Cümle Çeşitleri Örnekleri

Cümle Çeşitleri Örnekleri

Örnek:

• Kırmızı tuğladan cephesi ve kuleleriyle dönemin mimarisini hatırlatıyor.

Çözüm:

Yüklemin çeşidine göre: Fiil cümlesi (hatırlatıyor)

Anlamına göre: Biçimce ve anlamca olumlu cümle

Yüklemin yerine göre: Kurallı (düz) cümle

Yapısına göre: Basit cümle

Örnek:

• Birinciliği son saniyelerde kaçırınca / üzüntüden mahvoldu.
  Yan cümle                                     Temel cümle

Çözüm:

Yüklemin çeşidine göre: Fiil cümlesi (mahvoldu)

Anlamına göre: Biçimce ve anlamca olumlu cümle

Yüklemin yerine göre: Kurallı (düz) cümle

Yapısına göre: Girişik birleşik cümle (kaçırınca – zarf fiil eki almış)

Örnek:

• Senin ve onun başına bir hal gelmesini / kesinlikle istemiyorum.
  Yan cümle                                                             Temel cümle
  (Belirtili Nesne)

Çözüm:

Yüklemin çeşidine göre: Fiil cümlesi (istemiyorum)

Anlamına göre: Biçimce ve anlamca olumsuz cümle

Yüklemin yerine göre: Kurallı (düz) cümle

Yapısına göre: Girişik birleşik cümle (gelmesini- isim fiil eki almış)

Yan cümle Temel cümlenin: Belirtili nesnesi durumunda

Örnek:

• Türkiye’de sigaraya başlama yaşı ilkokul çağına kadar düştü,  / diyor araştırmacılar.
  Yan Cümle                                                                                          Temel Cümle
  (Belirtisiz Nesne)

Çözüm:

Yüklemin çeşidine göre: Fiil cümlesi (diyor)

Anlamına göre: Biçimce ve anlamca olumlu cümle

Yüklemin yerine göre: Devrik cümle (“diyor” yüklem sonda değil)

Yapısına göre: İç içe birleşik cümle (araştırmacıların cümlesi, bunu aktaran kişinin cümlesinin içinde yer almış)

Yan cümle Temel cümlenin: Belirtisiz nesnesi durumunda

Örnek:

• Girdiğin sınavı kazandığını / ve istediğin okulda okuduğunu / bir düşün.
  Yan cümle                                       Yan Cümle                       Temel Cümle
  (Belirtili Nesne)                           (Belirtili Nesne)

Çözüm:

Yüklemin çeşidine göre: Fiil cümlesi (düşün)

Anlamına göre: Biçimce ve anlamca olumlu cümle

Yüklemin yerine göre: Kurallı (düz) cümle

Yapısına göre: Girişik birleşik cümle (kazandığını – istediğin – okuduğun – sıfat fiil eki almış)

Yan cümle Temel cümlenin: Belirtili nesnesi durumunda

Örnek:

• Sporcular performanslarını kötü etkileyecek yemeklerden /uzak durmalıdır.
  Yan cümle                                                                              Temel cümle
  (Dolaylı tümleç)

Çözüm:

Yüklemin çeşidine göre: Fiil cümlesi (uzak durmalıdır)

Anlamına göre: Biçimce ve anlamca olumlu cümle

Yüklemin yerine göre: Kurallı (düz) cümle

Yapısına göre: Girişik birleşik cümle (etkileyecek – sıfat fiil eki almış)

Yan cümle Temel cümlenin: Dolaylı tümleci durumunda

Örnek:

• Kitapçıdan aldığım dergileri okuyor, arşivime kaldırıyorum.

Çözüm:

Yüklemin çeşidine göre: Fiil cümlesi (okuyor, kaldırıyorum)

Anlamına göre: Biçimce ve anlamca olumlu cümle

Yüklemin yerine göre: Kurallı (düz) cümle

Yapısına göre: Bağımlı sıralı cümle (okuyor – kaldırıyorum, bu iki yüklem ile oluşturulmuş cümleler virgülle ayrılmış – Ortak kullanılan öğe belirtili nesne: “kitapçıdan aldığım dergileri” )

Örnek:

• Canını dişine takıp çalışıyor ama bir şeye sahip olamıyor.

Çözüm:

Yüklemin çeşidine göre: Fiil cümlesi (çalışıyor, sahip olamıyor)

Anlamına göre: Birinci cümle biçimce ve anlamca olumlu, ikinci cümle biçimce ve anlamca olumsuz cümle

Yüklemin yerine göre: Kurallı (düz) cümle

Yapısına göre: Bağlı cümle (çalışıyor – sahip olamıyor, bu iki cümlenin yüklemi bağlaç “ama” ile ayrılmış, ortak öğe: Gizli özne “O”)

Örnek:

• Verilen işlerin zamanında yapılmaması / hepimizin zamanını aldı.
  Yan cümle                                                         Temel cümle
  (Belirtisiz Nesne)

Çözüm:

Yüklemin çeşidine göre: Fiil cümlesi (zamanını aldı)

Anlamına göre: Biçimce ve anlamca olumlu cümle

Yüklemin yerine göre: Kurallı (düz) cümle

Yapısına göre: Girişik birleşik cümle (yapılmaması – isim fiil eki almış)

Yan cümle Temel cümlenin: Belirtisiz nesnesi durumunda

Örnek:

• Ne evi temizlemiş ne de çiçekleri sulamıştı bizim temizlikçi.

