Cümlenin Ögeleri Nelerdir? Nasıl Bulunur? Cümlenin Ögeleri, Temel Ögeler, Yardımcı Ögeler
Cümlenin Ögeleri Nelerdir? Nasıl Bulunur? 1. Temel Ögeler (Yüklem, Özne) 2. Yardımcı Ögeler (Nesne, Dolaylı Tümleç, Zarf Tümleci) 3. Ara söz
Cümlenin Ögeleri Nelerdir? Nasıl Bulunur?
Cümlenin Ögeleri, Cümlenin Ögeleri Nelerdir, Cümlenin Ögeleri Nasıl Bulunur, Temel Ögeler, Yüklem, Özne, Yardımcı Ögeler, Nesne, Dolaylı Tümleç, Zarf Tümleci, Ara söz
1. Temel Ögeler (Yüklem, Özne) 2. Yardımcı Ögeler (Nesne, Dolaylı Tümleç, Zarf Tümleci) 3. Ara söz
Cümle, bir düşünceyi, bir dileği, bir haberi ya da duyguyu tam olarak anlatan, bir veya birden çok sözcükten oluşmuş anlatım birimidir. Cümle içindeki sözcüklerin tek başlarına ya da diğer sözcüklerle grup oluşturarak yaptıkları göreve de öge denir.
Cümlenin oluşumu için çekimli bir fiil ya da ek fiille çekimlenmiş isim soylu bir sözcük gerekir. Bu iki unsurdan birinin özelliklerine sahip bir sözcük, bir cümleyi oluşturmak için yeterlidir.
Cümlenin ögeleri, temel ögeler, yardımcı ögeler ve ara sözler olmak üzere üç temel grupta incelenir:
1. Temel Ögeler
Bir düşünceyi, bir dilek ya da duyguyu söz veya yazı ile anlatabilmek için en az iki öge gereklidir. Bunlar yüklem ve öznedir. Bunlara cümlenin temel ögeleri denir.
1.1. Yüklem (Fiil, Eylem)
Cümledeki işi, hareketi, yargıyı bildiren çekimli unsura yüklem denir. Yükleme, cümlede yargı bildiren çekimli öge de diyebiliriz. Yüklem, yukarıda belirttiğimiz gibi, cümlenin temel ögesidir. Yani yüklem olmadan cümle de oluşmaz.
Örnek(ler)
» Ben işlerimi zamanında yaparım.
cümlesinde “yapmak” sözcüğü, bir yargı taşıdığı için yüklemdir.
» Buradaki evlerin hepsi çok güzeldi.
cümlesinde “güzeldi” sözcüğü bağımsız bir yargıyı sonuca bağladığı için yüklemdir.
» Komşu, komşunun külüne muhtaçtır.
cümlesinde ise “muhtaç” ismi, ek eylemin geniş zamanı ile çekimlenerek yüklem görevini üstlenmiştir.
NOT Yüklemi bulmak için herhangi bir soru yoktur. Fiiller ya da isim soylu sözcükler çekimlenerek bu görevi üstlenir. Yüklem bir sözcükten oluşabileceği gibi sözcük grubundan da oluşabilir.
Örnek(ler)
» Bayrakları bayrak yapan üstündeki kandır.
cümlesinde “üstündeki kandır” sıfat tamlaması,
» Kadın, çocuğunu çok merak ediyordu.
cümlesinde “merak ediyordu” birleşik eylemi,
» Babamın çantası, arabanın bagajındaymış.
cümlesinde “arabanın bagajındaymış” isim tamlaması yüklem görevinde kullanılmıştır.
1.2. Özne
Yüklemin bildirdiği iş, oluş ya da durumu yapan veya cümledeki olanı karşılayan ögeye özne denir. Özne, cümlenin temel ögesidir; ancak her cümlede bulunmak zorunda değildir.
Özne, fiil cümlelerinde işi yapandır. İsim cümlelerinde bir eylem bulunmadığı için özne, yüklemin bildirdiği durumda olandır. Özne, yükleme sorulan “kim, ne?” soruları ile bulunur. Ancak özellikle “ne” sorusu, nesneyi bulmak için de sorulduğundan, özne sorusunu yükleme “yapan kim, olan ne?” biçimlerinde sormamız daha doğru olur.
