Türkçe Öğretiminde Ölçme ve Değerlendirme

Türkçe Öğretiminde Ölçme ve Değerlendirme


Türkçe Öğretiminde Ölçme ve Değerlendirme

AHMET BULGAY

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME

Ölçme ve değerlendirme öğrenme-öğretme sürecinin ayrılmaz bir parçasıdır.

Öğrencilerin başarılarını, gelişim durumlarını belirlemek, öğretim yöntemlerinin etkinliğini anlamak için yapılır.

Öğretmenler çeşitli ölçme ve değerlendirme araçlarıyla öğrencilerin gelişim sürecini, öğrenme ve dil gelişim düzeylerini belirlemeli ve bu konularda öğrencileri bilgilendirmelidirler. Ölçme ve değerlendirme sürecinde öğrencilerde sınav kaygısı yaratılmamalı, bu sürecin öğrencinin gelişimine ilişkin bilgi toplama çalışması olduğu unutulmamalıdır.

Türkçe Dersi (1-5. Sınıflar) Öğretim Programı’nda, ölçme ve değerlendirme ile sadece öğrenme ürünü değil, öğrencilerin öğrenme süreçleri de izlenir ve bu süreç değerlendirilerek gerektiğinde kullanılan etkinlikler, yöntem ve teknikler değiştirilir. Türkçe Dersi Öğretim Programı değerlendirmeyi, öğrencilerin neyi bilmediğini değil, ne bildiklerini belirlemeye yarayan bir süreç olarak görmektedir.

Türkçe Dersi Öğretim Programı’nda, bireysel farklılıkları dikkate alan öğrenci merkezli öğrenme modeli benimsenmiştir. Programın bu anlayışı öğrencilerin bilgi ve becerilerini ölçme ve değerlendirmede farklı değerlendirme yöntemleri kullanılmasını gerektirmektedir. Türkçe Dersi Öğretim Programı'nda bilgi ve becerilerin değerlendirilmesinde çoktan seçmeli, boşluk doldurma, eşleştirmeli, kısa cevaplı, açık uçlu sorulardan oluşan testlerin yanında, süreci değerlendirmeye yönelik gözlem formları, görüşmeler, öz değerlendirme formları, öğrenci ürün dosyaları vb. araç ve yöntemler kullanılmaktadır. Verilen formlar örnek niteliğinde olup öğretmen tarafından geliştirilebilir. Ayrıca ölçme ve değerlendirmeye ilişkin ayrıntılı bilgiler “İlköğretim Matematik Dersi (1-5.Sınıflar) Öğretim Programı”nın “İlköğretim Okulları Öğretim Programlarında Ölçme ve Değerlendirme Çalışmaları ile İlgili Ortak Açıklamalar” bölümünde verilmiştir.

 

H.OKUMA DOSYASI

Öğrencilere okumayı sevdirmek, okuma alışkanlığı kazandırmak ve söz varlığını zenginleştirmek amacıyla Türkçe Dersi Öğretim Programı’nda 1, 2 ve 3. sınıflarda 2 ders saati, 4 ve 5. sınıflarda 1 ders saati serbest okuma saati olarak ayrılmıştır. Serbest okuma saatlerinde “100 Temel Eser” ile diğer kitap, gazete ve dergilerden yararlanılabilir. Aşağıda serbest okuma saatlerinde veya diğer zamanlarda okunacak çocuk kitaplarının nasıl seçileceği, okunan kitapların nasıl inceleneceği ve yapılacak etkinliklere ilişkin bilgiler verilmektedir.

Ayrıca şiir okumaya ilişkin bilgi ve etkinliklere de yer verilmektedir.

 

 

  1. KİTAP SEÇİMİ


Öğrencilerin okumaları, okuduklarını anlamaları, düşünmeleri, sorgulamaları, dil ve zihinsel becerilerini geliştirmeleri amacıyla kitaplar iyi seçilmelidir. Çocuklar için yazılan her kitap bu amaçlara hizmet etmeyebilir.

