Yaratılış Destanı: Bu destanda evrenin ve insanın yaratılma­sı, iyilik ve kötülüğün kaynakları ve evrendeki düzen anlatılmaktadır. Bu destan, yaratılışla ilgili en eski Türk inançlarını, Türkler tarafından kabul edilmiş dinlerin, özellikle de Şamanizm’in izlerini taşır. Altay Türklerine aittir.

Alp Er Tunga Destanı: Bu destanda Saka (İskit) Türklerinin MÖ 7. yüzyılda yaşadığı düşünülen hükümdarı Alp Er Tunga’nın ha­yatı, kahramanlıkları ve mücadeleleri anlatılmaktadır.

Şu Destanı: Şu, MÖ 4. yüzyılda yaşadığı tahmin edilen bir Sa­ka hükümdarıdır. Destanda Şu ile Büyük İskender arasındaki müca­deleler anlatılmaktadır.

Oğuz Kağan Destanı: Hun hükümdarı Mete’nin (Oğuz Kağan) yaşamını, yiğitliklerini, yaptığı savaşları, ülkesini genişletmesini ve oğulları arasında bölüştürmesini konu edinir.

Attila Destanı: Hun hükümdarı Attila’nın savaşları ve kahramanlıkları anlatılır.

Bozkurt Destanı: Destanda, Türklerin, bir katliamdan sağ kur­tulan bir bebekle, onu büyüten dişi bir kurttan türemeleri anlatılmaktadır.

Ergenekon Destanı: Destanda bir savaş sonrasında sağ kalan birkaç Türk’ün sarp dağlarla çevrili bir ovaya sığınmaları, burada çoğaldıktan sonra da dağın demir kısmını eriterek tekrar büyük bir mil­let olmaları anlatılmaktadır.

Türeyiş Destanı: Destanda iki ağacın gökten gelen bir ışığın etkisiyle hamile kalmaları, ardından beş çocuk doğurmaları, son­ra da bu çocuklardan birinin Uygurların hükümdarı olması anlatıl­maktadır.

Göç Destanı: Destanda Uygur ülkesine refah, sağlık, başarı ve bereket getiren Kutlu Dağ adındaki kayanın Çin’e götürülmesinden sonra ülkenin türlü felaketlerle karşılaşması, bunun sonucunda da Uygurların yurtlarını bı­rakarak başka bölgelere göç etmek zorunda kalmaları anlatılmaktadır.

Satuk Buğra Han Destanı: Destanda Karahanlıların Müslümanlığı kabul eden ilk hükümdarı Satuk Buğra Han’ın yaşamı ve kahramanlıkları anlatılmaktadır.

Manas Destanı: Dört yüz bin mısradan oluşan bu destanda eserin başkahramanı olan Manas’ın başından geçenler çerçevesinde Müslüman Kırgızlarla putperest Kalmuklar arasındaki mücadeleler anlatılmaktadır. Manas, parçalanan bütün Kırgız halkını birleştirip onların özgürlüğü ve eşitliği için çalışan bir hükümdar olur. Manas, İslamiyet’i yaymak için çalışan bir kahramandır. Bu destan dünyanın en uzun destanıdır.

Cengiz-nâme: Destanda Cengiz Han’ın kahramanlıkları ve yaptığı savaşlar anlatılmaktadır.

Timur Destanı: Destanda Timur Devleti’nin kurucusu olan Timur’un hayatı, savaşları ve seferleri anlatılmak­tadır.

Edige Destanı: Destanda 15. yüzyılda yaşamış Nogay beylerinden Edige’nin yaşamı ve kahramanlıkları an­latılmaktadır. Altınordu Hanı Edige, devletini ayakta tutabilmek için Timurlulara karşı verdiği mücadeleler anlatılır.

Seyyid Battal Gazi Destanı (Battalnâme): Destanda, Emevilerin 8. yüzyılda Bizans’a karşı yürüttüğü savaş­larda ünlenen, Türkler arasında “Battal Gazi”, “Seyyid Battal”, “Seyyid Battal Gazi” adlarıyla bilinen bir Arap kah­ramanının mücadeleleri Türk bir kahramana uyarlanarak anlatılmıştır.

