Abece Nedir? Alfabe nedir? Alphabet Nedir?

Abece Nedir? Alfabe nedir? Alphabet Nedir?

Dilbilimi açısından tanımlama:

YAZILI ABECE

Bir dili yazıya aktarmak amacıyla kullanılan, o dildeki seslerin ayn ayrı işaretlerle gösterilmesi ilkesini temel alan yazı biçimidir. Simgelerden oluşur ve her ulusun alfabesi değişiklik gösterir. Alfabe de denir.

Günümüzde Türkçenin ve dünya dillerinin yazılmasında kullanılan abeceler çeşitli açılardan benzerlikler ve farklılıklar gösterir.

Örn: Türk abecesi, Latin abecesi, Kiril abecesi, Yunan abecesi, Çin abecesi hem içerik hem de tarihsel geçmiş bağlamında ayrı özellikler taşırlar.

Yunan/Latin kökenli alfabenin Türkçemizdeki karşılığı abecedir. Yeni Türk abecesi olarak da bilinen abecemizde Latin harflerine ek olarak Türkçe sesleri simgeleyen Türkçe harfler de bulunmaktadır.

SÖZSÜZ ABECE

Sözsüz (non-verbal) iletişimin değişik alanlarında kullanılan biçim, simge, işaret vb.nin bütünüdür; el abecesi, mors abecesi gibi türleri vardır.

Alfabe Nedir? / Tanımı, Oluşumu ve Açıklaması

Yazı sistemleri sesi, heceyi veya kelimeyi esas alabilir. Sesi temel alan yazı sistemine alfabe denir. Alfabede harfler, sesleri gösteren işaretlerdir. Ancak harfler, genel olarak, bütün sesleri değil anlam ayırıcı sesleri (ses birimleri) karşılamak üzere kullanılır. Bununla birlikte alfabelerde her ses birimin tek harfle gösterilme zorunluluğu yoktur. Söz gelişi, Türkçede ş harfiyle işaretlenen /ş/ sesi, İngilizcede sh, Fransızcada ch, Almancada sch ( harf gruplarıyla karşılanır. Buna karşılık her ses birimin alfabede bir harf karşılığı olmayabilir. Örneğin Türkçede anlam ayırıcı niteliği olan /l/ ses birimleri tek harfle (l harfiyle), karşılanmaktadır. Bu nedenle nota adı olan sol ile yön gösteren sol kelimeleri aynı yazılmaktadır.

Alfabedeki bazı harflerin ise ses karşılığı olmayabilir: Türk alfabesinin harflerinden ğ, dilde (özellikle yazı dilinde) önemli işlevi olsa da, yapılan laboratuar çalışmalarına göre, bir ses birimini karşılamaz. 1 Kasım 1928’de kabul edilen 1.353 sayılı kanuna göre, Latin temelli Türk alfabesinde yirmi dokuz harf (a, b, c, ç, d, e, f, g, ğ, h, ı, i, j, k, l, m, n, o, ö, p, r, s, ş, t, u, ü, v, y, z) vardır.

Bu harflerden sekizi ünlüleri, yirmi biri ünsüzleri gösterir. Latin kökenli Türk alfabesi ses birimleri karşılamak üzere hazırlanmıştır ve büyük ölçüde fonemiktir. Ancak, doğal olarak, ses değişkelerini ve vurgu, ton gibi parçalar üstü birimleri işaretlemez. Bu nedenle, “Türkçe yazıldığı gibi okunur, okunduğu gibi yazılır.” ifadesi yanlıştır.

Bir dildeki harflerin belirli bir sıraya dizilmiş bütününe alfabe denir. Abece veya alfabe, her biri dildeki bir sese karşılık gelen harfler dizisidir. “Abece” sözcüğü, Türkçedeki ilk üç harfin okunuşundan oluşur. Benzer biçimde Fransızca kökenli Alphabet’den dilimize geçen “Alfabe” sözcüğü, eski Yunancadaki ilk iki harf olan “alpha” ile “beta”nın okunuşundan gelir.

Türk Abecesinde 29 harf bulunur.

Büyük harfler şöyle yazılır:

A, B, C, Ç, D, E, F, G, Ğ, H, I, İ, J, K, L, M, N, O, Ö, P, R, S, Ş, T, U, Ü, V, Y, Z.

Küçük harfler şöyle yazılır:

a, b, c, ç, d, e, f, g, ğ, h, ı, i, j, k, l, m, n, o, ö, p, r, s, ş, t, u, ü, v, y, z.