 

Çocuk kitaplarını seçerken bazı ilkelere dikkat edilmelidir. Bunların başında Türkçe Dersi Öğretim Programı'nın amaçları ve temel becerileri gelmektedir. Türkçe Dersi Öğretim Programı'nda öğrencilere kazandırılması beklenen temel beceriler;

  • Türkçeyi doğru, güzel ve etkili kullanma

  • Eleştirel düşünme

  • Yaratıcı düşünme

  • İletişim

  • Problem çözme

  • Araştırma

  • Bilgi teknolojilerini kullanma

  • Girişimcilik

  • Karar verme

  • Metinler arası okuma

  • Kişisel ve sosyal değerlere önem verme olduğundan öğrencilerin okuması için seçilecek çocuk kitaplarının bu becerileri geliştirecek özellikte olmasına dikkat edilmelidir.


Bunun yanında öğrenciler için seçilecek kitaplarda bazı özelliklere de dikkat edilmelidir. Bu özellikler aşağıda sıralanmaktadır.

 

  1. Eğitim Yönünden Özellikler


Bunlar; çocuk kitaplarında ele alınan içeriğin seçimi, öğrencinin düzeyine uygun olması, içeriğin basitten karmaşığa doğru verilmesi, yazarın dilinin açık ve anlaşılır olması öğrencilerin ilgisine yönelik olması gibi özelliklerdir.

 

  1. Sosyolojik Yönden Özellikler


Çocuk kitaplarının öğrencilerin özellikleri, günlük yaşamı, içinde bulunduğu sosyal çevre, okul yaşamı, oynadığı oyunlar gibi yönlerini yansıtması gerekmektedir. Öğrenci okuduklarıyla yaşamı arasında bağ kurabilmeli, öğrendiklerini uygulayabilmelidir. Bu nedenle çocuk kitapları, öğrencilerin sosyal yönden gelişimine katkı sağlayıcı olmalıdır.

 

  1. Dil Yönünden Özellikler


Bunlar; çocuk kitaplarında kullanılan kelimelerin seçimi, türü, soyut veya somut olması, öğrencinin bildiği veya bilmediği kelimeler, kullanılan cümlelerin uzunluğu, sayısı, kuruluşu, fiillerin zamanları gibi özelliklerdir.

Çocuk kitaplarında kullanılacak kelimelerin bilinen, anlamlı, etken, çabuk fark edilen ve kolay okunan kelimeler olmasına dikkat edilmelidir. Çocuk kitaplarında kullanılan cümlelerin de kısa ve kurallı olması okunabilirliği artırmaktadır. Cümlelerin kısa, net ve basit olması, tam ve tek anlam ifade etmesi, zihinde yapılandırmayı kolaylaştırmaktadır. Araştırmalar çocuk kitaplarında;

  • Kısa cümlelerin uzun cümlelerden daha kolay öğrenildiğini,

  • Somut, basit ve tek anlam ifade eden cümlelerin daha etkili olduğunu,

  • Özne-tümleç-yüklem sırasını izleyen kurallı cümlelerin kullanılmasının daha uygun olduğunu Kitap seçiminde bu özelliklere dikkat edilmelidir.


ç. Basım Yönünden Özellikler

Bu özellikler; kitabın sayfa sayısı, düzeni, yazı türü, punto büyüklüğü, kelime ve satır aralarındaki açıklık, satır uzunluğu, kâğıt ve mürekkep rengi, resimlerin türü, oranı ve sayfadaki yeri gibi özelliklerdir. Görsel ve basım yönünden iyi hazırlanmış bir kitap okuma ve öğrenmeyi kolaylaştırmaktadır. Kitabın dış görünüşünün renkli, resimli, çekici olması ve kolay taşınabilmesi öğrencilerin ilgisini çekmektedir. Kitabın sayfa düzeni görme, okuma ve anlamayı kolaylaştırmalıdır. Yazı karakteri gözü yorucu olmamalıdır. Kitaplarda kullanılacak kâğıt ışığı emen türde ve dayanıklı olmalıdır. Ayrıca kitabın cildi kolay açılır, kapanır ve dağılmayacak kalitede olmalıdır.

