Yapılandırıcı yaklaşıma göre Türkçe öğretimi

Yapılandırıcı yaklaşıma göre Türkçe öğretimi


Yapılandırıcı yaklaşıma göre Türkçe öğretimi

AHMET BULGAY





      1. Yapilandirici yaklaşima göre türkçe öğretimi


      Çağımızdaki gelişmeler, bireylerin kendilerine aktarılan bilgileri aynen kabul etmeleri ve yönlendirilmeyi beklemeleri yerine, bilgiyi yorumlayarak anlamlandırmaları ve yeni bilgiler üretmelerini gerektirmektedir. Bu nedenle bireylerden, bilgiyi ezberlemeleri yerine bilgiyi anlamaları, yorumlamaları, üretmeleri ve bu becerilerini hayat boyu sürdürmeleri beklenmektedir. Bu becerilerin kazandırılması ise çağdaş bir eğitim anlayışı olan yapılandırıcı yaklaşımı gündeme getirmektedir. Yapılandırıcı yaklaşıma göre hazırlanan Türkçe Dersi Öğretim Programı, öğrenme, öğrenme- öğretme süreci ve öğretmenin rolünde önemli yenilikler getirmektedir. Bunlar aşağıda açıklanmaktadır.

       

      1. Öğrenme


      Yapılandırıcı yaklaşıma göre Türkçe öğretiminde öğrenme, öğrencinin bilgileri zihninde yapılandırarak çeşitli becerileri geliştirmesi ve yeni bilgiler üretmesi temeline dayalıdır. Bu nedenle öğretimden çok öğrenme üzerinde durulmaktadır.

      Yapılandırıcı yaklaşıma göre dilin kullanım alanları dinleme, konuşma, okuma, yazma, görsel okuma ve sunudur. Dilin kullanım alanları aynı zamanda dil ve zihinsel becerilerin geliştirileceği öğrenme alanları olmaktadır. Bu nedenle Türkçe öğretiminde dinleme, konuşma, okuma, yazma, görsel okuma ve sunu öğrenme alanı olarak ele alınmıştır. Bu öğrenme alanları öğrencilerin dil, zihinsel, duygusal ve sosyal yönden gelişimlerini sağlayacak bilgi, beceri, tutum ve değerleri içermektedir.

      Yapılandırıcı yaklaşıma göre Türkçe öğretiminde öğrenme alanları bütün olarak ele alınmaktadır. Çünkü

      öğrenme ve beceri geliştirme sürecinde dilin bütün alanlarından yararlanılmaktadır. Öğrenme sürecinde dinleme, okuma ve görsel okumayla alınan bilgiler sıralama, sınıflama, ilişkilendirme, sorgulama, analiz, sentez yapma, değerlendirme gibi zihinsel işlemlerden geçirilerek anlamlandırılmaktadır. Anlamlandırılan bilgiler ön bilgilerle bütünleştirilerek zihinde yapılandırılmaktadır. Konuşma, yazma ve görsel sunu ile zihinde yapılandırılan bu bilgiler gözden geçirilmekte ve seçilmektedir. Seçilen bilgiler belirlenen amaç ve yönteme göre sıralama, sınıflama, ilişkilendirme, sorgulama, analiz ve sentez yapma gibi işlemlerden geçirilerek düzenlenmektedir. Düzenlenen bilgiler ses, harf, hece, kelime ve cümlelerle aktarılmaktadır. Bu süreç öğrenme alanlarını bütün olarak ele almayı gerektirmektedir.

      Türkçe Dersi Öğretim Programı’nın geliştirilmesinde yararlanılan yaklaşımlardan biri de beceri yaklaşımıdır. Bu yaklaşıma göre beceri; bilgi, uygulama bilgisi ve uygulama aşamalarından oluşmaktadır. Beceri yaklaşımında öğrencilere önce geliştirilecek becerinin ya da yapılacak iş-görevin ne olduğu açıklanmaktadır.

