Azerbaycan alfabesi transkripsiyonu, Azerbaycan alfabesi Türkçe karşılığı, Azerbaycan alfabesi Kiril, Azerbaycan alfabesi okunuşu

Bu yazımızda Azerbaycan'da kullanılan alfabeleri yani Azerbaycan alfabesini ve eskiden kullanılan Azerbaycan alfabelerini değerlendireceğiz. Yazıda, Azerbaycan alfabesi transkripsiyonu, Azerbaycan alfabesi Türkçe karşılığı, azerbaycan alfabesi kiril, azerbaycan alfabesi okunuşu, azeri alfabesi sözlük, azeri alfabesi klavye, azeri alfabesi Türkçe, azeri kiril alfabesi çeviri gibi konuları bulabilirsiniz.

Azerbaycan’da kullanılmış olan alfabeler.Azerbaycan Cumhuriyeti, 1918 yılında Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti adıyla kurulmuş olan Orta Doğu bölgesinin ilk cumhuriyetinin mirasçısıdır. Ama sadece 2 yıl sonra 1920 senesinde sınırı geçen Kızıl Ordu, Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti olarak isimlendirilen ve sonrasında Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği’ne katılacak olan Azeri devletinin kurulmasına neden olmuştur. Sovyetler Birliği’nin dağıldığı 1991 yılında ise tekrar bağımsızlığını ilan etmiştir. Bu şekilde günümüzde Azeri dilindeki adıyla Azərbaycan Respublikası ,Türkiye Türkçesi ile Azerbaycan Cumhuriyeti olarak adlandırılan devlet kurulmuştur.

Azerbaycan Cumhuriyeti, üniter yapılı bir anayasal cumhuriyettir. Resmi bir dini yoktur. Bazı muhalefet güçleri ve halkı Şiilik inancına sahip olan devletteki tüm ana siyasi oluşumlar kendilerini ‘milliyetçi laik’ gruplar olarak tanımlamaktadırlar. Çok zengin bir kültüre sahip olan Azerbaycan, Müslüman nüfusu yoğun olan ülkeler arasında opera ya da tiyatro gibi sahne sanatlarına yer verilen ilk ülke olma özelliği taşır. Sovyetler Birliği’nin dağılmasıyla bağımsızlıklarını ilan eden diğer (eski) S.S.C.B. cumhuriyetleriyle karşılaştırıldığında, sosyal ve ekonomik yönlerin yanı sıra okuryazarlık oranı bakımından da en yüksek seviyelere ulaşmış olan devlettir. Diğer Türk devletlerine ve topluluklarına göre eğitim seviyesi bakımından çok üstün durumda bulunan ülkedeki okuryazarlık oranı %99,5 olarak belirlenmiştir. Bu durumuyla oldukça parlak bir görüntüye sahip olan ve dünyayla bütünleşme çabalarını sürdüren Azerbaycan’da kullanılan alfabeler de ülkenin siyasi gelişimine uygun bir rota izlemişlerdir.

Azerbaycan’da Kullanılan Alfabeler

Onuncu yüzyılda Türk topluluklarının Müslümanlığı kabul ederek Arap Alfabesini kullanmaya başladıkları dönemde Arap Alfabesini ve eğitimlerini Farsça görmeleri nedeniyle Fars Alfabesini kullanan Azeriler, XIX. yüzyılın başlarından itibaren yapılan bazı değişiklikleri 1918 yılında kurulan devletleriyle birlikte hızlandırdılar ve 1929 senesinde Latin alfabesinden uyarlanan alfabeyi kullanmaya başladılar. (İran’da yaşayan Azeriler Arap Alfabesini kullanmaya devam etmektedirler.) Azeri dili bu şekilde Yakutçadan sonra Latin alfabesi kullanılarak yazılan ikinci Türk dili olmuştu. Bu alfabe büyük ve küçük harfleriyle aşağıda verilmiştir.

