • Yöntem ve teknikleri belirleme:


          Seçilen konunun ve amacın hangi yöntem ve tekniklerle sunulacağı önemlidir. Türkçe Öğretim Programı’na göre ikna etme, açıklama, bilgi verme, betimleme, sorgulama, iş birliği yapma gibi çeşitli yöntem ve tekniklerden yararlanarak konuşma ve yazma çalışmaları yaptırılmalıdır. Seçilen amaca, konuya ve sınıf düzeyine

          göre farklı konuşma, yazma ve görsel sunu yöntem ve teknikleri belirlenerek öğrencilerin öğretim yılı boyunca programda öngörülen bütün yöntem ve teknikleri öğrenmesi sağlanmalıdır. Böylece öğrencilerin zekâ alanlarına göre kendilerine uygun konuşma, yazma ve görsel sunu yöntemleri seçmelerine fırsat verilmelidir. Yöntem ve teknik çalışmaları konuşma, yazma ve görsel sunu çalışmalarının hemen öncesinde ve öğrencilerle birlikte yapılmalıdır. Yöntem ve teknik belirleme çalışmalarına 4. sınıftan itibaren başlanmalıdır.

           

          • Tür ve sunu şeklini belirleme:


          Öğrencilerden seçtikleri konuyu hangi türde (şiir, hikâye, masal, fıkra vb.) hazırlayacaklarını ve nasıl sunacaklarını (konuşma, yazma, görsel sunu vb.) belirleme çalışmalarını kapsamaktadır. Farklı zekâ ve öğrenme yöntemleri dikkate alınarak seçilen konunun hangi türde ve nasıl sunulacağı öğrencilerle belirlenmelidir.

           

          1. Kuralları Gözden Geçirme


          Öğrencilerin kendini ifade etme çalışmaları sırasında uyacakları kuralları gözden geçirme çalışmalarını içermektedir. Bu amaçla öğretmen konuşma ve yazma öncesi dikkat edilecek kuralları öğrencilere açıklamalı veya hatırlatmalıdır. Seçilen konuya ve türe göre dikkat edilecek kurallar öğrencilerle birlikte gözden geçirilmelidir. Bu kuralları uygulama durumu da öğrencilerle birlikte izlenebilir. Örneğin konuşma sırasında gereksiz hareketlerden kaçınma, dinleyicilerle göz teması kurma, işitilebilir bir ses tonuyla konuşma, kelimeleri doğru telaffuz etme, beden dilini kullanma; yazmada ise noktalama işaretlerini doğru ve yerinde kullanma, uygun başlık belirleme, kelime tekrarından kaçınma, sayfa düzenine ve temizliğine dikkat etme gibi kurallara vurgu yapılabilir.

           

          ç. Konuşma, Yazma ve Görsel Sunu

          Belirlenen amaç, yöntem ve tekniklere göre konuşma, yazma ve görsel sunu çalışmalarının yapılması aşamasıdır. Bu aşamada sınıf düzeylerine göre programda yer alan konuşma, yazma ve görsel sunu kazanımları gerçekleştirilecektir. Bu kazanımlara göre öğrencilerin görselleri kullanma, ana fikir, yardımcı fikir ve destekleyici ayrıntıları vurgulama, konuyu mantıksal bir bütünlük içinde sunma, karşılaştırma, sebep-sonuç ilişkileri kurma, kendi yaşantısından ve günlük hayattan örnekler verme, farklı düşünmeye yönlendiren ifadeleri kullanma, destekleyici ve açıklayıcı örnekler verme, mizahi öğelere yer verme, bir fikre katılıp katılmadığını nedenleriyle ortaya koyma, dilek, istek, beğeni ve şikâyetlerini ilgili kişilere bildirme gibi becerileri kazanmalarına dikkat edilmelidir.

          Örneğin okunan metinle ilgili görüşlerini iletme amacıyla yazara mektup yazdırma ve “Siz yazar olsaydınız metni nasıl tamamlardınız ?” gibi çalışmalar yaptırılabilir.

           

          1. Söz Varlığını Kullanma


          Öğrencilerin öğrendikleri kelimeleri yerinde ve anlamına uygun olarak kullanmaları, yazılarında farklı cümle yapılarına yer vermeleri gibi çalışmaları kapsamaktadır. Bu aşama konuşma ve yazma etkinlikleriyle birleştirilebileceği gibi ayrı bir başlık altında da ele alınabilir.

          etnin can alıcı noktalarında durarak öğrencilerin metnin sonrasını tahmin etmelerini istemelidir. Öğrenciler tahminleri not ederek dinleme sonrası bunların doğrulukları kontrol edilmelidir.


        Dinleme sırasında çeşitli sorularla öğrencinin dikkati metne yoğunlaştırılmalı ve çalışma sonuna kadar bu dikkatin sürdürülmesi sağlanmalıdır.