Örnek(ler)
» Çocuklar bahçede neşeyle koşuyor. (koşan kim?/ kim koşuyor?)
cümlesinde “koşma” eylemini gerçekleştiren “çocuklar”dır. Bunu yükleme sorduğumuz “koşan kim?” sorusu ile bulabiliyoruz.
» Bugün hava çok güzeldi. (güzel olan ne?)
cümlesinde özneyi bulmak için sorumuzu yüklemle birlikte sorarız: “Güzel olan ne?” Cevap durumundaki “hava” sözcüğü özne görevindedir.
> Özne; gerçek özne, gizli özne ve sözde özne olmak üzere üç grupta incelenir:
1.2.1. Gerçek (Açık) Özne
Yüklemin bildirdiği yargıyı gerçekleştiren ya da yargının konusu olan varlığın cümlede açıkça ifade edildiği öznedir.
Örnek(ler)
» Bu konuyu bize Aydın anlatacak. (anlatacak olan kim?/ kim anlatacak?)
cümlesinde “Aydın” öznedir. Çünkü yüklemde bildirilen “anlatma” işini yapan durumundadır.
1.2.2. Gizli Özne
Cümlede bir sözcük olarak bulunmayan, yüklemin çekiminden anlaşılan öznelere gizli özne denir.
Örnek(ler)
» Bu konuyu size anlatacağım. (anlatacak olan kim?/ kim anlatacak?)
cümlesinin yüklemi “anlatacağım” sözüdür. Özneyi bulmak için “anlatacak olan kim?” diye soruyoruz, “Ben” cevabı alıyoruz; ancak bu söz cümlede yok, biz bunu yüklemin bildirdiği şahıstan çıkarıyoruz. Öyleyse bu cümlenin öznesi gizli öznedir.
» Dün akşam çok eğlendik. (eğlenen kim? → biz → gizli özne)
» Bize soğuk davranıyor. ( soğuk davranan kim? → o → gizli özne)
1.2.3. Sözde Özne
Eylemin kim tarafından yapıldığı belli olmayan cümlelerde işten etkilenen unsur özne kabul edilir. Böyle öznelere sözde özne denir.
Örnek(ler)
» Bu konu çok iyi anlaşıldı.
cümlesinin yüklemi “anlaşıldı” sözüdür. Özneyi bulmak için “anlaşılan ne?” diye soruyoruz, “Bu konu” cevabı alıyoruz. “Bu konu” sözü burada özneymiş gibi gözükse de aslında işi yapan değil, işten etkilenen konumundadır. “anlaşılma” eyleminin kimin tarafından yapıldığı belli değildir, bu eylem sonucunda “bu konu”nun anlaşıldığı bellidir. Eylemin kimin tarafından yapıldığı belli olmadığı için “bu konu” özne olarak kabul edilmektedir.
NOT Söz ya da söz öbekleri cümlede özne olabilir. Ad tamlaması, sıfat tamlaması özne olarak kullanılabilir.
Örnek(ler)
» Uzun boylu, genç biri kapıyı açtı.
cümlesinde “uzun boylu genç biri” sıfat tamlaması özne durumundadır; çünkü “açtı” eylemini yapan kişidir.
» Dolabın kapısı kilitliydi..
cümlesinde “dolabın kapısı” belirtili isim tamlaması özne göreviyle kullanılmıştır; çünkü özneyi bulmak için sorulan “kilitli olan ne” sorusuna “dolabın kapısı” ad tamlaması cevap vermektedir.
2. Yardımcı Ögeler
Cümlenin yardımcı ögeleri nesne, dolaylı tümleç (yer tamlayıcısı), zarf tümleci (zarf tamlayıcısı) ve edat tümlecidir.
2.1. Nesne
Nesne, cümlede öznenin yaptığı işten etkilenen ögedir. Nesne, sadece yüklemi geçişli olan fiil cümlelerinde vardır ve yükleme sorulan “ne, neyi, kimi?” sorularıyla bulunur.
Örnek(ler)
» Bugün seni çok aradım. (kimi aradım?)
cümlesinde yükleme sorulan “kimi?” sorusuna cevap veren “seni” sözcüğü nesnedir.
