Cümlenin Ögeleri Nelerdir? Nasıl Bulunur? Cümlenin Ögeleri,  Temel Ögeler, Yardımcı Ögeler

Cümlenin Ögeleri Nelerdir? Nasıl Bulunur?

Cümlenin Ögeleri, Cümlenin Ögeleri Nelerdir, Cümlenin Ögeleri Nasıl Bulunur, Temel Ögeler, Yüklem, Özne, Yardımcı Ögeler, Nesne, Dolaylı Tümleç, Zarf Tümleci, Ara söz

1. Temel Ögeler (Yüklem, Özne) 2. Yardımcı Ögeler (Nesne, Dolaylı Tümleç, Zarf Tümleci) 3. Ara söz

Cümle, bir düşünceyi, bir dileği, bir haberi ya da duyguyu tam olarak anlatan, bir veya birden çok sözcükten oluşmuş anlatım birimidir. Cümle içindeki sözcüklerin tek başlarına ya da diğer sözcüklerle grup oluşturarak yaptıkları göreve de öge denir.
Cümlenin oluşumu için çekimli bir fiil ya da ek fiille çekimlenmiş isim soylu bir sözcük gerekir. Bu iki unsurdan birinin özelliklerine sahip bir sözcük, bir cümleyi oluşturmak için yeterlidir.

Cümlenin ögeleri, temel ögeler, yardımcı ögeler ve ara sözler olmak üzere üç temel grupta incelenir:

1. Temel Ögeler

Bir düşünceyi, bir dilek ya da duyguyu söz veya yazı ile anlatabilmek için en az iki öge gereklidir. Bunlar yüklem ve öznedir. Bunlara cümlenin temel ögeleri denir.

1.1. Yüklem (Fiil, Eylem)

Cümledeki işi, hareketi, yargıyı bildiren çekimli unsura yüklem denir. Yükleme, cümlede yargı bildiren çekimli öge de diyebiliriz. Yüklem, yukarıda belirttiğimiz gibi, cümlenin temel ögesidir. Yani yüklem olmadan cümle de oluşmaz.

Örnek(ler)

» Ben işlerimi zamanında yaparım.
cümlesinde “yapmak” sözcüğü, bir yargı taşıdığı için yüklemdir.

» Buradaki evlerin hepsi çok güzeldi.
cümlesinde “güzeldi” sözcüğü bağımsız bir yargıyı sonuca bağladığı için yüklemdir.

» Komşu, komşunun külüne muhtaçtır.
cümlesinde ise “muhtaç” ismi, ek eylemin geniş zamanı ile çekimlenerek yüklem görevini üstlenmiştir.

NOT Yüklemi bulmak için herhangi bir soru yoktur. Fiiller ya da isim soylu sözcükler çekimlenerek bu görevi üstlenir. Yüklem bir sözcükten oluşabileceği gibi sözcük grubundan da oluşabilir.

Örnek(ler)

» Bayrakları bayrak yapan üstündeki kandır.
cümlesinde “üstündeki kandır” sıfat tamlaması,

» Kadın, çocuğunu çok merak ediyordu.
cümlesinde “merak ediyordu” birleşik eylemi,

» Babamın çantası, arabanın bagajındaymış.
cümlesinde “arabanın bagajındaymış” isim tamlaması yüklem görevinde kullanılmıştır.

1.2. Özne

Yüklemin bildirdiği iş, oluş ya da durumu yapan ve­ya cümledeki olanı karşılayan ögeye özne denir. Özne, cümlenin temel ögesidir; ancak her cümlede bulunmak zorunda değildir.

Özne, fiil cümlelerinde işi yapandır. İsim cümlelerin­de bir eylem bulunmadığı için özne, yüklemin bil­dirdiği durumda olandır. Özne, yükleme sorulan “kim, ne?” soruları ile bulunur. Ancak özellikle “ne” sorusu, nesneyi bulmak için de sorulduğundan, özne sorusunu yükleme “yapan kim, olan ne?” biçimlerinde sormamız daha doğru olur.

Örnek(ler)

» Çocuklar bahçede neşeyle koşuyor. (koşan kim?/ kim koşuyor?)
cümlesinde “koşma” eylemini gerçekleştiren “çocuk­lar”dır. Bunu yükleme sorduğumuz “koşan kim?” sorusu ile bulabiliyoruz.

