Yapılandırıcı yaklaşıma göre Türkçe öğretimi: Anlama, Okuma, Dinleme ve Okuma
Akademik
31.03.2018, 09:59 31.03.2018, 09:59
Yapılandırıcı yaklaşıma göre Türkçe öğretimi: Anlama, Okuma, Dinleme ve Okuma
Yapılandırıcı yaklaşıma göre Türkçe öğretimi: Anlama, Okuma, Dinleme ve Okuma
AHMET BULGAY
- ANLAMA
Bu aşamada görsel okuma, dinleme ve okuma, metni inceleme ile söz varlığını geliştirme çalışmaları yapılmaktadır.
- Görsel okuma: Dinleme ve okuma sırasında metindeki veya metin için seçilen görsellerle metin arasında ilişkilendirme yapma çalışmalarını içermektedir. Bu amaçla görsellerle metin ilişkisi hakkında öğrencilerin görüşleri alınmalı, görselleri inceleyerek metne uygun görselleri seçmeleri sağlanmalıdır. Görsel okuma çalışmaları hazırlık, metin aracılığıyla öğrenme, ölçme ve değerlendirme gibi diğer aşamalarda da kullanılabilir.
- Dinleme: Bu aşamada belirlenen amaç ve yönteme göre öğretmenin metni okuması ve öğrencilerin de dinlemesi sağlanmalıdır. Dinleme sırasında belirlenen amaç, yöntem ve tekniklere göre çalışmalar yapılmalıdır. Katılımlı dinleme yapılacaksa tahmin, soru sorma gibi etkinliklerin nasıl yapılacağı öğrenciye açıklanmalıdır. Dinlemeye başlamadan önce öğretmen metnin herhangi bir yerinde durarak metnin sonrasını tahmin etme ve bu tahminleri yazmaları gerektiğini
Dinleme metinleri öğretmen kılavuzunda verilmektedir. Dinleme için öğretmen kılavuzundaki bu metinlerin
yanında ders kitabındaki okuma metinleri de kullanılabilir.
Böyle durumlarda öğrencinin okumadığı metinler tercih edilmeli ya da öğrencilerin önceden okuyup okumadıkları kontrol edilerek tahmin etme çalışmaları yapılmalıdır.
Dinleme metinleri öğretmen tarafından okunmalı ve öğrencilerin dinlemeleri sağlanmalıdır. Öğretmen örnek okuma yapmalıdır.
Öğretmen okurken metnin can alıcı noktalarında durarak öğrencilerin metnin sonrasını tahmin etmelerini istemelidir. Öğrenciler tahminleri not ederek dinleme sonrası bunların doğrulukları kontrol edilmelidir.
Dinleme sırasında çeşitli sorularla öğrencinin dikkati metne yoğunlaştırılmalı ve çalışma sonuna kadar bu dikkatin sürdürülmesi sağlanmalıdır.
- Okuma: Okumaya başlamadan önce öğrencilerle okuma amacı, yöntemleri ve teknikleri belirlenmelidir. Öğretmen metnin içeriği hakkında bilgi verebilir. Okunacak metnin bilgilendirici, öyküleyici veya şiir metni olduğu belirtilebilir. Bu metnin hangi yöntem ve teknikle okunacağı öğrencilerle belirlenebilir. Örneğin paylaşarak okuma, not alarak okuma, serbest okuma, sorgulayıcı okuma, sesli ve sessiz okuma, önemli görülen yerleri belirginleştirerek okuma gibi çeşitli yöntem ve teknikler seçilebilir. Serbest okuma yöntemi seçilmesi hâlinde öğrencilerin amaçlarına göre sessizce okumaları sağlanmalıdır.
Paylaşarak okuma yöntemi seçildiğinde ise metin öğrenciler arasında paylaştırılarak öğrencilerin sesli okuma yapmaları sağlanmalıdır. Önemli görülen yerleri belirginleştirerek okuma tekniği uygulamasında ise öğrencilerden buna uygun araç gereçleri kullanmaları istenmelidir.