» Fuardan kardeşime kitap aldım. (ne aldım?)
cümlesinde “ne” sorusuna cevap veren “kitap” sözcüğü nesnedir.
> Nesneyi belirtili nesne ve belirtisiz nesne olmak üzere iki grupta incelemek mümkündür:
2.1.1. Belirtili Nesne
Yükleme sorulan “neyi, kimi?” sorularına cevap veren sözcük ya da sözcük gruplarıdır. Belirtili nesne durumundaki sözcük ya da sözcükler yükleme belirtme hâl ekiyle (-i) bağlanır.
Örnek(ler)
»Bu maçı mutlaka izlemeliyim. (neyi izlemeliyim?) (belirtili nesne)
cümlesinde “neyi” sorusuna cevap veren “bu maçı” sözü belirtili nesne olarak kullanılmıştır.
2.1.2. Belirtisiz Nesne
“-i” belirtme hâl ekini almayan ve özneyi bulduktan sonra yükleme sorulan “ne?” sorusuna cevap veren sözcükler, belirtisiz nesne olur.
Örnek(ler)
» Adam bir çuval taşıyordu? (ne taşıyordu?) (belirtisiz nesne)
cümlesinde yükleme sorulan “ne” sorusuna “bir çuval” cevabını alıyoruz. Bu sözcük yalın olarak kullanıldığından yani belirtme hâli eki almadığından belirtisiz nesnedir.
NOT Cümlenin ögeleri bulunurken özne ve nesneyi karıştırmamak için önce yüklemi, sonra özneyi, daha sonra da nesneyi bulmalıyız.
Örnek(ler)
» Kalemi dün akşam kaybolmuş.
özne yüklem
cümlesinde özneyi bulmadan “Neyi kaybolmuş?” sorusunu sorar ve “kalemi” sözcüğüne nesne dersek yanılmış oluruz. Çünkü önce özneyi bulmalıyız. Buna göre “Kaybolan ne?” sorusunu sorduğumuzda “kalemi (Onun)” cevabını alırız. Demek ki “kalemi” sözcüğü nesne değil, öznedir.
Dolaylı Tümleç, yüklemi yer anlamıyla tamamlayan ögedir.
2.2. Dolaylı Tümleç (Yer Tamlayıcısı)
Cümlede yaklaşma, bulunma, uzaklaşma bildiren, yüklemi yer anlamıyla tamamlayan ögedir. Yer tamlayıcısı “-e, -de, -den” ekleriyle oluşan sözcük veya sözcük gruplarıdır. Dolaylı tümleç, yükleme sorulan “kime, kimde, kimden; nereye, nerede, nereden; neye, neyde, neyden?” gibi sorularla bulunur.
Örnek(ler)
» Baş ucumdaki lâmbayı yakıp, saate baktım. (neye baktım?) (yer tamlayıcısı)
cümlesinde yükleme sorulan “neye” sorusuna cevap veren “saate” sözcüğü dolaylı tümleçtir.
» Seninle evde konuşacağım. (nerede konuşacağım?) (dolaylı tümleç / yer tamlayıcısı)
cümlesinde yükleme sorulan “nerede” sorusuna cevap veren “evde” sözcüğü dolaylı tümleç görevindedir.
NOT İsmin “-e, -de, -den” hâl eklerini alan her sözcük cümlede dolaylı tümleç görevinde bulunmaz. Bu ekleri alan sözcükler, cümlede zaman veya durum bildirirse, zarf tümleci olur.
Örnek(ler)
» Tam iki saat ayakta bekledik.” (zarf tümleci)
» Unutma, akşama seninle buluşacağız.” (zarf tümleci)
Yukarıdaki cümlelerde “ayakta ve akşama” sözleri zarf tümleci görevindedir. Bunu yükleme sorduğumuz sorulardan da anlayabiliriz. Birinci cümlede hâl ekini alan sözcük “nasıl”, ikinci ve üçüncü cümledeki sözcükler ise “ne zaman” sorularına cevap vermektedir.