» Bugün hava çok güzeldi. (güzel olan ne?)
cümlesinde özneyi bulmak için sorumuzu yüklem­le birlikte sorarız: “Güzel olan ne?” Cevap duru­mundaki “hava” sözcüğü özne görevindedir.

> Özne; gerçek özne, gizli özne ve sözde özne olmak üzere üç grupta incelenir:

1.2.1. Gerçek (Açık) Özne

Yüklemin bildirdiği yargıyı gerçekleştiren ya da yargının konusu olan varlığın cümlede açıkça ifade edildiği öznedir.

Örnek(ler)

» Bu konuyu bize Aydın anlatacak. (anlatacak olan kim?/ kim anlatacak?)
cümlesinde “Aydın” öznedir. Çünkü yüklemde bildi­rilen “anlatma” işini yapan durumundadır.

1.2.2. Gizli Özne

Cümlede bir sözcük ola­rak bulunmayan, yüklemin çekiminden anlaşılan öznelere gizli özne denir.

Örnek(ler)

» Bu konuyu size anlatacağım. (anlatacak olan kim?/ kim anlatacak?)
cümlesinin yüklemi “anlatacağım” sözüdür. Özneyi bulmak için “anlatacak olan kim?” diye soruyoruz, “Ben” cevabı alıyoruz; ancak bu söz cümlede yok, biz bunu yüklemin bildirdiği şahıstan çıkarıyoruz. Öyleyse bu cümlenin öznesi gizli öznedir.

» Dün akşam çok eğlendik. (eğlenen kim? → biz → gizli özne)
» Bize soğuk davranıyor. ( soğuk davranan kim? → o → gizli özne)

1.2.3. Sözde Özne

Eylemin kim tarafından yapıldığı belli olmayan cüm­lelerde işten etkilenen unsur özne kabul edilir. Böyle öznelere sözde özne denir.

Örnek(ler)

» Bu konu çok iyi anlaşıldı.
cümlesinin yüklemi “anlaşıldı” sözüdür. Özneyi bulmak için “anlaşılan ne?” diye soruyoruz, “Bu konu” cevabı alıyoruz. “Bu konu” sözü burada özneymiş gibi gözükse de aslında işi yapan değil, işten etkilenen konumundadır. “anlaşılma” eyleminin kimin tarafından yapıldığı belli değildir, bu eylem sonucunda “bu konu”nun anlaşıldığı bellidir. Eylemin kimin tarafından yapıldığı belli olmadığı için “bu konu” özne olarak kabul edilmektedir.

NOT Söz ya da söz öbekleri cümlede özne olabilir. Ad tamlaması, sıfat tamlaması özne olarak kullanıla­bilir.

Örnek(ler)

» Uzun boylu, genç biri kapıyı açtı.
cümlesinde “uzun boylu genç biri” sıfat tamlaması özne durumundadır; çünkü “açtı” eylemini yapan kişidir.

» Dolabın kapısı kilitliydi..
cümlesinde “dolabın kapısı” belirtili isim tamlaması özne göreviyle kullanılmıştır; çünkü özneyi bul­mak için sorulan “kilitli olan ne” sorusuna “dolabın kapısı” ad tamlaması cevap vermektedir.

2. Yardımcı Ögeler

Cümlenin yardımcı ögeleri nesne, dolaylı tümleç (yer tamlayıcısı), zarf tümleci (zarf tamlayıcısı) ve edat tümlecidir.

2.1. Nesne

Nesne, cümlede öznenin yaptığı işten etkilenen ögedir. Nesne, sadece yüklemi geçişli olan fiil cüm­lelerinde vardır ve yükleme sorulan “ne, neyi, kimi?” sorularıyla bulunur.

Örnek(ler)

» Bugün seni çok aradım. (kimi aradım?)
cümlesinde yükleme sorulan “kimi?” sorusuna ce­vap veren “seni” sözcüğü nesnedir.

» Fuardan kardeşime kitap aldım. (ne aldım?)
cümlesinde “ne” sorusuna cevap veren “kitap” söz­cüğü nesnedir.