Seçilen amaç yöntem ve tekniklere göre okuma çalışmaları gerçekleştirilirken öğrencilerden sesli ve sessiz okuma kurallarını uygulamaları istenmelidir. Sesli okumada işitilebilir bir ses tonuyla okuma yapılmalı, aynı zamanda vurgu tonlama ve telaffuza dikkat etme, noktalama işaretlerine uygun okuma gibi okuma kurallarına dikkat edilmelidir.
Dinleme de olduğu gibi okuma çalışmalarında da en az bir kez örnek okuma yapılmalıdır. Bu okuma öğretmen veya iyi okuyan öğrenciler tarafından da yapılabilir.
Okuma çalışmalarında paylaşarak okumaya ağırlık verilerek daha çok öğrencinin katılımı sağlanmalı, programın öğrenci merkezli olduğu unutulmamalıdır.
- Anlamı bilinmeyen kelimelerle çalışma: Dinleme ve okuma sırasında öğrencilerden, anlamını bilmedikleri kelimeleri belirlemeleri istenmelidir. Kelimelerin anlamlarını kendinden önce veya sonra gelen kelimeye, kelimenin içinde geçtiği cümleye, metne ve görsellere bakarak tahmin etmeleri istenmelidir. Tahminler kontrol edilmeli, yanlış tahminlerde öğrenciler arkadaşlarına sormaya ya da sözlüğe bakmaya yönlendirilmelidir. Öğrencilerden kelimenin anlamı hakkında konuşmaları, kelimeyle yeni cümleler kurmaları, kelimenin çağrıştırdıklarını açıklamaları, kelimeyle ilgili resim yapmaları
Bu süreçte bir metnin anlamını bulma, üzerinde düşünme, çıkarımlar yapma ve değerlendirme çalışmaları yapılmalıdır. Anlama; inceleme, seçim yapma, bir karara varma, yorumlama, analiz-sentez yapma ve değerlendirme gibi çeşitli zihinsel etkinlikleri gerektirir. Anlama sürecinde öğrenci ön bilgileri ışığında metinde sunulan yeni bilgileri incelemeli, onlar üzerinde düşünmeli ve zihninde yapılandırmalıdır. Bu nedenle metni anlama ve anlama becerilerini geliştirme çalışmalarına ağırlık verilmelidir. Metni okuduktan sonra öğrencilerden kendilerine ilginç gelen bir bölümü nedenleriyle birlikte anlatmaları, zihinlerinde canlandırarak görselleştirmeleri istenmelidir.
Metnin türüne göre hikâye haritası, duygusal, abartılı sözler, gerçek ve hayal ürünü olanları belirleme, karşılaştırmalar yapma, varlıkları, olayları sınıflama, metne uygun başlıklar buldurma gibi çalışmalar yapılabilir. Bu çalışmalarla öğrenci yeni bilgileri anlamakta, yorumlamakta ve metni incelemiş olmaktadır.
Bu aşamada kelimelerin anlam özellikleri üzerinde durulmalıdır. Metnin türüne göre gerçek, mecaz, zıt anlamlı, eş sesli kelimelerle çalışılabilir. Ekleri kullanarak yeni kelimeler türetmeleri sağlanabilir. Öğrencinin söz varlığını geliştirebilecek farklı teknikler de kullanabilir.
Bu aşamada bilgileri zihinde yapılandırma amacıyla öğrenilenlerin günlük hayatla, diğer derslerle ve ara disiplinlerle ilişkilendirilmesi ve öğrencilerin metinden hareketle bir konuyu araştırması çalışmaları yapılmaktadır.
Öğrencinin bilgileri zihninde yapılandırması için düşünme, sorgulama, kavramlaştırma, karar verme, sorun çözme gibi çalışmalar yapılmalıdır. Bu çalışmalarla öğrencilerin hem bilgileri zihinde yapılandırma hem de düşünme, sorgulama, kavramlaştırma, karar verme, sorun çözme becerilerini geliştirme amaçlanmaktadır. Zihinde yapılandırma çalışmalarında öğretmen öğrencilere bilgiyi hazır vermek yerine kendilerinin yapılandırmasına yardım etmelidir. Bu amaçla aşağıdaki etkinlikler yapılmalıdır.
- Düşünme: Düşünceler arasında ilişki kurma, inceleme, karşılaştırma, sınıflama, sıralama, çıkarım yapma, değerlendirme.
