Anadolu'da Orta Asya Tipi Türk Çadırları
Anadolu Türklüğü ile ilgilenenler araştırmacılar ve bu konuda diğer duyarlı insanlarımız gerek meraklı gerekse art niyetli insanlar tarafından hep şu soru ile muhatap olmuştur.
‘’ Orta Asya’dan geldiysek neden Anadolu’da bulunan Türkler Orta Asya’da çok sık kullanılan Oba ,Yurt, Bozuyu denen çadır şekillerini kullanmaz da kara yada kıl çadır kullanır ? ‘’
Aslında bu soru Anadolu Türklüğüne ne kadar uzak kalışımızın bilgisizliğimizin ve Türklüğe Türk gibi bakmayı unutuşumuzun bir eseridir..
Türklerin göç ettikleri her coğrafyaya taşıdıkları , yuvarlak planlı ve ortası delik kubbe şeklindedir. Bozkıra yaşayan Türklerin mesken olarak sıcağa ve soğuğa dayanıklı, kısa sürede kurulabilen ve sökülebilen, kolay taşınabilen bu çadırı geliştirmelerinin çeşitli sebepleri vardır. Konargöçerler iklim değişiklikleri ya da herhangi bir ani tehlike karşısında her an göçe harekete hazır olmalıdır. Hayvanlarını otlatmak için gittikleri bölgelerde meskenlerini kısa sürede hazır hale getirebilmelidirler. Bütün özellikleriyle konar-göçerlerin hareketli yaşam tarzına en uygun mesken türü bu çadır olmuştur.
Anayurttan ayrılmak zorunda kalan Türkler, çeşitli bölgelere göç ederek bozkırda geliştirdikleri kültürlerini gittikleri yerlere taşımışlardır. Ahşap kafesli, keçeden yapılan çadırlar bu büyük göç hareketlerinde önemli bir kolaylık sağlamıştır. Anadolu’ya gelen Türkler bu kutsal meskenlerini bozkırlara ve yaylalara kurarak aynı hayat tarzını devam ettirmişlerdir.
Türkler öncelikle Anadolu’da Türkistan bozkırlarının benzer şartlarına sahip olan, Doğu ve Orta Anadolu’da çadırlarını kurmuşlardır. Yanlarında getirdikleri koyun sürüleri ve keçe örtülü yuvarlak çadırları Anadolu’nun bozkır şartlarına kolayca uyum sağlamıştır. Sert karasal iklim özelliğine sahip yaylak-kışlaklarda uzun süre kalan yarı-göçerlerde ahşap kafesli keçeden yapılan topak evler küçülerek kullanılmaya devam edilmiştir. Topak evlerin yakın zamana kadar Çukurova, Afyon, Eskişehir ve Konya yörelerinde, hatta bugün Bor ovasında kullanılıyor olması bu durumu doğrulamaktadır.
Lakın kara keçi kılından çadırlara gelirsek de Anadolu’nun engebeli, ormanlık ve yağışlı olan bölgelerinde ise araziye uyum gösteren keçilerin beslenme oranı artmıştır. Bu değişim ile birlikte keçi kılı ucuzlayarak çadır örtüsü halini almış, böylece kıl çadırlar yaygınlaşmıştır. Kıl çadırların diğer yaygınlaşma sebebi ise Anadolu’nun iklim şartlarına daha uyumlu olmasıdır.
Anadolu’da uzun süre kullanılan ancak zamanımızda görme imkânı çok az olan çadır tipi topak ev adı verilen çadırdır. Bu çadıra Çukurova’da “bekdik” veya “derim ev”, Kaz dağları Türkmenlerinde “turluk” ya da “topak ev”, İç Anadolu’daki Aladağ (Kayseri-Yahyalı) Türkmenlerinde “topak ev”, Emirdağ Türkmenlerinde “topak ev” adı verilmektedir. Bazı yörelerde ak ev, keçe ev, yurt, derim evi gibi adlar da verilmiştir. Anadolu’da kullanılan bu çadır kümbet şeklinde, keçeden yapılmaktadır. Türkistan’daki Türkmen, Kırgız, Kazak ve diğer Türk halklarının kullandığı keçe çadırlarının aynısı olup sadece biraz daha küçüktür.
Halen bazı bölgelerde bu çadır şekli kullanılmaktadır lakın unutulmaya yüz tutmuştur bu yüzden herkes kıl çadırı bilirken bu çadırı görmemiştir. çoğu turistik bölgede de kıl çadırın göçer çadırı olarak tanıtılması da bizim orta asyadan getirdiğimiz bu çadırı görmemize engel olmuştur halbuki bu çadır tipi Anadolu Türk halkında yakın dönemlere kadar çok yoğun kullanılmaktaydı.
Görselleri görmek için ilgili bağlantıyı tıklayabilirsiniz:
https://www.denizlipost.com/anadoluda-orta-asya-turk-tipi-cadirlari.html
KAYNAK .Türkistan’dan Anadolu’ya Türklerin Kullandığı Bir Çadırın Göçü: Emirdağ ve Diğer Yörelerde Topak Ev Cihad Cihan