> Nesneyi belirtili nesne ve belirtisiz nesne olmak üzere iki grupta incelemek mümkündür:

2.1.1. Belirtili Nesne

Yükleme sorulan “neyi, kimi?” so­rularına cevap veren sözcük ya da sözcük gruplarıdır. Belirtili nesne durumundaki sözcük ya da sözcük­ler yükleme belirtme hâl ekiyle (-i) bağlanır.

Örnek(ler)

»Bu maçı mutlaka izlemeliyim. (neyi izlemeliyim?) (belirtili nesne)
cümlesinde “neyi” sorusuna cevap veren “bu maçı” sözü belirtili nesne olarak kullanılmıştır.

2.1.2. Belirtisiz Nesne

“-i” belirtme hâl ekini almayan ve özneyi bulduktan sonra yükleme sorulan “ne?” sorusuna ce­vap veren sözcükler, belirtisiz nesne olur.

Örnek(ler)

» Adam bir çuval taşıyordu? (ne taşıyordu?) (belirtisiz nesne)
cümlesinde yükleme sorulan “ne” sorusuna “bir çu­val” cevabını alıyoruz. Bu sözcük yalın olarak kulla­nıldığından yani belirtme hâli eki almadığından be­lirtisiz nesnedir.

NOT Cümlenin ögeleri bulunurken özne ve nesneyi karıştırmamak için önce yüklemi, sonra özne­yi, daha sonra da nesneyi bulmalıyız.

Örnek(ler)

» Kalemi dün akşam kaybolmuş.
özne yüklem
cümlesinde özneyi bulmadan “Neyi kaybolmuş?” sorusunu sorar ve “kalemi” sözcüğüne nesne der­sek yanılmış oluruz. Çünkü önce özneyi bulmalıyız. Buna göre “Kaybolan ne?” sorusunu sorduğumuz­da “kalemi (Onun)” cevabını alırız. Demek ki “kale­mi” sözcüğü nesne değil, öznedir.

http://www.dilbilgisi.net/wp-content/uploads/2013/07/Dolayli-Tumlec-Karikaturu.jpg http://www.dilbilgisi.net/wp-content/uploads/2013/07/Dolayli-Tumlec-Karikaturu.jpgDolaylı Tümleç, yüklemi yer anlamıyla tamamlayan ögedir.

2.2. Dolaylı Tümleç (Yer Tamlayıcısı)

Cümlede yaklaşma, bulunma, uzaklaşma bildiren, yüklemi yer anlamıyla tamamlayan ögedir. Yer tamlayıcısı “-e, -de, -den” ekleriyle oluşan sözcük veya söz­cük gruplarıdır. Dolaylı tümleç, yükleme sorulan “ki­me, kimde, kimden; nereye, nerede, nereden; ne­ye, neyde, neyden?” gibi sorularla bulunur.

Örnek(ler)

» Baş ucumdaki lâmbayı yakıp, saate baktım. (neye baktım?) (yer tamlayıcısı)
cümlesinde yükleme sorulan “neye” sorusuna ce­vap veren “saate” sözcüğü dolaylı tümleçtir.

» Seninle evde konuşacağım. (nerede konuşacağım?) (dolaylı tümleç / yer tamlayıcısı)
cümlesinde yükleme sorulan “nerede” sorusuna cevap veren “evde” sözcüğü dolaylı tümleç görevindedir.

NOT İsmin “-e, -de, -den” hâl eklerini alan her sözcük cümlede dolaylı tümleç görevinde bulunmaz. Bu ekleri alan sözcükler, cümlede zaman veya du­rum bildirirse, zarf tümleci olur.

Örnek(ler)

» Tam iki saat ayakta bekledik.” (zarf tümleci)
» Unutma, akşama seninle buluşacağız.” (zarf tümleci)
Yukarıdaki cümlelerde “ayakta ve akşama” sözleri zarf tümleci görevindedir. Bunu yükleme sorduğu­muz sorulardan da anlayabiliriz. Birinci cümlede hâl ekini alan sözcük “nasıl”, ikinci ve üçüncü cüm­ledeki sözcükler ise “ne zaman” sorularına cevap vermektedir.