Çözüm:

Yüklemin çeşidine göre: Fiil cümlesi (temizlemiş)

Anlamına göre: Biçimce olumlu, anlamca olumsuz cümle

Yüklemin yerine göre: Devrik cümle

Yapısına göre: Bağlı cümle (temizlemiş- sulamıştı, bu iki cümlenin yüklemi  “ne… ne” bağlacı ile ayrılmış, ortak öğe: özne “Bizim temizlikçi”)

 Örnek:

• Bilim alanında meydana gelen değişmeler / ders kitaplarındaki bilgilerin eskimesine / yol açtı.
  Yan cümle                                                               Yan cümle                                 Temel cümle

Çözüm:

Yüklemin çeşidine göre: Fiil cümlesi (yol açtı)

Anlamına göre: Biçimce ve anlamca olumlu cümle

Yüklemin yerine göre: Kurallı (düz) cümle

Yapısına göre: Girişik birleşik cümle (gelen – sıfat fiil eki almış, eskimesine – isim fiil eki almış)

Yan cümle Temel cümlenin: 1. Yan cümlede öznesi, 2. yan cümlede dolaylı tümleci görevindedir

 Örnek:

• Eskişehir’de inecek olan bu kadın, / vagonun en arkasındaydı az önce.
  Yan cümle                                                  Temel cümle
  (Özne)

Çözüm:

Yüklemin çeşidine göre: İsim cümlesi (vagonun en arkasındaydı)

Anlamına göre: Biçimce ve anlamca olumlu cümle

Yüklemin yerine göre: Devrik cümle

Yapısına göre: Girişik birleşik cümle (olan – sıfat fiil eki almış)

Yan cümle Temel cümlenin: Öznesi durumundadır

 Örnek:

• Fotoğraf kadar sinema da gizli kalmış gerçekleri /gösterir bize.
  Yan cümle                                                                   Temel Cümle
  (Belirtili nesne)

Çözüm:

Yüklemin çeşidine göre: Fiil cümlesi (gösterir)

Anlamına göre: Biçimce ve anlamca olumlu cümle

Yüklemin yerine göre: Devrik cümle

Yapısına göre: Girişik birleşik cümle (kalmış – sıfat fiil eki almış)

Yan cümle Temel cümlenin: Belirtili nesnesi durumundadır

 Örnek:

• Tüm konfeksiyoncuları gezdik, ona göre tuvalet bulamadık.

Çözüm:

Yüklemin çeşidine göre: Fiil cümlesi (bulamadık)

Anlamına göre: 1. cümle biçimce ve anlamca olumlu, 2. cümle biçimce ve anlamca olumsuz

Yüklemin yerine göre: Kurallı (düz) cümle

Yapısına göre: Bağımlı sıralı cümle (gezdik – bulamadık, bu iki yüklem ile oluşturulmuş cümleler virgülle ayrılmış – Ortak kullanılan öğe gizli özne: “biz” )

 Örnek:

• Doktorların bu konuda verdikleri bilgiler / yüzeyseldir.
  Yan cümle                                      Temel Cümle
  (Özne)

Çözüm:

Yüklemin çeşidine göre: İsim cümlesi (yüzeyseldir)

Anlamına göre: Biçimce ve anlamca olumlu cümle

Yüklemin yerine göre: Kurallı (düz) cümle

Yapısına göre: Girişik birleşik cümle (verdikleri- sıfat fiil eki almış)

Yan cümle Temel cümlenin: Öznesi durumundadır

 Örnek:

• Sıcak değildir bu mevsimde oralar, gitmeden önce tekrar düşünün.

Çözüm:

Yüklemin çeşidine göre: 1. cümle isim cümlesi (sıcak değildir), 2. cümle fiil cümlesi (düşünün)

Anlamına göre: 1. cümle biçimce ve anlamca olumsuz, 2. cümle biçimce ve anlamca olumludur

Yüklemin yerine göre: 1. cümle devrik, 2. cümle kurallı (düz) cümle

Yapısına göre: Bağımsız sıralı cümle (sıcak değildir – düşünün, bu iki yüklem ile oluşturulmuş cümleler virgülle ayrılmış – Ortak kullanılan öğe olmadığı için bağımsız sıralı cümledir.)

TDH-DİL BİLGİSİ KOLAY ERİŞİMİ