Diller, yazıma geçirilme şekilleri itibariyle ikiye ayrılır: sesçil diller (fonogram kullanan diller) ile karakter kullanılarak yazılan diller (ideogram kullanan diller). Abecesel dillerde, abeceyi oluşturan her bir elemanın genelde bir anlamı olmaz, sadece cıkarılması gerekli sesi belirtir ve ancak diğer harflerle yan yana geldiklerinde belli bir anlam kazanırlar. Karakterle yazılan dillerde ise genelde her simge bir nesneyi tanımlar ve görece çok az tanım iki veya fazlası karakterle ifade edilir. buna örnek Çince, Japoncadır, öte yandan dünyadaki büyük çoğunluk diller abeceyle yazılır.

Abecenin doğuşu, yazının doğuşuyla eş zamanlıdır ve Sümerlere tarihlenir, yani günümüzden bir 5.000 yıl önceye. Bilindiği üzere buna çivi yazısı (cuneiform) adı verilir. Çivi yazısına(çivi abecesi) benzer simgelerle aşağı yukarı, Sümerleri takip eden birçok Mezopotamya uygarlığı dillerini kağıda, taşa toprağa dökmüşleridir. (Asur, Babil, Elam, Akkad, Hitit vb.) çivi yazısının ardından mısırlıların hiyeroglifleri ortaya çıkmıştır. İlk çıkışındaki kullanım özellikleriyle ideogramatik yazı mantığı taşıyan bu abece türü, zamanla diğer kültürlere geçmiş ve fonetikleşmiş, şu an kullandığımız abece çeşitlerini türetmiştir.

Bu iki abece türü yanında bir de ege adaları kökenli, günümüzde hala çözülememiş, linear a ve linear b diye birbirinin devamı iki abece ile Maya uygarlığı kökenli Kolomb öncesi güney Amerika abeceleri vardır.

Türk alfabesi, Latin harfleri esas alınarak 1.11.1928 gün ve 1353 sayılı Türk Harflerinin Kabul ve Tatbiki Hakkında Kanun ile kabul edilmiştir. Bu kanuna göre, Türk alfabesinde 29 harf bulunmaktadır.

Türklerin tarih boyunca kullandığı alfabeler

Türkler; Orhun - Türk, Uygur - Sogd, Arab - İslam, Kiril-Slav ve Latin alfabelerinden başka Sogd, Mani, Brahmi, Süryani, Rum, Slav vs. gibi alfabeleri de kısmen kullanmışlardır.

Türklerin bugüne kadar kullanmış olduğu tüm alfabeleri okumak için tıklayınız.

ALFABELER HAKKINDA EK AÇIKLAMALAR

Bir dildeki sesleri karşılayan işaretlerin belli bir sıraya göre dizilmesinden meydana gelen harfler topluluğu. Alfabedeki ilk iki harf Arapçada elif, ba; Yunancada alfa, beta olarak telaffuz edilmiştir. Daha sonra bu iki harfin hecelerinin birleşmeleri neticesinde “alfabe” kelimesi ortaya çıkmıştır.

Cumhuriyet devrinde A, B ve C seslerinin hece olarak birleştirilmesi ile “Abece” de denilmiştir.

Kazılardan elde edilen bilgilere göre en eski yazı şekli fil dişi üzerine kazılmış kaba resimlerdir. Bunların ilerlemesi ile hiyegrolif yazısına geçilmiştir. Neticede belirli işaretler, yapılan eşyaya delil sayılarak ses, harf olarak ortaya çıkmıştır. Bu şekilde sesin karşıladığı kelimeler daha çok resmi yapılmayan , zamir ve fiil gibi kelimelerde kullanılmıştır. Gerçekte Fenikeliler her türlü kelime için harfleri kullanmışlar ve ilk defa alfabeye ulaşmışlardır.

Tanınmış alfabe çeşitleri:

Yunan alfabesi: Yunan alfabesi, Sami alfabesinden faydalanılarak meydana getirilmiştir. Samiler, sadece sessiz harf kullanıyorlardı. Yunanlılar sesli harfler de eklemek suretiyle alfabelerini geliştirdiler.

Latin alfabesi: Yunan alfabesini İtalya’ya götürüp tanıtanlar Etrüksler olmuştur. Latin alfabesi, Yunan Alfabesi üzerinde bazı değişikliklerin yapılması ile meydana gelmiştir. Ne var ki, Latin alfabesi önceleri büyük harf olarak kullanılıyordu, sonraları küçük harfler de kullanılmaya başlandı. El yazısı olarak gelişmesi çok daha sonradır.

Arap alfabesi: Arap alfabesinin temelini Sami alfabesi meydana getirir. Araplar, dillerinin ihtiyacını karşılamak üzere bu alfabeye ayrıca altı harf eklemişlerdir. Arapçada sesli harflerin yerini “hareke” denilen ( üstün, esire ve ötüre ) gibi işaretler almıştır.

ABECELER (ALFABELER) İÇİN TIKLAYINIZ