Azerbaycan Türkçesinde pezevenk, kerhane, sex, yarak, kıç gibi uydurma sözcüklerin gerçek anlamları

Zaman zaman internette karşılaşıyor olabilirsiniz veya birileri size anlatmış olabilir. Azerbaycan Türkçesinde pezevenk kelimesinin “iş adamı” veya “saygın kimse” anlamına geldiğine dair bir takım söylentiler dolaşıyor. Bu söylentileri yayanların veya bu söylentilerle karşılaşanların tepkisi “ahuahaha Azerice pezevenk iş adamı demekmiş ah kih koh koh” şeklinde olabiliyor.

Bir de genellikle bununla ilgili olarak Süleyman Demirel’in başından geçen bir olay nakledilir: Süleyman Demirel Azerbaycan’da bir toplantıya katılmıştır; onu anons eden bir ses duyulur: “Azerbaycan’ın baş pezevengi Süleyman Demirel…” Bunun değişik varyantları da var.

Halbuki Azerbaycan Türkçesindeki pəzəvəng sözcüğünün anlamı başkadır; “iri yarı, izbandut” ve yerine göre “hanzo, kaba adam” gibi anlamlara gelmektedir. Süleyman Demirel’in başından geçen olayın aslı ise bir Azerbaycanlının naklettiğine göre şöyle olmuştur: Haydar Aliyev GATA’da tedavi gördüğü sırada Süleyman Demirel onu ziyaret etmiştir; Haydar Aliyev gazetecilerin önünde Süleyman Demirel’in sırtını sıvazlar ve “pəzəvəng kimisən” (pehlivan gibisin) der. Olayı nakleden Azerbaycanlı, sonunda hemvatanlarının anlaması için sözcüğün Türkiye Türkçesindeki anlamını da belirtmişti.

Pezevenk sözcüğüne benzer bir şekilde Azerbaycan Türkçesinde kerhane sözcüğünün “fabrika” veya “iş yeri” anlamına geldiği söylentisi de yayılmış durumdadır. Halbuki bu sözcük Azerbaycan Türkçesinde daha çok taş ocağı anlamında ve “daş karxanası” /daş kârḫanası/ biçiminde kullanılmaktadır.

Türkiye’de daha az bilinen fakat Azerbaycan’a giden yabancıların bile tabelalarda gördüklerinde dikkatlerini çektiği söylenen sex kelimesine gelince bu sözcük atölye anlamındadır ve Rusçadan alınmadır. Azerbaycan’da kiril alfabesi kullanılan dönemde цэх /tseḫ/ şeklinde yazılan bu sözcük latin alfabesine geçildikten sonra Azerbaycan Türkçesindeki okunuşuna bağlı olarak sex /seḫ/ şeklinde yazılmaya başlamıştır. Aynı durum Rusçadan alınma diğer sözcüklerde de görülmektedir: sensasiya, ssenari vb.

Yarak sözcüğü Eski Türkçede “silah” anlamına gelen bir sözcüktür. Osmanlı Devleti’nin son dönemlerindeki Türkçeyi yansıtan eserlerden bir tanesi olan Şemseddin Sami’nin Kâmûs-ı Türkî adlı sözlüğünde yarak sözcüğü 1. anlam olarak “silah, âlet-i harb” manasında verilmiştir. Sözcüğün bugünkü yaygın bilinen anlamı olan “âlet-i ricâliyet” ise 3. anlam olarak ve önüne  “avâm lisânı” ibaresi konularak verilmiş. Azerbaycan Türkçesindeki yaraq sözcüğünün bugünkü anlamları “avâm lisânı”ndaki anlamı dışında Osmanlı Türkçesindeki yarak sözcüğünün anlamlarından çok farklı değildir.

Kıç sözcüğü ise Anadolu ağızlarının sözvarlığını yansıtan Derleme Sözlüğü’nde “ayak; ayak bileği; diz; topuk; bacağın dizkapaktan aşağı bölümü” v.b. anlamlarda verilmiştir. Azerbaycan Türkçesindeki qıç /ġıç/ sözcüğü de “bacak” anlamına gelmektedir.

Bu sözcüklere benzer bir şekilde oxşamaq / oxşatmaq “benzemek / benzetmek” ve xalça “halı” sözcüklerinin de bazı kimseler tarafından sanki komikmiş gibi görüldüğü veya gösterilmeye çalışıldığı oluyor.