Çocuk kitaplarında kullanılan resimlere de dikkat edilmelidir. Resimler, açık ve net olmalı, öğrencinin hoşlanacağı türden seçilmelidir. Resimler, gerçeğe yakın ve konuyla ilgili seçilmelidir. Öğrencinin günlük yaşamından kesitler sunmalı, aşırı çizgi ve ayrıntı içermemelidir. Resimler konuları anlamaya ve zihinde yapılandırmaya yardımcı olmalıdır.

Ayrıca öğrenilenlerin kalıcılığını sağlamalı ve unutmayı önlemelidir.

 

  1. OKUMA İLGİSİ


Kitap seçiminde öğrencilerin okuma ilgisine de dikkat edilmelidir. Öğrencinin okuduğu kitaptan öğrendikleri zekâsından çok okuma ilgisine bağlıdır. Bu nedenle okuma ilgisi öğrencinin kitabı okumasında doğrudan belirleyici olmaktadır. İlgiye dönük bir kitap, aynı güçlük düzeyindeki diğer bir kitaba göre daha kolay okunmakta ve anlaşılmaktadır. İlgi çekici olmayan bir kitap öğrenciye zor gelmekte ve öğrenci kitabı okumamaktadır. Buradan hareketle kitap seçerken öğrencilerin okuma ilgilerinin türüne ve niteliğine dikkat edilmelidir.

 

 

  1. İlgi Türü


İlköğretim düzeyindeki öğrencilerin ilgi türleri, gelişimlerine ve zekâ alanlarına göre genel olarak dört grupta toplanmaktadır.

 

  • İlk Okuma İlgileri:


Bunlar ilk okuma yazma sonrası öğrencilerde görülen aile ve günlük yaşama dönük ilk ilgilerdir. Bu aşamadaki öğrenciler bir taraftan okuma heyecanını yaşamakta bir taraftan da okuma ve anlama hızını artırmaya çalışmaktadır. Bu nedenle öğrencileri okumaya güdüleyen, heyecanlandıran aile ve günlük yaşamla ilgili kitaplar seçilmelidir. Seçilen kitaplarla öğrencilerin okuma ve anlama becerilerini geliştirmelerine katkı sağlanmalıdır.

  • Kişilik ve Beceri Geliştirme İlgileri:


Bunlar öğrencilerde dil, zihinsel ve sosyal becerilerini geliştirmeye yönelik ilgilerle hayal, duygu, düşünce, iletişim gibi kişisel özellikleri içeren ilgilerdir.

  • Çevreyi ve Dünyayı Anlama İlgileri: Çevresinde olup bitenleri ve dünyayı anlama, kendi düşüncelerini ve zihinsel deneyimlerini zenginleştirme, başkalarının düşüncelerini öğrenme ve giderek kendine özgü bir hayat anlayışı oluşturma

  • Geçici İlgiler:


Bunlar ilginç kimselere ve bilinmeyenlere ilgi, gerçeklerden kaçma, hayal dünyasında yaşama, kendini

 

kabul ettirme, kendine model arama, bilgi edinme, eğlence, spor gibi çeşitli okuma ilgileridir. İlköğretim düzeyinde görülen bu okuma ilgileri, çoğu zaman birbiri ile iç içe olmaktadır. Aileler ve öğretmenler bu ilgileri doğru belirlemeli ve buna göre kitap seçmelidirler.

Öğrencilerin okuma ilgileri gelişim düzeyine ve zekâ alanlarına göre değiştiğinden sadece bu türlerle sınırlı değildir. Daha farklı ilgiler de söz konusudur. Öğrencilerin ilgi türlerini belirlerken Türkçe Dersi Öğretim Programı'nda yer alan Zorunlu ve Seçmeli Temaların içeriklerinden de yararlanılabilir.

