TÜRK TARİH KURUMU

Atatürk’ün Türk Tarih Kurumu’nu kurdurmasından önce Türk tarihi çalışmalarına ve tarihin diğer alanlardaki konularına yönelik olarak araştırma ve inceleme yapmak üzere yapılan çalışmaları yayınlamak için 1908’den itibaren birçok kurum ortaya çıkmıştır. 

Bu kurumlardan birincisi İstanbul’da kurulan Türk Derneği’dir. Bu dernek Türk diye anılan milletin geçmişi nasıldı ve gelecekte nasıl olması lazım geldiği hususunu öğrenmeye ve öğretmeye çalışmıştır. Bu derneğin başkanı Veliaht Şehzade Yusuf İzzettin olup, dernek kendi adıyla bir de dergi çıkarmıştır. Bu dergi 1911’de kapatılmıştır. Bu derginin kapatılmasından sonra “Türk Yurdu” adlı dergi yayın hayatına başlamıştır. Başyazarı Yusuf Akçura olan bu dergide Ziya Gökalp de yazılar yazmıştır.

1912 yılında kurulan Türk Ocağı, Türk Yurdu ile yakın ilişkiler kurarak zamanla bu ocağın resmî yayın organı haline gelmiştir. Türk Ocağı’nın amacı, Türk Milleti’ni ve Türk tarihini aydınlatmaktır. Bu amaçla İstanbul dışında birçok vilayette şubeler açmıştır. 1911’de Selanik’te Genç Kalemler isimli dergide yayına başlamış olan Ziya Gökalp, Turan adlı şiirini de bu dergide yayınlamıştır. 

1909’da IV. Mehmed Reşad’ın önderliğinde Tarih-i Osmani Encümeni kurulmuş ve ilk başkanı da Abdurrahman Şeref Efendi olmuştur. Tarih-i Osmani Encümeni Dergisi (1920-1928) yayın hayatında tarihle ilgili birçok yayın yapmıştır. Bir diğer kuruluş ise Asar-ı İslâmiye ve Millîye Tetkik Encümenidir. Türk Derneği’nin bazı üyelerini de bünyesine almıştır. Millî Tetebbular resmî yayın organıdır. 

Bu cemiyetler içerisinde, halifeliğe ve sultanlığa karşı olup Türklük cereyanını ön plana çıkaran, tıbbiye ve mülkiyeli öğrenciler tarafından kurulan Türk Ocakları diğer cemiyetlere nazaran daha uzun ömürlü olmuştur. Türk Ocakları Türk Milleti’nin tarihini ve kültürünü öğrenip – öğretmek amacıyla kurulmuş, Türk tarihinin aydınlatılmasında çok büyük katkıya sahip olmuştur. 

Afet İnan, Atatürk’ün Türk Tarihiyle ilgili olarak yaptığı ve yaptırdığı çalışmaların kurumsallaşma sebepleri olarak: “Türk Milleti ve Türk Vatanı” gibi kavramların önemini, Atatürk’ün millet ve vatan kavramını yeni nesillere benimsetmek, bu kavramların birleştiricilik özelliğinden yararlanarak millî birliği sağlamlaştırmak, Türk Milletine ve Vatanına karşı yapılan yalan yanlış tarihi dayanaklı saldırılara aynı şekilde cevap vermek için kurumsallaşmaya doğru gidildiğini belirtmiştir. İşte bu gelişmeler, Türk Tarih Kurumunun kurulmasıyla sonuçlanacaktır. 

23 Nisan 1930’da Ankara’da toplanan VI.Türk Ocakları Kurultayı, Tarih Kurumu’nun kurulmasında ilk adım olmuştur. 
Atatürk’ün isteğiyle kurultayın VI. ve son toplantısında, millî tarih şuurunun önemini, Türklerin tarihte büyük medeniyetler kurduğu buna rağmen Türk Tarih çalışmalarının eksik olduğunu, belirten bir önerge verilir. Türk tarih ve medeniyetini ilmî bir surette incelemek için özel ve daimi bir heyetin oluşturulmasına karar verilmesi ve bu heyet üyelerinin seçilme yetkisinin merkez heyetine bırakılmasını teklif eden bu önerge doğrultusunda aynı gün Türk Ocakları yasasına 84. madde olarak eklenen metinle, “ Merkez heyeti, Türk tarih ve medeniyetini ilmî bir surette tetkik ve tetebbü eylemek vazifesiyle mükellef olmak üzere bir Türk tarih heyeti teşkil eder”. Türk Tarih Kurumu’nun çekirdeği olan Türk Ocağı Türk Tarih Tetkik Heyeti bu şekilde kurularak ilk toplantısını 4 Haziran 1930’da yaparak çalışmalarına başlamıştır. Atatürk’ün çalışmalarını son derece yakın bir ilgiyle izlediği Heyet daha önce fasiküller halinde yayınlanan tarih notlarından da yararlanarak Türk Tarihinin Ana Hatları, başlığında XIV + 606 sayfalık bir eser hazırladı. Bu eser Türk tarihini en eski çağlardan Cumhuriyete kadar kısaca ele almaktaydı. 

Eserde yepyeni bir görüş ortaya atılmış ve Türk Tarih Tezi olarak kabul edilmiştir. Türk tarihi hakkındaki çalışmaları yetersiz ve eksik bulan Atatürk, tarih çalışmalarının daha sağlıklı olmasını sağlamak için Türk Tarihi Tetkik Heyetini kurarak kurumsallaşma yolunda ilk adımı atmıştır.

Kaynaklar: 
Afet İnan-50. Yılda Tarihten Geleceğe, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Ankara 1973, s. 18-23 
Adile Ayda-Sadri Maksudi Arsal, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1991, s. 166-167 45 
Bernard Lewis-Modern Türkiye’nin Doğuşu, Çev: Metin Kıratlı, Türk Tarih Kurumu Yayınları 5. Baskı, Ankara 1993, s. 327