2.3. Zarf Tümleci (Zarf Tamlayıcısı)

Yön, zaman, tarz, sebep, miktar, vasıta ve şart bildirerek yüklemi tamamlayan ve yükleme sorulan “ne zaman, nasıl, niçin, niye, neden, ne kadar, ne şekilde?” gibi sorulara cevap veren söz ya da söz öbekleri cümlede zarf tümleci (zarf tamlayıcısı) olarak kullanılır.

Örnek(ler)

» Batuhan bugün derse gelmedi. (ne zaman gelmedi?) (zarf tümleci)
cümlesinde yükleme sorulan “ne zaman” sorusuna cevap veren “bugün” sözü zaman bildiren zarf tüm­lecidir.

» Tuğçe derslerine çok çalışırdı. (ne kadar çalışırdı?) (zarf tümleci)
cümlesinde yükleme sorulan “ne kadar” sorusuna cevap veren “çok” sözcüğü miktar bildiren zarf tümleci görevinde kullanılmıştır.

NOT Aşağı, yukarı, içeri, dışarı, ileri, geri vb.” sözcük­ler, yalın halde kullanıldığında zarf tümlecidir. An­cak bu sözcükler isimlere eklenen hâl eklerini aldıklarında zarf tümleci olmaz, cümlenin farklı bir ögesi olur.

Örnek(ler)

» Ahmet, dışarıya çıkmıştı. (nereye çıkmıştı?) (dolaylı tümleç / yer tamlayıcısı)
cümlesinde “Nereye çıkmıştı?” sorusuna cevap ve­ren “dışarıya” sözcüğü “-e” hal eki aldığı için dolay­lı tümleçtir.
» Görevli, içeriyi kontrol etti. (nereyi kontrol etti?) (nesne)
cümlesinde “Nereyi kontrol etti?” sorusuna cevap veren “içeriyi” sözü hal eki aldığı için nesne göre­vindedir.

» Aşağı bakma sakın.
cümlesinde “Nereye bakma?” sorusuna cevap ve­ren “aşağı” sözü hal eki almadan yön bildirdiği için zarf tümlecidir.

2.3.1. Edat Tümleci

Yüklemin ne ile (hangi araçla), kimin ile, hangi amaçla, yapıldığını gösteren söz öbeklerine edat tümlecidenir. Yükleme sorulan “ne ile, ne için, kiminle, kimin için?” sorularıyla bulunur.

Edat tümleci olarak adlandırılan tümleçler de birer zarf tümlecidir. Çıkmış sorularda, seçeneklerde bile olsa, edat tümleci adının geçtiği görülmemiştir. Ancak bazı soruların çözümünde yardımcı olduğu söylenebilir. Eğer seçeneklerde “edat tümleci” adı geçmiyorsa, siz “edat tümleci” olarak gördüğünüz söz öbeklerine zarf tümleci de diyebilirsiniz.

Örnek(ler)

» O, bütün yazılarını, dolma kalemle yazar. (ne ile yazar?)
» Bu araştırmayı arkadaşlarıyla yapmış. (kiminle yapmış?)
» Bu yemekleri sizin için hazırladım.(kimin için?)

3. Ara Söz

Herhangi bir ögenin açıklayıcısı olarak cümleye gi­ren, iki virgül veya iki kısa çizgi arasında yer alan, cümleden çıkarıldığında cümlenin anlamında her­hangi bir daralmaya yol açmayan, bazen bağımsız olarak da cümleye girebilen sözcük ya da sözcük gruplarına ara söz denir.

Örnek(ler)

» Dil, insanın en güçlü silahı, konuştukça etkisini gösterir.
» İzmir’e, doğduğu kente, gidiyordu.
» Yaşlı adam onu, kara kuru çocuğu, bağrına bastı.
Yukarıdaki cümlelerde ara söz, cümlenin sırasıyla “özne, dolaylı tümleç, nesne” gibi ögelerini oluştur­muştur.

» Ülkenize, Belçika’ya, bizi de davet eder misiniz?
» Dünyanın en yüksek noktasına, Everest’e, bir Türk sporcu da tırmandı.
cümlelerinde “Belçika” ve “Everest’e” sözleri ara sözdür ve dolaylı tümleçlerin açıklayıcısı olarak kul­lanılmıştır.