2.3. Zarf Tümleci (Zarf Tamlayıcısı)
Yön, zaman, tarz, sebep, miktar, vasıta ve şart bildirerek yüklemi tamamlayan ve yükleme sorulan “ne zaman, nasıl, niçin, niye, neden, ne kadar, ne şekilde?” gibi sorulara cevap veren söz ya da söz öbekleri cümlede zarf tümleci (zarf tamlayıcısı) olarak kullanılır.
Örnek(ler)
» Batuhan bugün derse gelmedi. (ne zaman gelmedi?) (zarf tümleci)
cümlesinde yükleme sorulan “ne zaman” sorusuna cevap veren “bugün” sözü zaman bildiren zarf tümlecidir.
» Tuğçe derslerine çok çalışırdı. (ne kadar çalışırdı?) (zarf tümleci)
cümlesinde yükleme sorulan “ne kadar” sorusuna cevap veren “çok” sözcüğü miktar bildiren zarf tümleci görevinde kullanılmıştır.
NOT Aşağı, yukarı, içeri, dışarı, ileri, geri vb.” sözcükler, yalın halde kullanıldığında zarf tümlecidir. Ancak bu sözcükler isimlere eklenen hâl eklerini aldıklarında zarf tümleci olmaz, cümlenin farklı bir ögesi olur.
Örnek(ler)
» Ahmet, dışarıya çıkmıştı. (nereye çıkmıştı?) (dolaylı tümleç / yer tamlayıcısı)
cümlesinde “Nereye çıkmıştı?” sorusuna cevap veren “dışarıya” sözcüğü “-e” hal eki aldığı için dolaylı tümleçtir.
» Görevli, içeriyi kontrol etti. (nereyi kontrol etti?) (nesne)
cümlesinde “Nereyi kontrol etti?” sorusuna cevap veren “içeriyi” sözü hal eki aldığı için nesne görevindedir.
» Aşağı bakma sakın.
cümlesinde “Nereye bakma?” sorusuna cevap veren “aşağı” sözü hal eki almadan yön bildirdiği için zarf tümlecidir.
2.3.1. Edat Tümleci
Yüklemin ne ile (hangi araçla), kimin ile, hangi amaçla, yapıldığını gösteren söz öbeklerine edat tümlecidenir. Yükleme sorulan “ne ile, ne için, kiminle, kimin için?” sorularıyla bulunur.
Edat tümleci olarak adlandırılan tümleçler de birer zarf tümlecidir. Çıkmış sorularda, seçeneklerde bile olsa, edat tümleci adının geçtiği görülmemiştir. Ancak bazı soruların çözümünde yardımcı olduğu söylenebilir. Eğer seçeneklerde “edat tümleci” adı geçmiyorsa, siz “edat tümleci” olarak gördüğünüz söz öbeklerine zarf tümleci de diyebilirsiniz.
Örnek(ler)
» O, bütün yazılarını, dolma kalemle yazar. (ne ile yazar?)
» Bu araştırmayı arkadaşlarıyla yapmış. (kiminle yapmış?)
» Bu yemekleri sizin için hazırladım.(kimin için?)
3. Ara Söz
Herhangi bir ögenin açıklayıcısı olarak cümleye giren, iki virgül veya iki kısa çizgi arasında yer alan, cümleden çıkarıldığında cümlenin anlamında herhangi bir daralmaya yol açmayan, bazen bağımsız olarak da cümleye girebilen sözcük ya da sözcük gruplarına ara söz denir.
Örnek(ler)
» Dil, insanın en güçlü silahı, konuştukça etkisini gösterir.
» İzmir’e, doğduğu kente, gidiyordu.
» Yaşlı adam onu, kara kuru çocuğu, bağrına bastı.
Yukarıdaki cümlelerde ara söz, cümlenin sırasıyla “özne, dolaylı tümleç, nesne” gibi ögelerini oluşturmuştur.
» Ülkenize, Belçika’ya, bizi de davet eder misiniz?
» Dünyanın en yüksek noktasına, Everest’e, bir Türk sporcu da tırmandı.
cümlelerinde “Belçika” ve “Everest’e” sözleri ara sözdür ve dolaylı tümleçlerin açıklayıcısı olarak kullanılmıştır.