Dânişmend Gazi Destanı (Dânişmendnâme): Destanda, Battal Gâzi’nin soyundan geldiğine inanılan Melik Dânişmend Ahmet Gâzi’nin Anadolu’da Müslüman olmayan topluluklarla yaptığı savaşlar anlatılmaktadır.

Saltuknâme (Saltuk Gazi Destanı): 13. yüzyılda Anadolu ve Rumeli’nin fethi sırasında önemli rol oynadığı rivayet edilen kahraman bir evliya olan Sarı Saltuk’un hayatını anlatır.

Köroğlu Destanı: 16.yüzyılda Ruşen Ali ve Bolu Beyi etrafında gelişen olaylar anlatılmaktadır.

TÜRK DESTANLARI KOLAY ERİŞİM ÇİZELGESİ

• Yaratılış destanı, Alp Er Tunga destanı, Şu destanı
• Oğuz Kağan destanı, Attila destanı, Ergenekon destanı
• Bozkurt destanı, Göç destanı, Türeyiş destanı
• Battal Gazi destanı, Köroğlu destanı, Satuk Buğra Han Destanı
• Manas Destanı, Cengiz Han Destanı (Cengizname)
• Timur Destanı, Edige Destanı, Danişmend Gazi Destanı
• Battal Gazi Destanı, Köroğlu Destanı, Türk Destanlarında Motifler
• Türk Destanları Ders Notları, Dünya Destanları Ders Notları
• Destanlarla ilgili tüm yazılar için tıklayınız.
• Tarihle ilgili tüm yazılar için tıklayınız: Tarih Konuları

DESTANLAR ÇALIŞMA KİTAPÇIĞI 1

1.Aşağıdaki cümlelerdeki bilgiler doğru ise boşluğa D, yanlış ise Y yazınız.

a. (     ) Türeyiş, Uygur devri Türk destanlarındandır.
b. (     ) Destanlar ağızdan ağza dolaşarak oluşmuştur.
c.  (     ) Destanlardaki kahramanlar lider ve kurtarıcı rolundedir.
d. (      ) Destanların oluşabilmesi için o ulusun hayal gücüne ve tarihi zenginliğe sahip olması gerekir.
e. (      ) Oğuz Kağan Destanı Saka Türklerine aittir.
f. (       ) Göç destanı İslamiyet’in kabulünden önceki Türk destanlarından değildir.
g. (      ) Şu Destanı, Makedonyalı Büyük İskender ile Türk hükümdarı Şu’nun karşılaşmasını anlatmaktadır.
h. (      ) İlyada, Kurtarılmış Kudüs, Kalevala doğal destanlardandır.
ı.  (      ) Genç Osman Destanı, yapay destanlardandır.
i.  (      ) Destan dönemine mitolojik ögeler hakim değildir.

2. Aşağıdaki boşluklara uygun kelimeleri getiriniz.

a.Türk destanlarında yer alan ak saçlı ihtiyar, at, ışık, ağaç, kadın, bozkurt, gibi kavramlar …………….. adını alır.

b.Destanlar ………. dönem ürünleridir.

c. ………..’dan çıkış her yıl Nevruz Bayramı olarak 21 Mart’ta kutlanır.Bu dönemlerde sembolik olarak demir dövme temsil edilir. Yakılan ateşin üzerinden atlanır.

d. Mitlerin çıktığı dönem ………….... dönemidir.

e. Doğal destanların birinci aşaması………. evresini oluşturur.

f.Türk destanlarında ……………….. ölçüsü kullanılır.

g. Destanlarda …..……. ve olağan üstü özelliklere sahip olan ……... vardır.

h. En eski Türk destanı Altay-Yakut Türklerinden derlenen ne zaman oluştuğu belirlenemeyen ….….. Destanı’dır.