1929-1939 arası kullanılan Latin Alfabesi: Aa, Bв, Cc, Çç, Dd, Ee, Əə, Ff, Gg, Ƣƣ, Hh, Ii, Ьь, Jj, Kk, Qq, Ll, Mm, Nn, Oo, Ɵɵ, Pp, Rr, Ss, Şş, Tt, Uu, Vv, Xx, Yy, Zz, Ƶƶ

1939 senesinde Sovyetler Birliği’nin reddetmesiyle Latin alfabesini bırakarak Kiril alfabesinden uyarlanan yazı sistemini kullanmaya başlamıştır. 1958 yılında bazı değişiklikler yapılan Kiril alfabesi, Azerbaycan’ın 1991 senesinde bağımsızlığını ilan ettiği tarihe kadar kullanılan alfabe olmuştur.

Azeri Kiril Alfabesi harfleri ve Latin harfiyle karşılıkları

1939-1958 arası kullanılan Kiril Alfabesi: Аа, Бб, Вв, Гг, Ғғ, Дд, Ее, Ёё, Әә, Жж, Зз, Ии, Йй, Кк, Ққ, Лл, Мм, Оо, Өө, Пп, Рр, Сс, Тт, Уу, Үү, Фф, Хх, Һh, Цц, Чч, Ҷҷ, Шш, Щщ, ъ, Ыы, ь, Ээ, Юю, Яя, ‘ (apostrof yani kesme işareti)

1958-1991 arası kullanılan Kiril Alfabesi: Аа, Бб, Вв, Гг, Ғғ, Дд, Ee, Әә, Жж, Зз, Ии, Ыы, Јј, Кк, Ҝҝ, Лл, Мм, Нн, Оо, Өө, Пп, Рр, Сс, Тт, Уу, Үү, Фф, Хх, Һһ, Чч, Ҹҹ, Шш, ‘ (apostrof-kesme işareti)

1991 yılında bağımsızlığını ilan ederek Azerbaycan Cumhuriyetini kuran Azerilerin yaptıkları ilk işlerden birisi tekrar Latin Alfabesine dönüş yapmak olmuştu.

1991-1992 arası kullanılan Latin Alfabesi: Aa, Ää, Bb, Cc, Çç, Dd, Ee, Ff, Gg, Ğğ, Hh, Xx, Iı, İi, Jj, Kk, Qq, Ll, Mm, Nn, Oo, Öö, Pp, Rr, Ss, Şş, Tt, Uu, Üü, Vv, Yy, Zz

1992 yılında yapılan bazı değişikliklerle yukarıdaki alfabeyi günümüzde de kullanılan ve Latin alfabesinden uyarlanan Azerbaycan alfabesi olarak benimseyen Azeriler, o tarihten günümüze kadar aynı alfabeyi kullanmaya devam etmişlerdir. 1991 alfabesinde Ä karakteri ile gösterilen, a ile e sesleri arasında olduğu görülen sert e harfini Ə karakteri ile göstermeye başlamak gibi değişikliklerin yapıldığı 1992 düzenlemesi sonucunda oluşan Azerbaycan Alfabesi, Əə, Xx, Qq harflerinin eklendiği Türk Latin alfabesi olarak anlatılabilir.

Son Şekliyle Azerbaycan Alfabesi

1992 sonrasında kullanılan Latin Alfabesi: Aa, Bb, Cc, Çç, Dd, Ee, Əə, Ff, Gg, Ğğ, Hh, Xx, Iı, İi, Jj, Kk, Qq, Ll, Mm, Nn, Oo, Öö, Pp, Rr, Ss, Şş, Tt, Uu, Üü, Vv, Yy, Zz

Bu alfabe kullanılarak yazılan yabancı özel isimler oldukları gibi değil de Azericede söylendikleri gibi yazılırlar. Apostrof (kesme işareti) ise bazı sözcüklerde ünlü harfin uzun okunduğunu göstermek ya da bazı Arapça kelimeleri yazmak amacıyla kullanılmaktadır.

Çağdaş Azerbaycan alfabesi