NOT Ara söz, bir ögenin açıklayıcısı olarak kullanılmışsa, daima açıkladığı ögeden sonra gelir. Bir ögenin açıklayıcısı olarak kullanılmamışsa cümlede bağımsız olarak kullanılır ve cümle dışı unsur olarak kabul edilir.
Örnek(ler)
» O günün akşamı, sen de hatırlayacaksın, çay bahçesinde oturmuştuk.
cümlesinde “sen de hatırlayacaksın” sözleri ara sözdür; ama herhangi bir ögenin açıklayıcısı olarak kullanılmamıştır dolayısıyla cümle dışı unsurdur.
Kaynak: dilbilgisi.net
Öge mi öğe mi? Öge nasıl yazılır?
Bu sözcük sıkça karıştırılmaktadır. Doğrusu ÖGE sözcüğüdür.
TDK açıklaması şöyledir:
öğe x öge
a. 1. Birleşik bir şeyi oluşturan basit şeylerden her biri, unsur, eleman. 2. Başka şeylerin kendisinden türediği ilk madde, ilke, unsur. 3. db. Bir cümleyi oluşturan özne, yüklem, tümleç vb. birimlerden her biri. 4. man. Bir sınıf veya bir topluluğun bireylerinden her biri: O savaşı başarıya ulaştıran en kuvvetli öge, ne yabancıdan gördüğümüz yardım ne de bugünkü özel girişimcilerin gayretleridir. -N. Cumalı.
Örnek metinler:
öge
- a. Cümleyi ögelerine ayırırken, önce özne ve yüklem belirlenmeli
- b. Toplumu bir arada tutan temel ögeler tartışılmaya başlandı.
- c. Dikkat edilmesi gereken ögeler şunlardır:
Toplantıda eğitim öğretim etniklikleri sırasında dikkatten kaçan kimi ögeler gündeme getirildi.
Bu çalışmayı sonlandırmamızı gerektiren kimi öğeler, bizden değil, çalışma ortamının ve bize sunulan koşulların çalışmayı olumsuz etkilemesi nedeniyle ortaya çıkmıştır.
Cümlenin Ögeleri Örnekler ve Çözümleri
Örnek:
- Sayısız kitabın bulunduğu bu kütüphaneyi geçen yüzyılın başlarında Avrupalı bilim adamları ziyaret etmişler.
Çözüm:
Yüklem: ziyaret etmişler.
Kim ziyaret etmiş? : Avrupalı bilim adamları = Özne
Nereyi ziyaret etmişler? : Sayısız kitabın bulunduğu bu kütüphaneyi = Belirtili nesne
Ne zaman ziyaret etmişler? : geçen yüzyılın başlarında = Zarf tümleci
Örnek:
- Her sanatçı başlangıçta büyük sanatçıları taklit ederek işe başlar.
Çözüm:
Yüklem: başlar.
Kim başlar? Her sanatçı = Özne
Neye başlar? : işe = Dolaylı tümleç
Ne zaman başlar? : başlangıçta = Zarf tümleci
Nasıl başlar? : büyük sanatçıları taklit ederek = Zarf tümleci
Örnek:
- Şehir dışına çıkmak bu insanları olumlu şekilde etkileyecektir.
Çözüm:
Yüklem: etkileyecektir.
Etkileyecek olan ne? : Şehir dışına çıkmak = Özne
Kimi etkileyecektir: bu insanları = Belirtili nesne
Nasıl etkileyecektir? : olumlu şekilde = Zarf tümleci
Örnek:
- Mor dövmelerle işlendi göğsümüze karlı dağların şanlı bayrağı.
Çözüm:
Yüklem: işlendi.
Ne işlendi? : karlı dağların şanlı bayrağı = Özne
Nereye işlendi: göğsümüze = Dolaylı tümleç
Ne ile işlendi: Mor dövmelerle = Edat tümleci
Örnek:
- Az önce bir çocuğun ağlaya ağlaya koştuğunu gördüm.
Çözüm:
Yüklem: gördüm.
Kim gördü? : Ben = Gizli özne
Neyi gördüm? : bir çocuğun ağlaya ağlaya koştuğunu = Belirtili nesne
Ne zaman gördüm? : Az önce = Zarf tümleci
Örnek:
- Seni kaybetme korkusundan hiç söz etmiyor.