NOT Ara söz, bir ögenin açıklayıcısı olarak kullanıl­mışsa, daima açıkladığı ögeden sonra gelir. Bir ögenin açıklayıcısı olarak kullanılmamışsa cümlede bağımsız olarak kullanılır ve cümle dışı unsur olarak kabul edilir.

Örnek(ler)

» O günün akşamı, sen de hatırlayacaksın, çay bah­çesinde oturmuştuk.
cümlesinde “sen de hatırlayacaksın” sözleri ara sözdür; ama herhangi bir ögenin açıklayıcısı olarak kullanılmamıştır dolayısıyla cümle dışı unsurdur.

Kaynak: dilbilgisi.net


Öge mi öğe mi? Öge nasıl yazılır?

Bu sözcük sıkça karıştırılmaktadır. Doğrusu ÖGE sözcüğüdür.

TDK açıklaması şöyledir:

öğe x   öge
    a. 1. Birleşik bir şeyi oluşturan basit şeylerden her biri, unsur, eleman. 2. Başka şeylerin kendisinden türediği ilk madde, ilke, unsur. 3. db. Bir cümleyi oluşturan özne, yüklem, tümleç vb. birimlerden her biri. 4. man. Bir sınıf veya bir topluluğun bireylerinden her biri: “O savaşı başarıya ulaştıran en kuvvetli öge, ne yabancıdan gördüğümüz yardım ne de bugünkü özel girişimcilerin gayretleridir.” -N. Cumalı.

Örnek metinler:

öge

  • a. Cümleyi ögelerine ayırırken, önce özne ve yüklem belirlenmeli
  • b. Toplumu bir arada tutan temel ögeler tartışılmaya başlandı. 
  • c.  Dikkat edilmesi gereken ögeler şunlardır:

Toplantıda eğitim öğretim etniklikleri sırasında dikkatten kaçan kimi ögeler gündeme getirildi.

Bu çalışmayı sonlandırmamızı gerektiren kimi öğeler, bizden değil, çalışma ortamının ve bize sunulan koşulların çalışmayı olumsuz etkilemesi nedeniyle ortaya çıkmıştır.

Cümlenin Ögeleri Örnekler ve Çözümleri

Örnek:

  • Sayısız kitabın bulunduğu bu kütüphaneyi geçen yüzyılın başlarında Avrupalı bilim adamları ziyaret etmişler.

Çözüm:

Yüklem: ziyaret etmişler.

Kim ziyaret etmiş? : Avrupalı bilim adamları = Özne

Nereyi ziyaret etmişler? : Sayısız kitabın bulunduğu bu kütüphaneyi =  Belirtili nesne

Ne zaman ziyaret etmişler? : geçen yüzyılın başlarında = Zarf tümleci

Örnek:

  • Her sanatçı başlangıçta büyük sanatçıları taklit ederek işe başlar.

Çözüm:

Yüklem: başlar.

Kim başlar? Her sanatçı = Özne

Neye başlar? : işe = Dolaylı tümleç

Ne zaman başlar? : başlangıçta = Zarf tümleci

Nasıl başlar? : büyük sanatçıları taklit ederek = Zarf tümleci

Örnek:

  • Şehir dışına çıkmak bu insanları olumlu şekilde etkileyecektir.

Çözüm:

Yüklem: etkileyecektir.

Etkileyecek olan ne? : Şehir dışına çıkmak = Özne

Kimi etkileyecektir: bu insanları = Belirtili nesne

Nasıl etkileyecektir? : olumlu şekilde = Zarf tümleci

Örnek:

  • Mor dövmelerle işlendi göğsümüze karlı dağların şanlı bayrağı.

Çözüm:

Yüklem: işlendi.

Ne işlendi? : karlı dağların şanlı bayrağı = Özne

Nereye işlendi: göğsümüze = Dolaylı tümleç

Ne ile işlendi: Mor dövmelerle = Edat tümleci

Örnek:

  • Az önce bir çocuğun ağlaya ağlaya koştuğunu gördüm.

Çözüm:

Yüklem: gördüm.

Kim gördü? : Ben = Gizli özne

Neyi gördüm? : bir çocuğun ağlaya ağlaya koştuğunu = Belirtili nesne

Ne zaman gördüm? : Az önce = Zarf tümleci

Örnek:

  • Seni kaybetme korkusundan hiç söz etmiyor.