- Sorgulama: Bilgi ve kanıtları inceleme, bunların doğruluğunu ve değerini ölçme, neden ve sonuçları belirleme, çıkarımlarda bulunma, tartışma.
- Kavramlaştırma: Örnekleri tanıma, açıklama, ortak özelliklerini araştırma, sınıflama, aralarında ilişki kurma ve değerlendirme.
- Karar verme: Amaç belirleme, amaca ulaşma yöntemlerini gözden geçirme, inceleme ve uygun olanları seçme.
- Sorun çözme: Sorunları belirleme, tanımlama, çözüm örnekleri bulma ve
Yukarıdaki becerilerin geliştirilmesi amacıyla üzerinde çalışılan metnin günlük hayatla, diğer derslerle ve ara disiplinlerle ilişkilendirilmesi ve öğrencilerin metinden hareketle bir konuyu araştırması gibi etkinlikler yapılmalıdır.
Yapılandırıcı yaklaşıma göre metinden elde edilen bilgilerin, ön bilgilerle birleştirilerek yapılandırılması gerekmektedir. Bilginin aktarılması ve kalıcılığının sağlanması için öğrencinin öğrendiklerine ilişkin kendi yaşantısından ve günlük hayattan örnekler vermesi, ortaya konulan sorunları belirlemesi ve onlara farklı çözümler bulması, metindeki düşüncelerle kendi düşünceleri arasındaki benzerlik ve farklılıkları belirlemesi, verilen örneklerin konuya uygun olup olmadığını sorgulaması, öğrendikleriyle ilgili çıkarımlar yapması, eksik bırakılan metni tamamlaması, kitle iletişim araçlarıyla verilen bilgileri, haberleri, düşünceleri, reklâmları vb. sorgulaması, çevresindeki sosyal olayları anlamlandırması ve yorumlaması, doğayı izleme, doğadaki değişimleri fark etme ve yorumlama gibi çalışmalar yaptırılmalıdır.
Kazanımlardan hareketle metinde işlenen konuya bağlı olarak diğer derslerle veya ara disiplinlerle ilişkilendirme yapılmalıdır. Türkçe dersinde, diğer derslerin veya ara disiplinlerin tamamıyla ilişkilendirme durumu söz konusu değildir. İlişkilendirmeler temadan ve metinden hareket edilerek düzenlenmeli, etkinliklerle desteklenmelidir.
Etkinlikler, ilişkilendirme yapılan dersler ve ara disiplinler için ayrı ayrı düzenlenebileceği gibi hepsini kapsayacak biçimde de düzenlenebilir.
“Atatürkçülük, Diğer Dersler ve Ara Disiplinlerle İlişkilendirme” bölümünün başlığı içeriğine göre düzenlenmelidir. Örneğin, sadece ara disiplinlerle ilgili bir ilişkilendirme yapılmışsa başlık “Ara Disiplinlerle İlişkilendirme”, diğer derslerle ilgili bir ilişkilendirme yapılmış ise “Diğer Derslerle İlişkilendirme” biçiminde olmalıdır. “Diğer
Derslerle İlişkilendirme” ve “Ara Disiplinlerle İlişkilendirme” birlikte yapılmış ise başlık
“Diğer Derslerle ve Ara Disiplinlerle İlişkilendirme” şeklinde olmalıdır. Atatürkçülük, diğer dersler ve ara disiplinlerle ilgili kazanımlarda ilişkilendirme yapılırken başlık,
“Atatürkçülük, Diğer Dersler ve Ara Disiplinlerle İlişkilendirme” şeklinde olmalıdır.
Öğrenilen bilgilerden ve metinden hareketle öğrencilerle belirlenen bir konuda araştırma yaptırılmalıdır.
Araştırmada öğrencilerden yazım kurallarına uymaları istenmelidir. Araştırma sonucu ulaşılan ilginç bilgilerin sınıfta diğer öğrencilerle paylaşılması sağlanmalıdır. Araştırma çalışmaları kendini ifade etme etkinliği olarak da kullanılabilir. Her metinde verilen araştırma önerilerinden uygun görülenler öğretmen ve öğrencilerle birlikte seçilmelidir. Her temada her öğrencinin bir araştırma yapması sağlanmalıdır.
