Dövme ve Boyama Geleneği
Doç. Dr. Haluk Berkmen
2 Mart 2018 tarihli “Pikt Halkı ve Yazıları” başlıklı yazımda Piktlerin savaşa girmeden yüzlerini boyadıkları ve bu nedenle Romalıların onlara “Pikt” adını takmış olduklarını söyledim. İnsanların yüzlerini ve bedenlerini boyamaları ve dövme yaptırmaları kadim bir gelenektir. Bugün bile sporcuların kollarına dövmeler yaptırdıklarını görüyoruz. Kadim dönemde insanlar düşmanlarını korkutup etkilemek için yüzlerini boyarlardı. Altta solda bir Kızılderili savaşçıyı ve yanında Yeni Zellanda adasında halen yaşayan, Maori halkından bir savaşçıyı görüyoruz. Fakat yüz boyamak sadece düşmanı korkutmak amacıyla yapılmıyordu. Şamanlar da ruhlarla etkileşime girmeden önce yüzlerini boyuyorlardı. Altta başında bir kurt kafası taşıyan yüzünü boyamış bir şaman görülüyor. Yüze ve ellere çizilen şekillerin korkutmaktan öte, kutsal anlamlar da taşıdıklarını da biliyoruz. Altta görülen iki el Oklahoma’da bulunmuştur. İstridye kabuğundan yapılmış bu iki elin avuç içine Tengri simgeleri çizilmiş. 21 Aralık 2017 tarihli yazımda birçok Tengri simgesi gösterdim. Asya kökenli bu simgenin dünyada pek çok örneklerine rastlıyoruz. Kuzey Amerika kıtasının orta bölgelerinde bulunan Oklahoma eyaletinin ve şehrinin adındaki Ok hecesi ‘OKH’ halkıyla ilişkili olduğu anlaşılıyor. Oklahoma eyaletine yerleşmiş olan Kızılderili dilinde ‘Okla’ sözü /halk/ demektir. Aynı dilde ‘Homa’ sözü /kızıl/ demek olduğuna göre, Oklahoma “Kızılderili OKH halkı” demek oluyor.
Eylül 1991’de Avusturya’nın Tirol Alplerinin Ötztal tepesinde günümüzden 5300 yıl önce yaşamış olup, buzlar arasında günümüze kadar bozulmadan kalabilmiş ve adeta mumyalaşmış bedene “Ötzi” adı verildi. Deniz seviyesinden 3210 metre yüksekte bu adam ne arıyordu? Acaba avlanmak için mi gelmişti? Av bulmak için bu kadar yükseklere tırmanmağa gerek yoktu. Kanımca bu adam, ruhsal bir yolculuk yapmak için dağlara tırmanmış bir şamandı. Bu kişiyi farklı ve ilginç yapan bedenindeki dövmelerdir. Kol ve bacak bileklerinde ve sırtındaki dövmeler özel anlamlar içeriyorlar. Ötzi’yi incelemiş olan bilim adamları bu dövmelerin tedavi amaçlı olabileceklerini ileri sürdüler. Oysaki kadim toplumlarda yazı olmadığından, dövmeler hem kişinin ait olduğu boyu belirtiyorlardı, hem kutsal anlamlar taşıyorlardı. Ötzi’nin bedeninde 50 dövme bulunuyor. Kol ve bacak bileklerinde ve sırtında bulunmuş bu dövmelerin özel anlamlar içerdikleri kesindir. Dövmelerin tedavi amaçlı olabileceklerini ileri süren “bilim adamı” geçinen kişilerin dövme kültüründen ve bedeni boyama geleneğinden haberdar olmadıkları anlaşılıyor. Alttaki resimde Ötzi’nin dizindeki artı işareti şeklindeki dövme görülüyor. Bu dövme hem bir Tengri simgesidir; hem de bu kişinin Okh halkına ait bir şaman olduğunun belirtiyor. Zira dünyanın değişik bölgelerine dağılmış olan Tur ve Okh (Osk) boyları artı işaretini aidiyet damgası olarak benimsemişlerdi. Altta bir Türk kilimindeki Okh damgası görülüyor. Bu damga birçok Türk halı ve kiliminde bulunuyor.
En sağdaki resimde Mardin şehrinde yaşamış yaşlı bir kadının yüzü görülüyor. Anlında bir güneş simgesi ve çenesinde birçok damga görülüyor. Çenesindeki işaretler Orhun harflerine ve Asya damgalarına çok benziyor. Yüzdeki ve bedendeki bu şekillerin kötü ruhlara karşı insanı koruduklarına inanılıyordu. Dünyanın değişik bölgelerinde görülen bu bedeni ve yüzü boyamak veya dövme yaptırmak geleneği Asya kökenlidir. Bu geleneğin Anadolu’ya gelmiş Türk boyları tarafından da uzun süre devam ettirilmiş olduğu anlaşılıyor.