         

        • Okuma: Okumaya başlamadan önce öğrencilerle okuma amacı, yöntemleri ve teknikleri belirlenmelidir. Öğretmen metnin içeriği hakkında bilgi verebilir. Okunacak metnin bilgilendirici, öyküleyici veya şiir metni olduğu belirtilebilir. Bu metnin hangi yöntem ve teknikle okunacağı öğrencilerle belirlenebilir. Örneğin paylaşarak okuma, not alarak okuma, serbest okuma, sorgulayıcı okuma, sesli ve sessiz okuma, önemli görülen yerleri belirginleştirerek okuma gibi çeşitli yöntem ve teknikler seçilebilir. Serbest okuma yöntemi seçilmesi hâlinde öğrencilerin amaçlarına göre sessizce okumaları sağlanmalıdır.


        Paylaşarak okuma yöntemi seçildiğinde ise metin öğrenciler arasında paylaştırılarak öğrencilerin sesli okuma yapmaları sağlanmalıdır. Önemli görülen yerleri belirginleştirerek okuma tekniği uygulamasında ise öğrencilerden buna uygun araç gereçleri kullanmaları istenmelidir.

        Seçilen amaç yöntem ve tekniklere göre okuma çalışmaları gerçekleştirilirken öğrencilerden sesli ve sessiz okuma kurallarını uygulamaları istenmelidir. Sesli okumada işitilebilir bir ses tonuyla okuma yapılmalı, aynı zamanda vurgu tonlama ve telaffuza dikkat etme, noktalama işaretlerine uygun okuma gibi okuma kurallarına dikkat edilmelidir.

        Dinleme de olduğu gibi okuma çalışmalarında da en az bir kez örnek okuma yapılmalıdır. Bu okuma öğretmen veya iyi okuyan öğrenciler tarafından da yapılabilir.

        Okuma çalışmalarında paylaşarak okumaya ağırlık verilerek daha çok öğrencinin katılımı sağlanmalı, programın öğrenci merkezli olduğu unutulmamalıdır.

         

        • Anlamı bilinmeyen kelimelerle çalışma: Dinleme ve okuma sırasında öğrencilerden, anlamını bilmedikleri kelimeleri belirlemeleri istenmelidir. Kelimelerin anlamlarını kendinden önce veya sonra gelen kelimeye, kelimenin içinde geçtiği cümleye, metne ve görsellere bakarak tahmin etmeleri istenmelidir. Tahminler kontrol edilmeli, yanlış tahminlerde öğrenciler arkadaşlarına sormaya ya da sözlüğe bakmaya yönlendirilmelidir. Öğrencilerden kelimenin anlamı hakkında konuşmaları, kelimeyle yeni cümleler kurmaları, kelimenin çağrıştırdıklarını açıklamaları, kelimeyle ilgili resim yapmaları



        1. Metni İnceleme


        Bu süreçte bir metnin anlamını bulma, üzerinde düşünme, çıkarımlar yapma ve değerlendirme çalışmaları yapılmalıdır. Anlama; inceleme, seçim yapma, bir karara varma, yorumlama, analiz-sentez yapma ve değerlendirme gibi çeşitli zihinsel etkinlikleri gerektirir. Anlama sürecinde öğrenci ön bilgileri ışığında metinde sunulan yeni bilgileri incelemeli, onlar üzerinde düşünmeli ve zihninde yapılandırmalıdır. Bu nedenle metni anlama ve anlama becerilerini geliştirme çalışmalarına ağırlık verilmelidir. Metni okuduktan sonra öğrencilerden kendilerine ilginç gelen bir bölümü nedenleriyle birlikte anlatmaları, zihinlerinde canlandırarak görselleştirmeleri istenmelidir.

        Metnin türüne göre hikâye haritası, duygusal, abartılı sözler, gerçek ve hayal ürünü olanları belirleme, karşılaştırmalar yapma, varlıkları, olayları sınıflama, metne uygun başlıklar buldurma gibi çalışmalar yapılabilir. Bu çalışmalarla öğrenci yeni bilgileri anlamakta, yorumlamakta ve metni incelemiş olmaktadır.

        1. Söz Varlığını Geliştirme


        Bu aşamada kelimelerin anlam özellikleri üzerinde durulmalıdır. Metnin türüne göre gerçek, mecaz, zıt anlamlı, eş sesli kelimelerle çalışılabilir. Ekleri kullanarak yeni kelimeler türetmeleri sağlanabilir. Öğrencinin söz varlığını geliştirebilecek farklı teknikler de kullanabilir.

        1. ZİHİNDE YAPILANDIRMA


        Bu aşamada bilgileri zihinde yapılandırma amacıyla öğrenilenlerin günlük hayatla, diğer derslerle ve ara disiplinlerle ilişkilendirilmesi ve öğrencilerin metinden hareketle bir konuyu araştırması çalışmaları yapılmaktadır.