Bütün bu sözcükleri incelediğinizde ise ya Eski Türkçede, ya Eski Anadolu Türkçesinde, ya Osmanlı Devleti’nin son dönemlerindeki Türkçede, ya bugünkü Anadolu ağızlarında veya Türkiye Türkçesi dışındaki diğer Türk lehçelerinde kullanıldıklarını görebiliyorsunuz. Dolayısıyla lehçeler arasında bu tür anlam farklılıklarının bulunması dalga geçilecek bir durum değildir. Sözcüklerin anlamlarını ve Türk dilinin değişik kollarındaki kullanımlarını bildikten sonra “Xalça sexində işləyən adam oturaraq işlədiyi üçün onun qıçı ağrımır” gibi bir cümleyi gördüğünüzde bunu “Halı atölyesinde çalışan insan oturarak çalıştığı için onun bacağı ağrımıyor” cümlesinden çok da farklı bulmayabilirsiniz.

EN GÜZEL AZERİCE AŞK SÖZLERİ

1. Ay geceni men seni sevdiyim qeder
   sevseydi, Gunes yer uzune hesret qalardi.

2. Qoy sevinc hemiseh qanadli bir qush, ureyin en isti yuvasi,Qem keder yuxu, unudulmush gulushungelecek yuvasi olsun..

3. Buraxma meni deye yalvardim donersen dedim inanmadin dediyim oldu bax gordun Ama cox heyifki gec oldu…Sensizlikden oldum men!!!

4. Bu mesaji oxudunsa mene heyransan.Vecine deyilse meni sevirsen. Cavab versen mensiz yashaya bilmirsen.Cavab vermesen mene vurgunsan.Gorek indi ne edeceksen?…”

5. Sen seni ozleyenin ozleminden xebersiz ozlenmekdesen, sen var ya sen ozlenenlerin ichinde en chox ozlenensen…

6. Sanmaki yerin dolacaq,senden basqa birisi menim olacaq! Ya mene senin kimi sevgili , ya da sene menim kimi seven tapilacaq.

7. Dünyada bir çox insan var. Bezisi duygulu bezisi duygusuz, bezisi qorxulu bezisi qorxusuz. Bezisi aglayib bezisi gülür amma gozelliklere ve xosbextiye layiq olan bir insan var o da indi mesajimi oxuyur…”

8. Neden bu qeder zor seni sevmek ve tapmamaq, istedikce uzaqlashmaq, dusundukce unutmaq. Neden bu qeder zor seni sevdiyim halda soyleye bilmemek hep bir sheyler gizletmek sene sahib olacagim yerde seni itirmek.

9. Sevdiyini orta halda sev.Belke bir gun sene dusmen ola biler. Dusmen oldugun keslede orta halda dusmen ol.Belke bir gun sene dost ola biler.

10. Ellerin ucurum kenarinda acan bir gul olsa, ve sene toxunsam yixilaram deye deyil, yixilanda elini buraxmamaqdan qorxaram.

11. Gozlemek gozeldir gozelim, Donecekse eger gozlenen…. Ozlemekde gozeldir gozelim, Ozleyirse ozlenen.

12. Niyyetin seni qaçırtmaqsa artıq qaçırtmışam, gözletmekse artıq gözleyirem, sevmekse artıq sevirem.

13. Bu gozler bu gozlerdeki sevgini gormeyen o gozleri chox sevir,amma o gozlere baxan yad gozleri hech sevmir.lazim gelse bu gozler o gozlerden yash getirer,lakin sevdiyim o gozler hemin yad gozlere xosh baxir.buna gore de bu gozler chox meyus olur ve daim yash ichinde qalir…

14. Sene minlerce gül vermek isterdim amma güller solar, sene omrümü vermek isterdim amma bir gün oleceyem, sene sadece sevgimi verirem ki, o ebediyyen yasayaca…

15. Layiq oldugun yer seni qebul etmese bile, geydiyin gelinlik yerine kefen olasa bile, ardindan gozyashi tokenin olmasa bile, Gozdeme artiq donmerem sene, Gozumde dinmeyecek yashim olsan bile.

16. Yarpaqlar saralib dusherken yere, O, gozel gozlerini chevir goylere… Her gun istemirem ilde bir defe adimi anmagi unutma.

17. Salam huzun adasi. Men duyqu gemisi. Gecenin qapqaranliginda yaxinlashdim limanina yukum Mutluluqdu. Qulax as gor ne deyir bu ses: Ozledim seni biricin Askim.

18. Iki nefer bir-birini severse bu sevqi olar. Biri qacar, diqeri qovalarsa bu esq olar. Ikiside sever lakin bir-birlerine qovusmazsa bu efsane olar.

19. Hamiya bir rol verdiler en cetinini mene verdiler. Evvelce sev, sonra unut dediler.

20. Heyatda menim ucun en deyerli seyi sene vermek isterdim. Ama seni sene vere bilmerem ki.

21. Her dostluqun qoyuzunde bir meleyi varmis. Yer uzunde biten dostluqlar ucun qoyuzunde melekler aqlayarmis. Sene and olsunki bizim meleyimiz hec vaxt aqlamayacaq.