      Ardından beceriyi uygulama bilgileri verilmektedir. Uygulama bilgileri, becerinin nasıl yapılacağını içeren süreç bilgileriyle hangi durumlarda ve ne zaman kullanılacağını içeren koşul bilgilerini içermektedir. Programda “Yapılandırıcı Yaklaşıma Göre Türkçe Öğretimi” başlığı altındaki açıklamalarda “bilgi” ifadesiyle öncelikli olarak beceri öğretimine ilişkin bilgiler anlaşılmalıdır. Bu bilgiler öğrenme-öğretme sürecindeki çeşitli çalışmalar ve etkinlikler aracılığıyla verilmektedir. Öğrencilerin bu bilgileri anlaması, zihninde yapılandırması ve uygulayarak becerilerini geliştirmesi öngörülmektedir. Öğrencinin anlamadığı ve zihninde yapılandıramadığı etkinliklerin becerilere dönüşmeyeceği unutulmamalıdır. Becerilere ilişkin bilgileri anlama, zihinde yapılandırma ve uygulama süreçlerinde öğrencilere yardımcı olunmalıdır. Öğrenme-öğretme sürecinde verilen her çalışma ve etkinlik öncesi gerekli açıklamalar yapılmalıdır.

      Öğrenme, öğrencinin kendi çabası sonucu olmaktadır. Yapılandırıcı yaklaşıma göre öğrenci;

      • Bilgileri araştırır, bulur, inceler, sorgular ve anlamlandırır.

      • Ön bilgileriyle yeni bilgileri bütünleştirir ve zihninde yapılandırır.

      • Dil ve zihinsel becerileri geliştirir ve öğrenmeyi sürdürür.


      Öğrenci kendi becerilerini geliştirmede ve öğrenmede etkin rol üstlenmeli, sadece kitap okuyarak veya öğretmeni dinleyerek beceri geliştirmeyi yeterli görmemelidir. Sınıfta arkadaşlarıyla tartışarak, görüşlerini açıklayarak, sorgulayarak, başka arkadaşlarına aktararak öğrenme sürecine katılmalı, dil, zihinsel ve sosyal becerilerini aktif olarak geliştirmelidir.

      Öğrenciler, sınıfa dili öğrendikleri ortamın birikimleriyle gelirler. Öğrencilerin ön bilgileri yeni bilgileri anlama ve zihinde yapılandırma süreçlerinde belirleyici olur. Bu durum Türkçe öğretiminde öğrenme ve beceri geliştirme çalışmalarını etkiler. Bu nedenle 1, 2, 4 ve 5. sınıf Türkçe derslerinde dil bilgisi konularına odaklanmak yerine, öğrencilerin anlama ve kendilerini ifade etme becerilerini geliştirmeye ağırlık verilmelidir.

      Türkçe öğretiminde öğrencilerin anlama becerilerini geliştirmeye önem verilmektedir. Bu amaçla öğrencilere dinledikleri ya da okudukları metinlerde anlam arama, bunları birleştirme, ön bilgileriyle karşılaştırarak ve bütünleştirerek yeni anlamlar oluşturma çalışmaları yaptırılmalıdır. Anlama becerilerini geliştirmek için sadece kelime, cümle ve paragraflara değil, metnin bütününe yönelik çalışmalar yapılmalıdır.

      Yapılandırıcı yaklaşımda, öğrencinin öğrendiği bilgiler bir sonraki bilgilerin alt yapısını oluşturur. Yeni bilgiler önceden yapılandırılmış bilgilerle birleştirilir, anlamlı bağlar kurularak bütünleştirilir. Bu işlem bilgileri ezberleme, biriktirme ya da üst üste yerleştirme değil, tam tersine bilgileri düşünme, sorgulama, anlamlandırma, inceleme ve ön bilgilerle bütünleştirmedir. Bu nedenle Türkçe öğretiminde, öğrencilerin sunulan bilgileri olduğu gibi ezberlemesi ya da kabul etmesi yerine anlaması ve sorgulaması sağlanmalıdır. Örneğin, metin işlerken yazarın metinde sunduğu “bilgiler, olaylar ve anlam” sorgulanmalı, öğrencilerin ön bilgileriyle karşılaştırarak yeni bilgilere ulaşması sağlanmalıdır. Öğrenme-öğretme sürecinde sorgulamaya ağırlık verilmeli, öğrencilerin sorgulayarak okuma, dinleme, konuşma ve yazma becerilerini geliştirmeye yardımcı olunmalıdır.

