Anlatım Bozuklukları 2-Yapısal Anlatım Bozuklukları

Yapısal Anlatım Bozuklukları, Anlatım Bozuklukları

Yapısal Anlatım Bozuklukları, Anlatım Bozuklukları

Anlatım Bozuklukları, Anlatım bozuklukları örnekler, anlatım bozuklukları kısaca, anlatım bozuklukları pdf, anlatım bozuklukları test, yapısal anlatım bozuklukları, anlatım bozukluğu, anlatım bozuklukları nedir, anlatım bozuklukları örnek cümleler ve açıklamaları

Anlatım Bozuklukları

Anlatım bozuklukları, her şeyden önce sözcüklerin anlamlarını ve türlerini iyi bilmeye, cümle yapısını ve ögelerini tanımaya, noktalamanın anlam üzerindeki etkisini anlamaya bağlı olduğu ölçüde fark edilebilir. Anlatım bozukluğuyla ilgili sorulara bu nedenle çok yönlü yaklaşılmalıdır.


B) Yapısal (Yapıya Dayalı) Anlatım Bozuklukları

1) Özne Eksikliği, Yanlışları ve Özne-Yüklem Uyuşmazlığı
İlk cümlede bulunan özne, birinci yükleme uyarken diğer yüklemlere uymazsa özne eksikliğinin neden olduğu anlatım bozukluğu meydana gelir.

Örnek:

Biz ağaçları hiç ilaçlamadık, yine de meyve verdi.
(özne)                    (yüklem)                            (yüklem)
Çözümleme:

1. yükleme göre ilaçlamama işini kim yaptı = Biz (Özne)

2. yükleme göre meyve veren ne? = Ağaçlar (Özne)

 

Yukarıdaki iki yüklem “biz” öznesini ortak olarak kullanmıştır. Yani ilaçlamayan da “biz” meyve veren de “biz” öznesine bağlanmıştır. Ancak çözümleye baktığımızda iki yüklemin de ayrı ayrı özneleri bulunmaktadır. İkinci cümledeki yüklemin öznesi olan “ağaçlar” kelimesi cümlede bulunmadığından özne eksikliğinden kaynaklanan bir anlatım bozukluğu meydana gelmiştir.

Çözümlü Örnek Cümleler

Herkes bu olayda kendi çıkarını düşünüyor, başkasını düşünmüyordu.
1.cümlenin öznesi = Herkes
2.cümlenin öznesi = kimse (eksik)
Bu kitapta hem yanlışlar var hem de okunacak gibi değil.
1.cümlenin öznesi = Yanlışlar
2.cümlenin öznesi = kitap (eksik)
Özne ve yüklem; kişi,  tekillik – çoğulluk bakımından birbiri ile uyumlu olmalıdır.

a) Cümlede 1. tekil şahıs “ben” ile beraber kullanılan başka bir özne varsa yüklem 1. çoğul ekiyle çekimlenmelidir.
Hasan, Mehmet ve ben bu oylamaya katılmayacağız.
Ben ve Büşra dinlenmek için piknik alanlarını tercih ediyoruz.
O ve ben türkü dinlemeyi çok seviyoruz.
b) Cümlede 2. tekil şahıs “sen” ile beraber kullanılan başka bir özne varsa yüklem 2. çoğul ekiyle çekimlenmelidir.
Sen ve arkadaşların ortalığı birbirine katmışsınız.
Fatih ve sen ne güzel yakışırsınız İstanbul’a.
Sen ve o bize gelip ders çalışabilirsiniz.

c) Cümlede 3. tekil şahıs “o, onlar” ile beraber kullanılan başka bir özne varsa yüklem 3. çoğul ekiyle çekimlenmelidir.
Harun ile o yemeğe gelecekler.
Onlar ve akrabalarım düğünüme davetliler.
d) İnsan dışındaki varlıkların “çoğul özne” olduğu cümlelerde yüklem tekil olmalıdır.
Köpekler bu sokakta sabaha kadar havladılar.
Kitaplar yeni alınan dolaba kaldırıldılar.
e) Cümlenin öznesi “belgisiz zamir” ya da “belgisiz sıfat” ise yüklem tekil olmalıdır.
Birkaçı benimle burada kalmak istiyorlar.
Hiçbiri seni ziyarete gelmeyecekler.
Birçok öğrenci senin gibi gitar çalmak istiyorlar.
f) Cümlenin öznesi topluluk bildiren bir isimse yüklem tekil olur. Topluluk ismi çoğul eki almışsa yüklem de çoğul olabilir.
Sizin takım bizim takımdan çekiniyorlar.
Ordular savaş meydanına çıkarma yaptılar.
g) Cümlede saygı veya sitem anlamını sağlamak için özne tekil olsa bile yüklem çoğul olabilir.
Doktor Bey bizi çağırıyorlar.
Vali Beyler haber göndermişler.
2-Nesne Eksikliği
Sıralı cümlelerde aynı nesneyi almayan yüklemlerin ortak nesneye bağlanması bir anlatım bozukluğu nedenidir.