22. Heyata neye qeldiyimi dusunmeye baslamisdim. Seni qorenden sonra basa dusdum dunyaya qelis sebebimi.

23. Herseyin bir evveli ve sonrasi vardir deyirler. Bu yalandir mence. Senden once vardim ama belke canim senden sonra olmayacaqam inan.

24. Her seher oyanib uzunu qunese verdiyinde, qucunu ala bilmezsen isti sevqilerden, unutma sakin bir sevqiden min sevqi doqur ve o sevqilerden yepyeni bir dunya qurulur.

25. Heyatda o qeder xosbext ol ki, qozyaslarindaki xosbextlik, xosbextliyi axtaran xosbextsizlere teselli olsun.

26. Gulu sev amma tikani eline batmasin, ele birini sev ki, seni hec unutmasin, sev-sevil amma unutma, eqer bilmirsense sevmeyi onda dasima o ureyi.

27. Güller soylesin sene olan sevqimi, quller soylesin yalnizliqimi, caresizliyimi, yavas yavas eriyen ureyimi quller soylesin men soylesem inanmazsan.

28. Gözlerimde qezdirdiyin qozlerine, senin sevqinin verdiyi quvene, kelimelerimi oqurlayan dodaqlarina, qisacasi senin ucun cox darixiram.

29. Sene bir goyerchin gonderirem… ureyinde sevgi…qanadlarinda xoshbextlik… dimdiyinde opush var.

30. Aşk denizden çinqil toplamaga benzer, evvel tek-tek yigirsan sonra bir-bir atirsan. Sadece bezilerini atmaga üreyin gelmir ve sen atilmayanlardansan.

31. Bügün de sabah da üreyin geder yaxinindayam, ozünü tenha hissedende eli üreyine qoy… Men hemise ordayam.

32. Senin olan her seyi, hetta sensizliyi bele seni xatirlattigi üçün sevirem.

33. Dünyada her sey ozüne bir yoldas axtarar, dasin qelbi yoxdur amma onu da yosun sarar.

34. Sene minlerce gül vermek isterdim amma güller solar, sene omrümü vermek isterdim amma bir gün oleceyem, sene sadece sevgimi verirem ki, o ebediyyen yasayacaq.

35. Darixdigin senin üçün darixirsa darixmaq gozeldir, Donecekse gozlediyin gozlemek gozeldir. Sevirse sevdiyin bax ele bu her seye beraberdir.

36. Senin üçün uzaqdan sevmeyi, baxmadan gormeyi, toxunmadan hissetmeyi, esitmeden dinlemeyi, goz yaslarimla gülmeyi ve qovusmaq üçün sebretmeyi oyrendim ancaq sensizliyi esla.

37. Dünyada bir çox insan var. Bezisi duygulu bezisi duygusuz, bezisi qorxulu bezisi qorxusuz. Bezisi aglayib bezisi gülür amma gozelliklere ve xosbextiye layiq olan bir insan var o da indi mesajimi oxuyur.

38. Bu mesaji oxudunsa mene heyransan.Vecine deyilse meni sevirsen. Cavab versen mensiz yashaya bilmirsen.Cavab vermesen mene vurgunsan.Gorek indi ne edeceksen?

39. Sene bu mesajı deyil, üreyimi yollamaq isterdim… Telefonu deyil elimi tutmani isterdim, mesaja deyil gozlerime baxib seni sevirem demeni isterdim.

40. Aşk denizden çinqil toplamaga benzer, evvel tek-tek yigirsan sonra bir-bir atirsan. Sadece bezilerini atmaga üreyin gelmir ve sen atilmayanlardansan.

41. Bügün de sabah da üreyin geder yaxinindayam, ozünü tenha hissedende eli üreyine qoy… Men hemise ordayam.

42. Senin olan her seyi, hetta sensizliyi bele seni xatirlattigi üçün sevirem.

43. Dünyada her sey ozüne bir yoldas axtarar, dasin qelbi yoxdur amma onu da yosun sarar.

44. Sene minlerce gül vermek isterdim amma güller solar, sene omrümü vermek isterdim amma bir gün oleceyem, sene sadece sevgimi verirem ki, o ebediyyen yasayacaq.

45. Darixdigin senin üçün darixirsa darixmaq gozeldir, Donecekse gozlediyin gozlemek gozeldir. Sevirse sevdiyin bax ele bu her seye beraberdir.

Alıntı: Türkçesi varken Le Qabaq, http://turkcesivarken.com/yazismalik/viewtopic.php?f=229&t=7465