      Türkçe öğretiminde becerileri geliştirme amacıyla öğrencilere alıştırma yerine gerçek yaşamda karşılaştıkları sorunların çözümüne yönelik etkinlik yaptırmak daha etkili olmaktadır. Bu nedenle öğrenme- öğretme sürecinde gerçek yaşamda karşılaşılan sorunları çözmeye ağırlık verilmelidir. Sorunlar, işlenen metinlerden, öğrencilerin günlük yaşamından, sınıf ve okul ortamından seçilebilir. Sorunlara iş birliği içinde çözümler aranmalı, uygun çözüm önerileri belirlenmeli, bunlar paylaşılmalı ve uygulamaya aktarılmalıdır.

      Üretilen çözümlerin farklı ve özgün olmasına dikkat edilmelidir. Bu uygulamalar öğrencilerin dil ve zihinsel becerilerini aktif olarak geliştirmesine ve öğrenmesine önemli katkılar sağlar.

      Öğrenmenin anahtarı güdülemedir. Güdülemenin, öğrencilerin etkinliklere katılmasında ve öğrenme amaçlarına yönelmesinde büyük payı bulunmaktadır. Öğrencilerin ilgi ve ihtiyaçları doğrultusunda etkinliklere katılmaları, çaba göstermeleri ve başarılı olmaları için güdüleme çalışmalarına ağırlık verilmelidir.

       

      1. Öğrenme - Öğretme Süreci


      Yapılandırıcı yaklaşıma göre Türkçe öğretiminde öğrenme-öğretme sürecinde yapılacak çalışmalar beş aşamada ele alınmaktadır. Öğretmenler bu aşamalara dikkat ederek etkinlikler uygulamalıdır.

       

      1. Ön bilgileri harekete geçirme: Yapılandırıcı yaklaşıma göre yeni bilgiler verilmeden önce öğrencilerin ön bilgileri harekete geçirilmelidir. Çünkü yeni bilgiler önceden öğrenilen bilgilere dayalı olarak yapılandırılmaktadır. Öğrencileri yeni konuya ve bilgilere zihinsel olarak hazırlamak gerekmektedir. Bu amaçla öğrencilerin ön bilgilerini harekete geçirici sorular sorulmalı, tahmin etme ve beyin fırtınası gibi çalışmalar yaptırılmalıdır.



      1. Yeni bilgileri anlama: Yeni bilgilerin iyi anlaşılması için öğrencilere bütün olarak sunulması, incelenmesi, bütün- parça ilişkilerinin kurulması ve bilginin ayrıntılı olarak ele alınması gerekmektedir. Bu amaçla olayları ve düşünceleri sıralama, sınıflama, tahmin etme, ilişkilendirme, benzerlikleri ve farklılıkları bulma, sebep- sonuç ilişkileri kurma, analiz-sentez yapma, özetleme ve değerlendirme gibi çalışmalar yapılmalıdır. Bu çalışmalarla öğrencinin yeni bilgileri derinlemesine anlaması sağlanmalıdır.


       

      1. Bilgileri yapılandırma: Yapılandırıcı yaklaşıma göre bilgilerin zihinde yapılandırılması iki şekilde gerçekleşmektedir.

        1. Yeni bilgiler öğrencinin ön bilgileriyle çelişmiyor, zihinsel şemasına uyuyorsa kolayca yapılandırılmaktadır. Zihinsel şema, öğrencinin ön bilgilerine göre oluşturduğu kavram, düşünce, yargı, duygu, şekil gibi öğelerdir.

        2. Yeni bilgiler öğrencinin ön bilgileriyle çelişiyor, zihinsel şemasına uymuyorsa bu bilgileri yapılandırmak için zihinde yeni düzenlemeler yapılmalıdır. Bu amaçla önceden var olan zihinsel şemalar değiştirilmekte ya da nitelikleri yeniden düzenlenmektedir. Bu işlemler sonucunda öğrenci yeni şemalar oluşturarak bilgilere uyum sağlamakta ve zihninde yeni bir denge kurmaktadır. Öğrencinin bilgileri zihninde yapılandırması için düşünme, sorgulama, karar verme, sorun çözme gibi çalışmalar yapılmalıdır.