Çözüm:
Yüklem: söz etmiyor.
Kim söz etmiyor: O = Gizli özne
Neyden söz etmiyor? : seni kaybetme korkusundan = Dolaylı tümleç
Ne kadar söz etmiyor? : hiç = Zarf tümleci
Örnek:
- Balinalar, okyanustaki en büyük canlılardır.
Çözüm:
Yüklem: okyanustaki en büyük canlılardır.
Ne okyanustaki en büyük canlılardır? : Balinalar = Özne
Örnek:
- Yağmur bastırınca herkes hemen içeri kaçtı.
Çözüm:
Yüklem: kaçtı.
Kim kaçtı? : herkes = Özne
Ne zaman kaçtı? : Yağmur bastırınca = Zarf tümleci
Nasıl kaçtı? = hemen = Zarf tümleci
Nereye kaçtı? : içeri = Zarf tümleci
Örnek:
- Arabasının başına gelenleri ona ben anlatamadım.
Çözüm:
Yüklem: anlatamadım.
Kim anlatamadı? : ben = Özne
Neyi anlatamadım? : Arabasının başına gelenleri = Belirtili nesne
Kime anlatamadım? : ona = Dolaylı tümleç
Örnek:
- Dün okulda yaşanan olay herkesin keyfini kaçırdı.
Çözüm:
Yüklem: herkesin keyfini kaçırdı.
Ne herkesin keyfini kaçırdı? : Dün okulda yaşanan olay = Özne
Örnek:
- Sait Faik, öykülerinde gerçekçi bir çizgi yakalamıştır.
Çözüm:
Yüklem: yakalamıştır.
Kim yakalamıştır: Sait Faik = Özne
Ne yakalamıştır? : gerçekçi bir çizgi = Belirtisiz nesne
Neyde yakalamıştır? : öykülerinde = Dolaylı tümleç
Örnek:
- Aldığınız ürünler istendiğini şekilde sarıldı.
Çözüm:
Yüklem: sarıldı. (sarma işini yapan belli değil)
Ne sarıldı? : Aldığınız ürünler = Sözde özne
Nasıl sarıldı? : istendiği şekilde = Zarf tümleci
Örnek:
- Koşturuyoruz ufuktan ufka, gençlik günlerindeki gibi.
Çözüm:
Yüklem: koşturuyoruz.
Kim koşturuyor: Biz = Gizli özne
Nasıl koşturuyoruz? : gençlik günlerindeki gibi = Zarf tümleci
Nereye: Ufuktan ufka = Dolaylı tümleç
Örnek:
- Babalarından kalan yüklü mirası medeni bir şekilde paylaştılar.
Çözüm:
Yüklem: paylaştılar.
Kim paylaştı? : Onlar = Gizli özne
Neyi paylaştılar? : Babalarından kalan yüklü mirası = Belirtili nesne
Nasıl paylaştılar? : medeni bir şekilde = Zarf tümleci
Örnek:
- Kitapların dilinden anlamak, onlarla içli dışlı olmaya bağlıdır.
Çözüm:
Yüklem: bağlıdır.
Bağlı olan ne? : Kitapların dilinden anlamak = Özne
Neye bağlıdır? : onlarla içli dışlı olmaya = Dolaylı tümleç
Örnek:
- Burada yoldan denize kadar inen büyük kayalar üstünde oturup, akşam saatlerini geçirmeyi severdi.
Çözüm:
Yüklem = severdi.
Kim severdi: O = Gizli özne
Neyi severdi: Burada yoldan denize kadar inen büyük kayalar üstünde oturup, akşam saatlerini geçirmeyi = Belirtili nesne
Örnek:
- Bu ilaçlar sadece bugünkü tıbbın ve kimyanın zaferi değildir.
Çözüm:
Yüklem = bugünkü tıbbın ve kimyanın zaferi değildir.
Bugünkü tıbbın ve kimyanın zaferi olmayan ne? : Bu ilaçlar = Özne
Örnek:
- Bütün öğrenciler benim gibi davranıyor bugünlerde.
Çözüm:
Yüklem = davranıyor.
Kim davranıyor: Bütün öğrenciler = Özne
Nasıl davranıyor: benim gibi = Zarf tümleci
Ne zaman davranıyor: bugünlerde = Zarf tümleci
Örnek:
- Eyvah! Yemeği ocakta unuttum.