 

  1. İlginin Niteliği


Öğrencilerin okuma ilgilerinin niteliği incelendiğinde; zekâ alanlarına göre sürekli, geçici, aktif, pasif hareket ya da konu ağırlıklı, somut, soyut, sözel, sayısal, bireysel ya da gruba dönük çeşitli niteliklerde olduğu görülmektedir.

  • Öğrencinin okuma ilgisi sürekli ya da geçici olabilmektedir. Okuma ilgisi sürekli olduğunda, öğrenci ilgilendiği konuları araştırıp bulmakta ve sürekli okumaktadır.

  • Öğrencinin okuma ilgisi onu bazen etkinleştirmekte bazen de pasifleştirmektedir.


Öğrencinin ilgisi bazen onu tutsak alabilmekte, kendinden geçirebilmekte veya büyüleyebilmektedir. Öğrencinin okuma ilgisi onu etkinleştirerek ilgilendiği konulara yönelik araştırmalar yapmasını ve bilgi toplamasını sağlamaktadır. Böyle durumlarda öğrenci, ilgisine yönelik heyecan duyabilmekte ve büyük çabalar gösterebilmektedir. Bu nedenle aileler ve öğretmenler, öğrencileri etkinleştiren okuma ilgilerine ağırlık vermelidir.

  • Öğrencilerde hareket ve konu ağırlıklı okuma ilgileri de görülmektedir. Hareketli okuma ilgileri daha çok dikkat gerektiren ilgiler olmaktadır. Bunlar dans, spor gibi harekete dayalı etkinlikleri kapsamaktadır. Konuya dönük okuma ilgileri ise tamamen mantık kullanmayı gerektiren ilgiler olmaktadır. Bu süreçte öğrenci nedenleri araştırmakta, konuya ilişkin düşünceler geliştirmekte ve çözüm yollarını bulmaya çalışmaktadır.

  • Öğrencinin okuma ilgisi gelişim düzeyine paralel olarak bazen somut bazen de soyut olabilmektedir. Okuma ilgisi somut konulara yönelik olduğunda öğrenci ilgi duyduklarını görmekte, kontrol etmekte ve incelemektedir. Öğrenci zamanla soyut konulara da ilgi duymaya başlamaktadır.

  • Öğrencinin okuma ilgileri bazen birbirinden farklı alanlara yönelik


Örneğin sosyal, matematik, müzik gibi öğrencinin ilgi duyduğu alanlarda kitap seçimine yardımcı olunmalıdır.

  • İlköğretim çağında öğrencilerin okuma ilgisi zaman zaman arkadaşlarının ve içinde bulunduğu grubun okuma ilgilerinden de etkilenmektedir. Böyle durumlarda öğrenci onların ilgilerini kendi ilgisi gibi algılamaktadır. Öğrencinin ilgisi belirlenirken arkadaş veya içinde bulunduğu grubun ilgi durumlarına da dikkat edilmelidir. Öğrencilerin okuma ilgilerinin niteliği, gelişimlerine ve zekâ alanlarına göre değiştiğinden sadece yukarıda anlatılanlarla sınırlı değildir. Burada önemli olan öğretmenlerin ve ailelerin öğrencilerin ilgilerini doğru belirlemeleri ve buna göre kitap seçmeleridir.



  1. KİTAP İNCELEME


Türkçe Dersi Öğretim Programı'nda ön görülen dil, zihinsel ve sosyal becerilerin geliştirilmesi, okuma alışkanlığının kazandırılması ve öğrencilerin kitapları incelemeleri amacıyla aşağıda kitap inceleme soruları verilmiştir. Bu sorularla öğrencilere okudukları kitabın karakterleri, yeri, olayı, zamanı ve yazarı hakkında sorgulama yaptırılmalıdır. Bu sorular örnek ve öneri niteliğindedir. Kitabın türüne, öğrencinin düzeyine ve koşullara göre daha farklı sorular da sorulabilir. Bu çalışma yazılı ve sözlü olarak yürütülebilir.