Çözüm:

Yüklem: söz etmiyor.

Kim söz etmiyor: O = Gizli özne

Neyden söz etmiyor? : seni kaybetme korkusundan = Dolaylı tümleç

Ne kadar söz etmiyor? : hiç = Zarf tümleci

Örnek:

  • Balinalar, okyanustaki en büyük canlılardır.

Çözüm:

Yüklem: okyanustaki en büyük canlılardır.

Ne okyanustaki en büyük canlılardır? : Balinalar = Özne

Örnek:

  • Yağmur bastırınca herkes hemen içeri kaçtı.

Çözüm:

Yüklem: kaçtı.

Kim kaçtı? : herkes = Özne

Ne zaman kaçtı? : Yağmur bastırınca = Zarf tümleci

Nasıl kaçtı? = hemen = Zarf tümleci

Nereye kaçtı? : içeri = Zarf tümleci

Örnek:

  • Arabasının başına gelenleri ona ben anlatamadım.

Çözüm:

Yüklem: anlatamadım.

Kim anlatamadı? : ben = Özne

Neyi anlatamadım? : Arabasının başına gelenleri = Belirtili nesne

Kime anlatamadım? : ona = Dolaylı tümleç

 Örnek:

  • Dün okulda yaşanan olay herkesin keyfini kaçırdı.

Çözüm:

Yüklem: herkesin keyfini kaçırdı.

Ne herkesin keyfini kaçırdı? : Dün okulda yaşanan olay = Özne

Örnek:

  • Sait Faik, öykülerinde gerçekçi bir çizgi yakalamıştır.

Çözüm:

Yüklem: yakalamıştır.

Kim yakalamıştır: Sait Faik = Özne

Ne yakalamıştır? : gerçekçi bir çizgi = Belirtisiz nesne

Neyde yakalamıştır? : öykülerinde = Dolaylı tümleç

Örnek:

  • Aldığınız ürünler istendiğini şekilde sarıldı.

Çözüm:

Yüklem: sarıldı. (sarma işini yapan belli değil)

Ne sarıldı? : Aldığınız ürünler = Sözde özne

Nasıl sarıldı? : istendiği şekilde = Zarf tümleci

Örnek:

  • Koşturuyoruz ufuktan ufka, gençlik günlerindeki gibi.

Çözüm:

Yüklem: koşturuyoruz.

Kim koşturuyor: Biz = Gizli özne

Nasıl koşturuyoruz? : gençlik günlerindeki gibi = Zarf tümleci

Nereye: Ufuktan ufka = Dolaylı tümleç

Örnek:

  • Babalarından kalan yüklü mirası medeni bir şekilde paylaştılar.

Çözüm:

Yüklem: paylaştılar.

Kim paylaştı? : Onlar = Gizli özne

Neyi paylaştılar? : Babalarından kalan yüklü mirası = Belirtili nesne

Nasıl paylaştılar? : medeni bir şekilde = Zarf tümleci

Örnek:

  • Kitapların dilinden anlamak, onlarla içli dışlı olmaya bağlıdır.

Çözüm:

Yüklem: bağlıdır.

Bağlı olan ne? : Kitapların dilinden anlamak = Özne

Neye bağlıdır? : onlarla içli dışlı olmaya = Dolaylı tümleç

Örnek:

  • Burada yoldan denize kadar inen büyük kayalar üstünde oturup, akşam saatlerini geçirmeyi severdi.

Çözüm:

Yüklem = severdi.

Kim severdi: O = Gizli özne

Neyi severdi:  Burada yoldan denize kadar inen büyük kayalar üstünde oturup, akşam saatlerini geçirmeyi = Belirtili nesne

Örnek:

  • Bu ilaçlar sadece bugünkü tıbbın ve kimyanın zaferi değildir.

Çözüm:

Yüklem = bugünkü tıbbın ve kimyanın zaferi değildir.

Bugünkü tıbbın ve kimyanın zaferi olmayan ne? : Bu ilaçlar = Özne

Örnek:

  • Bütün öğrenciler benim gibi davranıyor bugünlerde.

Çözüm:

Yüklem = davranıyor.

Kim davranıyor: Bütün öğrenciler = Özne

Nasıl davranıyor: benim gibi = Zarf tümleci

Ne zaman davranıyor: bugünlerde = Zarf tümleci

Örnek:

  • Eyvah! Yemeği ocakta unuttum.