       

      ç. Bilgileri uygulama: Öğrencinin zihninde yapılandırdığı bilgileri uygulamaya aktarması kalıcı öğrenme için büyük önem taşımaktadır. Bu nedenle bilgileri uygulama ortamları oluşturulmalıdır. Öğrenci bilginin uygulanmasını görmeli, bilgiyi uygulayarak geliştirmelidir. Bu süreçte işlevsel bilgilerin paylaşılması önemli olmakta ve öğrenmede kalıcılığı sağlamaktadır. Bu amaçla öğrenciler bilgilerini arkadaşlarıyla paylaşmaya yönlendirilmelidir.

       

      1. Bilgileri değerlendirme: Yapılandırıcı yaklaşıma göre öğrencinin bilgiyi anlaması, zihninde yapılandırması ve uyguladıktan sonra değerlendirmesi gerekmektedir. Değerlendirme, bilginin eksik ya da yanlış yönlerini, uygulamadaki durumunu, işlevselliğini, yeni ve farklı durumlara uygulanabilirliğini belirlemeye yönelik olmalıdır.


       

      1. Öğretmenin Rolü


      Türkçe Dersi Öğretim Programı’nın uygulanmasında öğretmenin payı büyüktür.

      Öğretmenden programı öğrencilerin bireysel özelliklerini ve çevresel koşulları dikkate alarak uygulaması beklenmektedir. Öğretmen Türkçeyi doğru, güzel ve etkili kullanarak bütün öğrencilere örnek olmalıdır.

      Türkçenin güzel kullanıldığı, farklı yazım türleri aracılığı ile öğrencilerin zevk alarak okuma alışkanlığı kazanmalarına yönelik çaba harcamalıdır. Öğretmen dil becerilerini geliştirme sürecinde öğrencilere destek olmalıdır.

      Öğrencilere saygı duymalı, onları dinlemeli, öğrenme sürecinde güçlü yönlerini öne çıkararak kendilerini ifade etmelerine ortam hazırlamalı ve dil becerilerinin gelişimine katkıda bulunmalıdır.

      Yapılandırıcı yaklaşıma göre Türkçe öğretiminde, öğretmen öğrencileri aktif duruma getirebilmek amacıyla sorun çözme, iş birlikli öğrenme, etkileşimli öğrenme gibi çeşitli yöntem ve tekniklere daha fazla yer vermelidir.

      Yapılandırıcı yaklaşıma göre Türkçe öğretiminde aşağıda belirtilenlere dikkat edilmelidir. Bu amaçla öğretmen;

      • Öğrencilerin öne sürdükleri fikirleri önemsemeli,

      • Öğrencilerine Türkçe dersiyle ilgili zengin kaynak ve materyaller sunmalı,

      • Türkçe öğretiminde sınıflandırma, ilişkilendirme, analiz-sentez, tahmin etme, sorun çözme, yaratıcılık gibi zihinsel becerileri geliştirici çalışmalara ağırlık vermeli,

      • Öğrencilerin bireysel farklılıklarını dikkate almalı, uygun yöntem ve teknikleri kullanmalı,

      • Çeşitli kavramları açıklamadan önce öğrencilerin bu kavramlar hakkındaki görüş ve düşüncelerini saptamalı,

      • Öğrencilerin birbirleriyle ve öğretmenleriyle iletişime ve etkileşime girmelerini özendirmeli,

      • Açık uçlu sorular sorarak tartışma ortamı yaratmalı,

      • Öğrencilere öğrenme sürecinin her aşamasında rehberlik etmeli,

      • Öğrencilerin düşünme ve sorun çözme becerilerini geliştirmek amacıyla öğrenme-öğretme sürecinde özel bir iletişim biçimi kullanmalıdır. Bu iletişim biçiminde öğrencilere; “Bu konuda ne düşünüyorsunuz? Bu konuda bildikleriniz nelerdir? Neden böyle düşünüyorsunuz? Bu sonuca nasıl ulaştınız?” gibi açıklama gerektiren sorular sorarak öğrencilerin “Evet”, “Hayır” gibi kısa cevap vermelerini önlemeli,