 

  1. Karakterler

  2. Kitaptaki ana karakterler kimlerdir? Yardımcı karakterler kimlerdir?

  3. Karakterlerden hoşlandınız mı? Hoşlanmadınız mı? Niçin?

  4. Kitapta okuduğunuz karakterler çevrenizdeki kişileri hatırlatıyor mu? Hatırlatıyorsa hangi özelliklerinden dolayı benzemektedir?

  5. Kitapta kendine yakın bulduğun ve sevdiğin karakter hangisidir? Niçin?

  6. Kitaptan bir karakter seçiniz. Niçin bu karakter hikâyede önemlidir?

  7. Eğer siz kitaptaki karakterlerden biri olsaydınız, hangisi olurdunuz? Niçin?

  8. Eğer bu karakterlerden biriyle tanışma şansınız olsaydı, onlara ne sorardınız?

  9. Kitaptaki iki karakteri karşılaştırınız. Benzer ve farklı yönlerini


 

  1. Yer

    1. Kitapta olay nerede geçiyor?

    2. Olayın geçtiği yeri betimleyiniz?

    3. Hiç böyle bir yerde bulundunuz mu? Eğer bulunduysanız, burayı sevdiniz mi?

    4. Eğer olay farklı bir yerde gerçekleşseydi, olayda nasıl bir farklılık olurdu?

    5. Eğer o yeri ziyaret etme fırsatınız olsaydı, gider miydiniz? Neden?




 

  1. Olay

  2. Kitapta ana olaylar nelerdir?

  3. Kitaptaki olaylar nasıl gelişmektedir?

  4. Kitapta anlatılan olaylar sizce doğru mu? Siz olsaydınız ne yapardınız?

  5. Kitaptaki problem nedir? Bu nasıl çözülüyor?

  6. Kitapta verilen problemin çözümüne katılıyor musunuz?

  7. Kitabın başını okurken olayların sonucunu tahmin ettiniz mi? Tahmininiz ile kitabın sonu uyuşuyor mu?

  8. Kitapta hatırladığınız en ilginç olay nedir?

  9. Eğer bu kitabı başka bir arkadaşınıza önerirseniz, kitap hakkında ne söylersiniz?

  10. Kitabın en iyi bölümünün neresi olduğunu düşünüyorsunuz? Niçin?

  11. Kitapta hangi bölüm size komik, üzücü ve ilginç geldi?

  12. Kitabın hangi bölümlerinde güldünüz, ağladınız ya da çok üzüldünüz?

  13. Bu kitaptan öğrendiğiniz en önemli şey nedir?


 

ç. Zaman

  1. Kitapta anlatılan olayların zamanı genel olarak nedir?

  2. Olaylar, geçmişte mi, gelecekte mi, şimdi mi olmakta? Nasıl anladınız?

  3. Eğer olaylar farklı bir zamanda gerçekleşseydi kitapta nasıl bir değişiklik olurdu?

  4. Olayların geçtiği zamanda yaşamış olsaydınız, neleri değiştirmek isterdiniz?

  5. Olayların geçtiği zaman ile günümüz arasında ne tür farklılık ve benzerlikler vardır?


 

  1. Yazar Hakkında Bilgi

    1. Kitabın yazarı hakkında neler biliyorsunuz?

    2. Yazar size ne anlatmak istiyor? Bunu nasıl anladınız?

    3. Yazar görüşlerini desteklemek için ne tür örnekler veriyor?

    4. Yazarın kitabı yazma amacı sizce nedir?

    5. Yazar kitabında ne tür olay, kişi ve duygulara ağırlık veriyor? Bunu nasıl anladınız?

    6. Yazarla aynı fikirde misiniz? Neden?

    7. Yazarın yazım şekliyle ilgili ne düşünüyorsunuz?

    8. Yazarın başka kitaplarını okumak ister misiniz? Niçin?




 

  1. KİTAP OKUMA ETKİNLİKLERİ


Öğrenilenlerin kalıcılığının sağlanması amacıyla öğrencilere okudukları kitaplarla ilgili çeşitli etkinlikler yaptırılabilir. Bu etkinliklerden bazıları aşağıda verilmiştir. Bunlar örnek ve öneri niteliğindedir. Kitabın türüne, öğrencinin düzeyine ve koşullara göre daha farklı etkinlikler de yaptırılabilir.