ı. Destan Dönemi’inde insan topluluklarının hayatlarına hakim olan en önemli ögeler, ait oldukları ……… özgü nitelikler etrafında şekillenmiştir.

i. ……….., Yunan tarihini ve mitolojisini manzum biçimde dile getirerek İlyada ve Odessa destanlarını oluşturmuştur.

j. Destanlar tema ve anlatım özellikleri bakımından şiir türlerinden ………… şiir içinde değerlendirilir.



k.Köktürk Dönemi’nde oluştuğu kabul edilen ……… destanında, bir savaş sonrasında hayatta kalan dört Türk’ün, etrafı dağlarla çevrili bir ovada gizlendikleri, burada çoğaldıkları, yaşadıkları yerin kendilerine dar gelmesinden sonra da dağın demir kısmını eriterek dışarı çıktıkları anlatılır.
l…………………… destanının, MÖ 209-174 tarihleri arasında kağanlık yapmış Mete’nin hayatı etrafında şekillendiği tahmin edilmektedir.
m…..………… destanında Türklerin, bir katliamdan sağ kur­tulan bir bebekle, onu büyüten dişi bir kurttan türemeleri anlatılmaktadır.

n. …….……. destanında iki ağacın gökten gelen bir ışığın etkisiyle hamile kalmaları, ardından beş çocuk doğurmaları, son­ra da bu çocuklardan birinin Uygurların hükümdarı olması anlatıl­maktadır.

o. ……..…… destanında Uygur ülkesine refah, sağlık, başarı ve bereket getiren Kutlu Dağ adındaki kayanın Çin’e götürülmesinden sonra ülkenin türlü felaketlerle karşılaşması, bunun sonucunda da Uygurların yurtlarını bı­rakarak başka bölgelere göç etmek zorunda kalmaları anlatılmaktadır.

ö.İtalyan Şair Tasso (1544-1595) Kurtarılmış Kudüs adlı destanında ……………………….. ve …………….dan Kudüs’ün kurtarılışını anlattığı destandır.

p.İlahi Komedya, İtalyan şair ……… tarafından yazılmıştır. Şairin ahirete yaptığı yedi günlük bir gezi anlatılır.

r. Doğal destanların yazarı …………..

s.Türk destanlarıyla ilgili bilgileri genellikle …… …… ve …..……. kaynaklarından öğreniyoruz.

ş.Türeyiş  ve Bozkurt destanlarına Türklerin bir ………….. türedikleri anlatılır.

t.Doğal destanlar; ………….., ….……………., …………….. evresi olarak üç evreden oluşur.

3.Aşağıdaki eser ve kavramları ilgili oldukları kavramlarla eşleştiriniz.

DESTANLAR ÇALIŞMA KİTAPÇIĞI 1 CEVAPLAR

1.Aşağıdaki cümlelerdeki bilgiler doğru ise boşluğa D, yanlış ise Y yazınız.

a. ( D  ) Türeyiş, Uygur devri Türk destanlarındandır.
b. ( D  ) Destanlar ağızdan ağza dolaşarak oluşmuştur.
c.  ( D  ) Destanlardaki kahramanlar lider ve kurtarıcı rolundedir.
d. (  D  ) Destanların oluşabilmesi için o ulusun hayal gücüne ve tarihi zenginliğe sahip olması gerekir.
e. (  Y  ) Oğuz Kağan Destanı Saka Türklerine aittir.
f. (   Y  ) Göç destanı İslamiyet’in kabulünden önceki Türk destanlarından değildir.
g. (  D  ) Şu Destanı, Makedonyalı Büyük İskender ile Türk hükümdarı Şu’nun karşılaşmasını anlatmaktadır.
h. (  Y  ) İlyada, Kurtarılmış Kudüs, Kalevala doğal destanlardandır.
ı.  (  D  ) Genç Osman Destanı, yapay destanlardandır.
i.  (  Y  ) Destan dönemine mitolojik ögeler hakim değildir.