      • Bilgileri karşılaştırmaları, bilgiler arasında ilişki kurmaları, kendi görüşlerini geliştirmeleri ve zihinlerinde anlamlandırarak yeniden yapılandırabilmeleri için öğrencilere yeterli süre vermelidir. Bu uygulama soru sorma ve cevaplama işleminde de yapılmalıdır. Cevaplamada, öğrencilerin düşünmesi ve zihinsel işlemler yapabilmesi amacıyla düşünme süresi verilmeli, bu sürenin bitiminde cevaplar alınmalıdır. Soruların bazı öğrenciler tarafından erken cevaplanması diğer öğrencilerin düşünmelerini engel olabileceğinden gerekli önlemi almalı,

      • Öğrencilerin öğrenme hızlarına müdahale etmemeli, her öğrenme aşamasında kendilerine güvenerek emin adımlarla ilerlemelerini sağlamalı,

      • Öğrenciler, kendilerini değerlendirmeye özendirmeli,

      • Öğrenciyi bağımsız öğrenmeye yönlendirmeli,

      • Öğrenciler arasındaki ilişkilerin demokratik olmasına özen göstermeli,

      • Öğrencilere, okul içi ve dışında bilgilerini yapılandırma olanakları sağlamalı, onları okul dışı etkinliklere de yönlendirmelidir.


       

      1. ÖĞRENME-ÖĞRETME SÜRECİ


      Öğrencilerin dil becerilerini geliştirmek, hayat boyu öğrenmelerini sürdürmek ve geleceğin bireylerini yetiştirmek amacıyla öğrenme-öğretme sürecine gereken önem verilmelidir.

      Türkçe öğretiminde öğrenme-öğretme süreci beş aşamadan oluşmaktadır. Bunlar ön bilgileri harekete geçirme, yeni bilgileri anlama, bilgileri yapılandırma, uygulama ve değerlendirme aşamalarını içeren hazırlık, anlama, metin aracılığı ile öğrenme, kendini ifade etme ile ölçme ve değerlendirme aşamalarıdır. Öğrenciler

      öğrenme-öğretme sürecinin her aşamasında çeşitli etkinliklerle aktif duruma getirilmelidir.

       

      1. HAZIRLIK


      Hazırlık aşamasında ön hazırlık yapma, zihinsel hazırlık yapma, ön bilgilerini harekete geçirme, anahtar kelimelerle çalışma, metni tanıma ve tahmin etme, amaç, yöntem ve teknikleri belirleme çalışmaları yapılmaktadır.

      Temadaki üç okuma metninin öğrenme öğretme sürecinde “Hazırlık” bölümünde yer alan “anahtar kelimelerle çalışma”, “amaç belirleme”, “tür, yöntem ve teknik belirleme” aşamalarının işlenişi kitaplarda yapılmalıdır. Fakat öğretmen ilk iki okuma metninde bu aşamalara ait kazanımları gerçekleştirmiş ise üçüncü okuma metninde bu aşamaları işlemeyebilir.

      Hazırlık çalışmaları aşağıda açıklanmaktadır.

       

      1. Ön Hazırlık


      Öğrencilerin dinleme, okuma ve görsel okuma ile ilgili etkinliklere başlamadan önce yaptığı genel hazırlıkları içermektedir. Bunlar; öğrencinin ve öğretmenin araç, gerecini hazırlaması, materyal seçmesi, gerekli nesne ve modelleri getirmesi, oturacağı yeri belirlemesi vb. hazırlıkları kapsamaktadır.

       

      1. Zihinsel Hazırlık


      Türkçe Dersi Öğretim Programı'nda öğrencinin zihinsel hazırlığına özel bir önem verilmektedir. Bu hazırlığı gerçekleştirmek için ön bilgileri harekete geçirme, anahtar kelimelerle çalışma, metni tanıma ve tahmin etme, amaç, yöntem ve teknik belirleme çalışmaları yapılmaktadır.

      • Ön bilgileri harekete geçirme: Dinleme, okuma ve görsel okuma ile ilgili yapılan çalışmalarda öğrencilerin önceden öğrendikleri bilgileri harekete geçirme çalışmalarıdır. Bu amaçla öğrencilere metnin konusuna ilişkin çeşitli sorular sorulmalı, yapılacak çalışmaların günlük yaşamla ilişkisi kurulmalıdır. Program yaklaşımına göre yeni bilgi ve beceriler verilmeden önce öğrencilerin ön bilgilerini hatırlaması sağlanmalıdır.