  • Okunan kitabın konusu ile ilgili gazete, dergi haberleri ve fotoğraflar biriktirerek dosya hazırlama.

  • Kitaptaki konulardan hareketle afiş hazırlama.

  • Kitabı resimleme, çizgi romana dönüştürme, kitaba kapak resmi hazırlama.

  • Kitabın içeriğini, tiyatro, drama, piyes vb. yollarla canlandırma.

  • Kitabın yazarına, yayın evine ya da çevirmenine kitap hakkında düşüncelerini açıklayan bir mektup

  • Kitabın bir bölümünü yeniden ele alarak kendi düşüncelerine göre yeniden

  • Kitapla ile ilgili olayları sınıftaki arkadaşları ile tartışma.

  • Kitaptaki sorunlara farklı çözümler getirmek amacıyla çevredeki yetkililerle görüşmeler yapma.

  • Kitaptaki konulardan hareketle bireysel veya grup olarak araştırmalar yapma.Bu etkinlikler daha da çoğaltılabilir.


 

 

  1. ŞİİR OKUMA ETKİNLİKLERİ


Öğrencinin okuduğu şiirlerle ilgili etkinliklerde yararlanılacak bazı sorular aşağıda verilmiştir. Bu sorulardan yararlanarak çeşitli çalışmalar yapılabilir.

  1. Şiirde işlenen konu nedir?

  2. Şiirin en çok hangi bölümünü sevdiniz? Niçin?

  3. Şiirin beğendiğiniz, beğenmediğiniz yerleri neresidir?

  4. Şiirde geçen anlamlarını bilmediğiniz kelimeler nelerdir?

  5. Şiir hakkında ne düşünüyorsunuz?

  6. Şiiri düz yazıyla ifade etseniz neler yazarsınız?

  7. Okuduğunuz şiirle ilgili bir resim çizer misiniz?


 

  1. Okuduğunuz şiiri arkadaşlarınızla beraber canlandırır mısınız?

  2. Okuduğunuz şiirden yola çıkarak öykü yazar mısınız?

  3. Okuduğunuz şiirden yola çıkarak yeni bir şiir yazar mısınız?

  4. Şiire başka hangi başlıklar yazılabilir?

  5. Şiire eklemek istedikleriniz var mı?

  6. Şiirden çıkarmak istedikleriniz var mı?

  7. Şiiri arkadaşınızla beraber okur musunuz?

  8. En çok sevdiğiniz benzetmeler nelerdir?

  9. Okuduğunuz şiirden yola çıkarak oyun yazar mısınız?

  10. Şiiri okumakla ne kazandığınızı yazar mısınız?

  11. Şiirde geçen ortamı, yeri nasıl betimlersiniz?

  12. Şiiri siz bitirseydiniz nasıl bitirirdiniz?

  13. Şiirin hangi bölümlerinde güldünüz, ağladınız ya da çok üzüldünüz?

  14. Şair hakkında neler biliyorsunuz?

  15. Şair size ne anlatmak istiyor? Bunu nasıl anladınız?

  16. Şair görüşlerini desteklemek için ne tür örnekler veriyor?

  17. Şairin şiiri yazma amacı sizce nedir?

  18. Şairin başka şiirlerini okumak ister misiniz? Niçin?

  19. Eğer şairle tanışma şansınız olsaydı, ona ne sorardınız?


Bu sorular ve etkinlikler daha da çoğaltılabilir.

Yorumlar (0)