 2. Aşağıdaki boşluklara uygun kelimeleri getiriniz.

a.Türk destanlarında yer alan ak saçlı ihtiyar, at, ışık, ağaç, kadın, bozkurt, gibi kavramlar ……mitolojik unsur... adını alır.

b.Destanlar ……sözlü…. dönem ürünleridir.

c. ……Ergenekon……..’dan çıkış her yıl Nevruz Bayramı olarak 21 Mart’ta kutlanır.Bu dönemlerde sembolik olarak demir dövme temsil edilir. Yakılan ateşin üzerinden atlanır.

d. Mitlerin çıktığı dönem ………Destan…….. dönemidir.

e. Doğal destanların birinci aşaması……doğuş…. evresini oluşturur.

f.Türk destanlarında ……………….. ölçüsü kullanılır.
g. Destanlarda …..olağanüstü olaylar……. ve olağan üstü özelliklere sahip olan …kahramanlar.. vardır.

h. En eski Türk destanı Altay-Yakut Türklerinden derlenen ne zaman oluştuğu belirlenemeyen ….Yaratılış….. Destanı’dır.

ı. Destan Dönemi’inde insan topluluklarının hayatlarına hakim olan en önemli ögeler, ait oldukları ……ırka… özgü nitelikler etrafında şekillenmiştir.

i. ……Homeros….., Yunan tarihini ve mitolojisini manzum biçimde dile getirerek İlyada ve Odessa destanlarını oluşturmuştur.

j. Destanlar tema ve anlatım özellikleri bakımından şiir türlerinden ……epik…… şiir içinde değerlendirilir.
 

k.Köktürk Dönemi’nde oluştuğu kabul edilen …Ergenekon…… destanında, bir savaş sonrasında hayatta kalan dört Türk’ün, etrafı dağlarla çevrili bir ovada gizlendikleri, burada çoğaldıkları, yaşadıkları yerin kendilerine dar gelmesinden sonra da dağın demir kısmını eriterek dışarı çıktıkları anlatılır.

l………Oğuz Kağan…………… destanının, MÖ 209-174 tarihleri arasında kağanlık yapmış Mete’nin hayatı etrafında şekillendiği tahmin edilmektedir.

m…..Bozkurt ………… destanında Türklerin, bir katliamdan sağ kur­tulan bir bebekle, onu büyüten dişi bir kurttan türemeleri anlatılmaktadır.

n. …….Türeyiş ……. destanında iki ağacın gökten gelen bir ışığın etkisiyle hamile kalmaları, ardından beş çocuk doğurmaları, son­ra da bu çocuklardan birinin Uygurların hükümdarı olması anlatıl­maktadır.

o. ……..Göç…… destanında Uygur ülkesine refah, sağlık, başarı ve bereket getiren Kutlu Dağ adındaki kayanın Çin’e götürülmesinden sonra ülkenin türlü felaketlerle karşılaşması, bunun sonucunda da Uygurların yurtlarını bı­rakarak başka bölgelere göç etmek zorunda kalmaları anlatılmaktadır.

ö.İtalyan Şair Tasso (1544-1595) Kurtarılmış Kudüs adlı destanında ………Haçlı Savaşlarını….. ve …Müslümanlar……….dan Kudüs’ün kurtarılışını anlattığı destandır.

p.İlahi Komedya, İtalyan şair …Dante…… tarafından yazılmıştır. Şairin ahirete yaptığı yedi günlük bir gezi anlatılır.

r. Doğal destanların yazarı ……yoktur……..

s.Türk destanlarıyla ilgili bilgileri genellikle …….Arap …… ve …..Çin……. kaynaklarından öğreniyoruz.

ş.Türeyiş  ve Bozkurt destanlarına Türklerin bir ……kurttan…….. türedikleri anlatılır.

t.Doğal destanlar; ……doğuş…….., ….yayılma…….,…… yazıya geçirilme….. evresi olarak üç evreden oluşur.

3.Aşağıdaki eser ve kavramları ilgili oldukları kavramlarla eşleştiriniz.