ÇAĞDAŞ UYGUR TÜRKÇESİNDEN BİR SOYUT, YALIN (MÜCERRET) SÖZ: [ḲILIḲ]

ÇAĞDAŞ UYGUR TÜRKÇESİNDEN 
BİR SOYUT, YALIN (MÜCERRET) SÖZ:  [ḲILIḲ]

 Ata yurdumuz “DOĞU TÜRKİSTAN”dan çok üzücü, yüreğimizi yakan haberler geliyor. Elimizden bir iş gelmiyor! En azından bildiğimizi sandığımız bir konuda bu soydaşlarımızın dillerini gündemde tutalım, dedim.
 Bu sözlüğü yazarken: Adana’nın Yavuzlar mahallesindeki “TÜRKİSTANLILAR BİRLEŞME – DAYANIŞMA DERNEĞİ”ndeki Uygur Türklerinden; 
 İstanbul’da, Fındıkzade’de İsa Yusuf Alptekin Beğ’den, bu vakıfta yönetici olan babamın arkadaşı Niyazi Yıldırım Gençosmanoğlu ile tanıştırdığı Uygur Türklerinden;
 Özbekistan ile Kazakistan’da evlerinde kaldığım, onlar Türkiye Türkçesini öğrenmek isterken ben “büyük bir almırlıkla (ihtirasla)” bu isteği geri çevirip bala - çağa, yenge ile erkek Uygur Türkçesini öğrenip yazdığım konukçularımdan;
 Rahmetli arkadaşım İsa Yusuf Beğ’in oğlu Arslan Alptekin’den;
 Şimdi, Doğu Türkistan’da yaşayan on dolayında Uygur Türk’ü dilciden yararlandım. 
 BARÇASINA ALKIŞLARIMI SUNUYORUM. TANRI YARLIGASIN, YALKASIN.

& [ḲILIḲ] (ad; kılık bilim) (I) = Kılık (ahlak, huy, karakter, tavır.) < “KILIK“ Eski Uygur T. “Türkçesi”
--- İRDELEME: Eski Türkçe kollarında “kılık”, “kılk” biçiminde kullanılmış olan, Çağdaş Türkçe kollarının da birçoğunda “ahlak, huy, karakter” karşılığı olarak kullanılmakta olan bu sözcük varken Türk Dil Kurumu bu kavramı karşılamak için neden “sağtöre” ile “aktöre” sözcüklerini türetti?
ḳiliĞi yaman adem (birl. neteg. tamlaması) = Erdemsiz kişi, ahlaksız kişi. 
--- Genel Türkçede: ince Ğ, Çağdaş Uygur Türkçesinde “kalın Ğ”dir.
ḳiliḳsiz (yokluk neteg.) = Erdemsiz, kötü huylu, ahlaksız, karaktersiz.
ḳiliḳsizliḳ (ad) = Erdemsizlik, kötü huyluluk, ahlaksızluk, karaktersizlik.
ḳiliḳlanmaḳ (dönüşlü durum eyl.) (I) = Kendini beğendirmeğe çalışmak. 
ḳiliḳlanmaḳ (dönüşlü durum eyl.) (II) = Kendisini ağır satmaya çalışmak. Nazlanmak. 
ḳiliḳliniş (dönüşlü durum eyl. adı) (I) = Kendisini beğendirmeğe çalışma. 
ḳiliḳliniş (dönüşlü durum eyl. adı) (II) = Kendisini ağır satmaya çalışma, nazlanma.
ḳilinmaḳ (edilgen çatı eyl.) = İşlenmek, yapılmak.
ḳiliniş (edilgen çatı eyl. adı) = İşlenme, yapılma.
ḳilişmaḳ (işteş çatı eyl.) = Birlikte yapmak, birlikte etmek, eylemek, yapmak.
ḳiliş (kılış eyl. adı) = Kılış, yapış, ediş.
ḳilişiş (işteş çatı eyl. adı) = Birlikte kılış, birlikte yapış.
ḳilmiş (ad) = Suç, kabahat, cinayet. Günah. bkz. guna.
ḳilmişliḳ (neteg.) = Kötücül, sürekli suç işleyen.
ḳiliḳ (ad) (II) = Yapma, etme, kılma. 
ḳiliḳ (ad) (III) = Deliş, delme.
≡---                              ---                          ---