        Öğrencinin bilgileri zihninde yapılandırması için düşünme, sorgulama, kavramlaştırma, karar verme, sorun çözme gibi çalışmalar yapılmalıdır. Bu çalışmalarla öğrencilerin hem bilgileri zihinde yapılandırma hem de düşünme, sorgulama, kavramlaştırma, karar verme, sorun çözme becerilerini geliştirme amaçlanmaktadır. Zihinde yapılandırma çalışmalarında öğretmen öğrencilere bilgiyi hazır vermek yerine kendilerinin yapılandırmasına yardım etmelidir. Bu amaçla aşağıdaki etkinlikler yapılmalıdır.

        • Düşünme: Düşünceler arasında ilişki kurma, inceleme, karşılaştırma, sınıflama, sıralama, çıkarım yapma, değerlendirme.

        • Sorgulama: Bilgi ve kanıtları inceleme, bunların doğruluğunu ve değerini ölçme, neden ve sonuçları belirleme, çıkarımlarda bulunma, tartışma.

        • Kavramlaştırma: Örnekleri tanıma, açıklama, ortak özelliklerini araştırma, sınıflama, aralarında ilişki kurma ve değerlendirme.

        • Karar verme: Amaç belirleme, amaca ulaşma yöntemlerini gözden geçirme, inceleme ve uygun olanları seçme.

        • Sorun çözme: Sorunları belirleme, tanımlama, çözüm örnekleri bulma ve


        Yukarıdaki becerilerin geliştirilmesi amacıyla üzerinde çalışılan metnin günlük hayatla, diğer derslerle ve ara disiplinlerle ilişkilendirilmesi ve öğrencilerin metinden hareketle bir konuyu araştırması gibi etkinlikler yapılmalıdır.

         

        1. Günlük Hayatla İlişkilendirme


        Yapılandırıcı yaklaşıma göre metinden elde edilen bilgilerin, ön bilgilerle birleştirilerek yapılandırılması gerekmektedir. Bilginin aktarılması ve kalıcılığının sağlanması için öğrencinin öğrendiklerine ilişkin kendi yaşantısından ve günlük hayattan örnekler vermesi, ortaya konulan sorunları belirlemesi ve onlara farklı çözümler bulması, metindeki düşüncelerle kendi düşünceleri arasındaki benzerlik ve farklılıkları belirlemesi, verilen örneklerin konuya uygun olup olmadığını sorgulaması, öğrendikleriyle ilgili çıkarımlar yapması, eksik bırakılan metni tamamlaması, kitle iletişim araçlarıyla verilen bilgileri, haberleri, düşünceleri, reklâmları vb. sorgulaması, çevresindeki sosyal olayları anlamlandırması ve yorumlaması, doğayı izleme, doğadaki değişimleri fark etme ve yorumlama gibi çalışmalar yaptırılmalıdır.

         

        1. Atatürkçülük, Diğer Dersler ve Ara Disiplinlerle İlişkilendirme


        Kazanımlardan hareketle metinde işlenen konuya bağlı olarak diğer derslerle veya ara disiplinlerle ilişkilendirme yapılmalıdır. Türkçe dersinde, diğer derslerin veya ara disiplinlerin tamamıyla ilişkilendirme durumu söz konusu değildir. İlişkilendirmeler temadan ve metinden hareket edilerek düzenlenmeli, etkinliklerle desteklenmelidir.

        Etkinlikler, ilişkilendirme yapılan dersler ve ara disiplinler için ayrı ayrı düzenlenebileceği gibi hepsini kapsayacak biçimde de düzenlenebilir.

        “Atatürkçülük, Diğer Dersler ve Ara Disiplinlerle İlişkilendirme” bölümünün başlığı içeriğine göre düzenlenmelidir. Örneğin, sadece ara disiplinlerle ilgili bir ilişkilendirme yapılmışsa başlık “Ara Disiplinlerle İlişkilendirme”, diğer derslerle ilgili bir ilişkilendirme yapılmış ise “Diğer Derslerle İlişkilendirme” biçiminde olmalıdır. “Diğer

        Derslerle İlişkilendirme” ve “Ara Disiplinlerle İlişkilendirme” birlikte yapılmış ise başlık

        “Diğer Derslerle ve Ara Disiplinlerle İlişkilendirme” şeklinde olmalıdır. Atatürkçülük, diğer dersler ve ara disiplinlerle ilgili kazanımlarda ilişkilendirme yapılırken başlık,

        “Atatürkçülük, Diğer Dersler ve Ara Disiplinlerle İlişkilendirme” şeklinde olmalıdır.

         

        1. Araştırma


        Öğrenilen bilgilerden ve metinden hareketle öğrencilerle belirlenen bir konuda araştırma yaptırılmalıdır.

        Araştırmada öğrencilerden yazım kurallarına uymaları istenmelidir. Araştırma sonucu ulaşılan ilginç bilgilerin sınıfta diğer öğrencilerle paylaşılması sağlanmalıdır. Araştırma çalışmaları kendini ifade etme etkinliği olarak da kullanılabilir. Her metinde verilen araştırma önerilerinden uygun görülenler öğretmen ve öğrencilerle birlikte seçilmelidir. Her temada her öğrencinin bir araştırma yapması sağlanmalıdır.





Yorumlar (0)