Örnek

Eve gelmiyor, ihmal ediyordu.
Çözümleme:

1. cümlede;

gelmiyor = yüklem

Kim gelmiyor? = O (gizli özne)

Nereye gelmiyor? = Eve (dolaylı tümleç)

 

2.cümlede;

İhmal ediyordu? = yüklem

Kim ihmal ediyordu? = O (gizli özne)

neyi ihmal ediyordu = Evi (Nesne)

 

“Evi” kelimesi 2. cümlede yazılmadığından her iki cümledeki yüklem de  1. cümledeki “eve” kelimesini ortak olarak kullanmıştır. Bu da ikinci cümlenin “Eve ihmal ediyordu.” şekilde algılanmasına sebep olmaktadır ki bu durum nesne eksikliğinden kaynaklanan bir anlatım bozukluğu sebebidir.

Çözümlü Örnek Cümleler

Bu olaya ancak o karar verir ve uygular.
2. cümlenin eksik nesnesi = bu olayı
Gazetelerin yazdıklarına inanmıyor, okumaktan da geri kalmıyordu.
2. cümlenin eksik nesnesi = gazeteleri
Kızına asla kızmıyor; çünkü çok seviyor.
2. cümlenin eksik nesnesi = kızını
Anneler çocuklarına hep inanır, kolayca bağışlar.
2. cümlenin eksik nesnesi = onları
Romanlarında aşktan çok bahsetmişti; ama hiç yaşamamıştı.
2. cümlenin eksik nesnesi = aşkı
3-Tümleç Eksikliği
Sıralı cümlelerde aynı tümleci almayan yüklemlerin ortak tümlece bağlanması bir anlatım bozukluğu nedenidir.

Öğretmenini tanıyoruz ve sonsuz güveniyoruz.
Çözümleme:

1. cümlede;

tanıyoruz = yüklem

Kim tanıyor? = Biz (Gizli özne)

Kimi tanıyoruz? = Öğretmenini (Belirtili Nesne)

 

2.cümlede;

güveniyoruz = yüklem

Kim güveniyor? = Biz (Gizli özne)

Ne kadar güveniyoruz? = sonsuz (Zarf tümleci)

Kime güveniyoruz? = Öğretmenine (Dolaylı tümleç)

 

“Öğretmenine” kelimesi 2. cümlede yazılmadığından; her iki cümledeki yüklem 1. cümledeki “öğretmenini” kelimesini ortak olarak kullanmıştır. Bu da ikinci cümlenin “Öğretmenini sonsuz güveniyoruz.” şekilde anlaşılmasına sebep olmaktadır. Bu durumda dolaylı tümleç eksikliğinden kaynaklanan bir anlatım bozukluğu meydana gelmektedir.

Çözümlü Örnek Cümleler

Arkadaşını dikkatle dinliyor, gülümsüyordu. (dolaylı tümleç eksikliği)
2. cümlenin eksik tümleci = onlara/arkadaşlarına
Bu zorluklara nasıl katlandı, nasıl başa çıktı. (edat tümleci eksikliği)
2. cümlenin eksik tümleci = onlarla/zorluklarla
Yeğenlerini yanına çağırdı ve hediyeler dağıttı.
2. cümlenin eksik tümleci= onlara/yeğenlerine
Arkadaşlarına çok iyi davrandı; ama karşılığında kötülük gördü.
2. cümlenin eksik tümleci= onlardan/arkadaşlarından

 

4-Yüklem Eksikliği
Ortak yükleme bağlanamayan birden çok cümlenin tek yükleme bağlanmasıyla ortaya çıkan anlatım bozukluğudur.

Bugün ben yemek, o ise temizlik yaptı.
Yukarıdaki 1. cümlede tek yüklem ve iki özne bulunmaktadır. Yemeği yapan 1. tekil şahıs “ben”, temizliği yapan ise 3. tekil şahıs “o” özneleridir.  Yemeği yapan şahsa ait bir yüklem kullanılmadığından sondaki yükleme bağlanmak zorunda kalan “ben” öznesi yüklem eksikliğinden doğan anlatım bozukluğuna sebep olmaktadır. Buna göre doğru olan cümle şöyle olmalıdır:

Bugün ben yemek yaptım,  o ise temizlik yaptı.

 

Çözümlü Örnek Cümleler

Mehmet’i çok az, Ayşe’yi hiç sevmem.
1. cümledeki eksik yüklem = severim
Dışarıdaki işlerle ev arkadaşım, evdeki işlerle de be uğraşırım.
1. cümledeki eksik yüklem = uğraşır
Bugünkü sınava sen, yarınkine Volkan girecek.
1. cümledeki eksik yüklem = gireceksin

 

5-Kişi Uyumsuzluğu
Cümledeki yüklemlerin kişi yönünden uyuşmaması anlatım bozukluğu nedenidir.