Çözüm:

Yüklem: unuttum.

Unutan kim: Ben = Gizli özne

Neyi unuttum: yemeği = Belirtili nesne

Nerede unuttum: ocakta = Dolaylı tümleç

Eyvah = Cümle dışı unsur

Örnek:

  • Doğru insanlar doğru konuşurlar.

Çözüm:

Yüklem: konuşurlar.

Kim konuşur? : doğru insanlar = Özne

Nasıl konuşurlar = Zarf tümleci

Örnek:

  • Yoksulların içinde bulunduğu sıkıntıları bir nebze olsa azaltmak için elinden geldiğince onlara yardım ederdi.

Çözüm:

Yüklem: yardım ederdi.

Kim yardım ederdi? : O = Gizli özne

Kime yardım ederdi? : onlara = Dolaylı tümleç

Ne için yardım ederi? : Yoksulların içinde bulunduğu sıkıntıları bir nebze olsa azaltmak için = Edat tümleci

Ne kadar yardım ederdi? : elinden geldiğince = Zarf tümleci

Örnek:

  • Suyun insanlık için önemi son yıllarda daha iyi anlaşılır oldu.

Çözüm:

Yüklem: anlaşılır oldu.

Anlaşılır olan ne?:  Suyun insanlık için önemi = Özne

Ne kadar anlaşılır oldu? : daha iyi = Zarf tümleci

Ne zaman anlaşılır oldu?: son yıllarda = Zarf tümleci

Örnek:

  • Yazar en güzel şiirlerini deniz kıyısındaki küçük evde mehtaplı gecelerde yazdığını söylüyor.

Çözüm:

Yüklem: söylüyor.

Kim söylüyor?: Yazar = Özne

Neyi söylüyor? en güzel şiirlerini deniz kıyısındaki küçük evde mehtaplı gecelerde yazdığını = Belirtili nesne

Örnek:

  • Düşünce, insana doğuştan gelmiş gizli bir güç değildir.

Çözüm:

Yüklem: insana doğuştan gelmiş gizli bir güç değildir.

İnsana doğuştan gelmiş gizli bir güç olmayan nedir? : Düşünce = Özne

Örnek:

  • Dün gece gittiler yurt dışından gelen konuklarımız.

Çözüm:

Yüklem: gittiler.

Kim gitti? : yurt dışından gelen konuklarımız. = Özne

Ne zaman gittiler? Dün gece = Zarf tümleci

Örnek:

  • Böyle düşünen çok azdı aramıza katılanlar arasında.

Çözüm:

Yüklem: çok azdı.

Çok az olan ne? : Böyle düşünen = Özne

Nerede çok azdı?  : aramıza katılanlar arasında = Dolaylı tümleç

Örnek:

  • Halk türkülerinin ezgisiyle geçmişti çocukluğu.

Çözüm:

Yüklem: geçmişti.

Geçen ne? : çocukluğu = Özne

Ne ile geçmişti? : Halk türkülerinin ezgisiyle = Edat tümleci

Örnek:

  • Tanıyamadığım binlerce bitki türü var Amazonlarda.

Çözüm:

Yüklem: var.

Var olan ne? : Tanıyamadığım binlerce bitki türü = Özne

Nerede var? : Amazonlarda = Dolaylı tümleç

Örnek:

  • Dünyaca tanınan yönetmen birçok filminde gerçek hikâyeleri ele alır.

Çözüm:

Yüklem: ele alır.

Kim ele alır? : Dünyaca tanınan yönetmen = Özne

Neyi ele alır? : gerçek hikâyeleri = Belirtili nesne

Neyde ele alır? : birçok filminde = Dolaylı tümleç

 Örnek:

  • Sanatçı, oğlunu kaybedince bütün hayatını çocuklara yardım etmek için harcadı.

Çözüm:

Yüklem: harcadı.

Kim harcadı? : Sanatçı = Özne

Neyi harcadı? : bütün hayatını = Belirtili nesne

Ne için harcadı? : çocuklara yardım etmek için = Edat tümleci

Ne zaman harcadı? : oğlunu kaybedince = Zarf tümleci

Yorumlar (0)