      • Anahtar kelimelerle çalışma: Yeni bilgilere ilişkin özel kavram ve kelimeler hakkında öğrencilerin bilgi, deneyim, düşünce ve duyguları saptanmalıdır. Bu çalışmanın amacı öğrencinin kavram gelişimini sağlamak, yeni bilgi ve kavramlara ilgisini çekmektir. Çalışma için seçilecek kelime/ kelime grupları metinden alınmalı ve metnin içeriğine ilişkin ipucu vermelidir. Birinci ve ikinci sınıflarda en fazla iki, üçüncü sınıfta üç, dördüncü ve beşinci sınıflarda beş anahtar kelimeye/ kelime grubuna yer verilebilir.


      Bu amaçla kelimenin çağrıştırdığı anlam, duygu ve düşünceleri belirleme, kelime-resim eşleştirme gibi çalışmalar yaptırılmalıdır.

      • Metni tanıma ve tahmin etme: Öğrencilerin metnin ilk cümlesini, anahtar kelimeleri, kısa konuşmaları, tarihleri ve son cümleyi hızla okuyarak resimleri gözden geçirerek metni tanımaları sağlanmalıdır. Bu çalışmalar öğrencinin metne ilgisini ve merakını çekmeye yönelik olmalıdır. Ardından öğrencilerin anlama ve sezme becerilerini geliştirmek amacıyla tahmin çalışmalarına geçilmelidir. Öğrencilerin metnin başlığından, görsellerinden, anahtar kelimelerinden yararlanarak


      metnin içeriği hakkında tahmin etmeleri sağlanmalıdır. Tahminlerin doğruluğu sürekli kontrol edilmelidir.

      Öğrencilerin tahminlerini söylemeleri veya yazmaları sağlanarak tahminlerin doğruluğu kontrol edilmelidir. Tahminlerin doğruluğu ve gelişim durumu düzenli olarak izlenmelidir. Tahmin etme aşamasına öyküleyici metinlerde ve uygun dinleme metinlerinde yer verilmelidir.

      • Amaç belirleme: Dinleme, okuma ve görsel okuma çalışmaları belirli bir amaca yönelik olmalıdır. Bu amaçların belirlenmesi için öğrencilere “Bu metni niçin dinliyorsunuz veya okuyorsunuz?” gibi çeşitli sorular sorulabilir. Amaç belirlemede öğrenciler zorlanıyorsa onlara yardımcı olunmalıdır. Örneğin hikâyede ne olacağını tahmin etmelerini istemek amaç belirlemeye yardımcı olabilir. Amaç belirleme çalışması dinleme, okuma ve görsel okuma etkinliklerinin hemen öncesinde yapılmalıdır. Amaç belirleme çalışmalarına 3. sınıftan itibaren başlanmalıdır.

      • Tür, yöntem ve teknikleri belirleme: Bu aşamada belirlenen amacın hangi yöntem ve tekniklerle gerçekleştirileceği saptanmaktadır. Bunlar metni takip ederek dinleme, sesli/sessiz okuma, paylaşarak okuma gibi çeşitli yöntem ve teknikler olabilir. Bu işlemler sırasında metnin türü (örneğin şiir, öykü, masal, fıkra vb.) hakkında da bilgi verilmelidir. Seçilen amaca, metnin türüne ve sınıf düzeyine göre farklı dinleme ve okuma yöntemleri belirlenerek öğrencilerin öğretim yılı boyunca Programda öngörülen bütün yöntem ve teknikleri öğrenmesi sağlanmalıdır. Böylece öğrencilerin zekâ ve öğrenme durumlarına uygun dinleme ve okuma yöntemleri seçmelerine fırsat verilmelidir. Tür, yöntem ve teknikleri belirleme çalışması dinleme, okuma ve görsel okuma etkinliklerinin hemen öncesinde ve öğrencilerle birlikte yapılmalıdır. Yöntem ve teknikleri belirleme çalışmalarına sınıftan itibaren başlanmalıdır.


      k üzere; toplam on altı dinleme metni yer almalıdır.



Yorumlar (0)