Örnek Cümleler

Bu konuda siz bize güvenecek, biz de size yardım edeceğiz.
1. cümlede olması gereken = güveneceksiniz
Siz sevinecek, biz üzüleceğiz.
1. cümlede olması gereken = sevineceksiniz
O, haftaya bize gelecek; beraber sinemaya gidecektik.
1. cümlede olması gereken = gelecekti

 

6-Ek Fiil Eksikliği
Yüklemi isim soylu olan sözcüklerde yüklemlerden biri olumlu, diğeri olumsuz anlam taşıyabilir. Bu durumda ek eylemin eksik olması anlatım bozukluğuna neden olur.

Örnekler

Oda arkadaşlarımdan biri kurnaz, diğeri kurnaz değildi.
1. cümlede eksik olan ek fiil = kurnaz idi/kurnazdı
Çocuklar çok çalışkan; ama umutlu değildi.
1. cümlede eksik olan ek fiil = çalışkan idi/çalışkandı

 

7-Çatı Uyumsuzluğu
Cümledeki eylem ve eylemsilerin (fiilimsilerin) çatı yönünden uyuşmaması anlatım bozukluğu nedenidir.

Örnekler

Güzel elbiseler giyip düğüne gidildi. (giyilip)
Onu telefonla arayıp dışarı çıkıldı. (çıktı)

 

8-Yanlış Yapılı Eylem ya da Eylemsiler
Cümlede kullanılan eylem ya da fiilimsilerin yapısal yanlışlıkları anlatım bozukluğu nedenidir.

Çözümlü Örnek Cümleler

Mehmet yapılacak ameliyatta nihayet sağlığına kavuştu. (yapılan)
Ne gelişinden haberimiz oldu ne de gittiğinden. (geldiğinden)
Çocuğun arkamızdan seslenişini ve bakmasını unutamıyorum. (bakışını)
Bütün gün kitap okuma ve televizyon izlemek çok hoşuma gidiyor. (okumak)
Bu sınavı hiç ya da az çalışan bir öğrenci kazanamaz. (çalışmayan)

 

9-Tamlama Yanlışları
İsim tamlamalarında tamlayan veya tamlananın  kullanılmaması, tamlama eklerinin eksiklikleri ve ortak kullanılmaması gereken tamlayan ya da tamlamanın ortak kullanılması gibi sebepler tamlama yanlışlarından kaynaklanan anlatım bozukluklarına sebep olmaktadır.

Çözümlü Örnek Cümleler

Öğrenciye bir şeyler öğretmeden sınavı kazanmasını bekleme. (öğrencinin sınavı kazanmasını)
Hasta yatağındaki annesine şarkı söyleyerek mutlu olmasını sağladı. (annesinin mutlu olmasını)
Toplumsal ve kültür sorunları yaşayan bir ülkenin evlatlarıyız. (Toplumsal sorunlar ve kültür sorunları)
Her önüne gelen canı istediği gibi davranması doğru değildir. (gelenin)
Askeri ve devlet okullarına giriş sınavı yapılacak. (Askeri okullar ve devlet okulları)
Yüksek dağları ve denizleri aştım senin için. (yüksek deniz olmaz)
Alçak binalar ve bahçeler gözümüze çarptı. (alçak bahçe olmaz)

 

10-Noktalama İşaretinin Eksikliği
Noktalama işaretlerinin cümlede eksik olması anlam belirsizliğine yol açabileceğinden bu durum da anlatım bozukluğu nedenidir. Bu, genellikle virgül eksikliğinden kaynaklanmaktadır.

Örnekler

Çocuk arabasını beğenmedi.
Çocuk, arabasını beğenmedi.
Genç kadın doktorla görüşmek istedi.
Genç, kadın doktorla görüşmek istedi.
Sarhoş adama ağzına geleni söyledi.
Sarhoş, adama ağzına geleni söyledi.
Deli adamı öldüresiye dövdü.
Deli, adamı öldüresiye dövdü.
Tahta evin önüne yığılmıştı.
Tahta, evin önüne yığılmıştı.

 

11-İyelik Ekinin Gereksiz Kullanılmasından Kaynaklanan Anlatım Bozuklukları
İşlevi olmadığı halde cümlede iyelik ekinin kullanılması da bir anlatım bozukluğu nedenidir.

Çözümlü Örnek Cümleler

Bir ay içinde araba sürmesini öğrendi. (doğrusu: sürmeyi)
İnsanlar aldatmasını çok iyi biliyor. (doğrusu: aldatmayı)
Resim yapmasını severim. (doğrusu: yapmayı)

Anlatım bozuklukları ile ilgili tüm yazıları okumak için tıklayınız. Anlatım bozuklukları.

Yorumlar (0)