Çözüm:
Yüklem: unuttum.
Unutan kim: Ben = Gizli özne
Neyi unuttum: yemeği = Belirtili nesne
Nerede unuttum: ocakta = Dolaylı tümleç
Eyvah = Cümle dışı unsur
Örnek:
- Doğru insanlar doğru konuşurlar.
Çözüm:
Yüklem: konuşurlar.
Kim konuşur? : doğru insanlar = Özne
Nasıl konuşurlar = Zarf tümleci
Örnek:
- Yoksulların içinde bulunduğu sıkıntıları bir nebze olsa azaltmak için elinden geldiğince onlara yardım ederdi.
Çözüm:
Yüklem: yardım ederdi.
Kim yardım ederdi? : O = Gizli özne
Kime yardım ederdi? : onlara = Dolaylı tümleç
Ne için yardım ederi? : Yoksulların içinde bulunduğu sıkıntıları bir nebze olsa azaltmak için = Edat tümleci
Ne kadar yardım ederdi? : elinden geldiğince = Zarf tümleci
Örnek:
- Suyun insanlık için önemi son yıllarda daha iyi anlaşılır oldu.
Çözüm:
Yüklem: anlaşılır oldu.
Anlaşılır olan ne?: Suyun insanlık için önemi = Özne
Ne kadar anlaşılır oldu? : daha iyi = Zarf tümleci
Ne zaman anlaşılır oldu?: son yıllarda = Zarf tümleci
Örnek:
- Yazar en güzel şiirlerini deniz kıyısındaki küçük evde mehtaplı gecelerde yazdığını söylüyor.
Çözüm:
Yüklem: söylüyor.
Kim söylüyor?: Yazar = Özne
Neyi söylüyor? en güzel şiirlerini deniz kıyısındaki küçük evde mehtaplı gecelerde yazdığını = Belirtili nesne
Örnek:
- Düşünce, insana doğuştan gelmiş gizli bir güç değildir.
Çözüm:
Yüklem: insana doğuştan gelmiş gizli bir güç değildir.
İnsana doğuştan gelmiş gizli bir güç olmayan nedir? : Düşünce = Özne
Örnek:
- Dün gece gittiler yurt dışından gelen konuklarımız.
Çözüm:
Yüklem: gittiler.
Kim gitti? : yurt dışından gelen konuklarımız. = Özne
Ne zaman gittiler? Dün gece = Zarf tümleci
Örnek:
- Böyle düşünen çok azdı aramıza katılanlar arasında.
Çözüm:
Yüklem: çok azdı.
Çok az olan ne? : Böyle düşünen = Özne
Nerede çok azdı? : aramıza katılanlar arasında = Dolaylı tümleç
Örnek:
- Halk türkülerinin ezgisiyle geçmişti çocukluğu.
Çözüm:
Yüklem: geçmişti.
Geçen ne? : çocukluğu = Özne
Ne ile geçmişti? : Halk türkülerinin ezgisiyle = Edat tümleci
Örnek:
- Tanıyamadığım binlerce bitki türü var Amazonlarda.
Çözüm:
Yüklem: var.
Var olan ne? : Tanıyamadığım binlerce bitki türü = Özne
Nerede var? : Amazonlarda = Dolaylı tümleç
Örnek:
- Dünyaca tanınan yönetmen birçok filminde gerçek hikâyeleri ele alır.
Çözüm:
Yüklem: ele alır.
Kim ele alır? : Dünyaca tanınan yönetmen = Özne
Neyi ele alır? : gerçek hikâyeleri = Belirtili nesne
Neyde ele alır? : birçok filminde = Dolaylı tümleç
Örnek:
- Sanatçı, oğlunu kaybedince bütün hayatını çocuklara yardım etmek için harcadı.
Çözüm:
Yüklem: harcadı.
Kim harcadı? : Sanatçı = Özne
Neyi harcadı? : bütün hayatını = Belirtili nesne
Ne için harcadı? : çocuklara yardım etmek için = Edat tümleci
Ne zaman harcadı? : oğlunu kaybedince = Zarf tümleci