Diksiyon Bakımından Ses
Diksiyon Bakımından Ses
Diksiyon Bakımından Ses
Ses Kirişlerinin düzgün titreşimi ile meydana gelen ünlüler (Selenler; a, e, ı, i, o, ö, u, ü)
Ses yolundan çıkarken gırtlak, damak, dişler ve dudaklar gibi herhangi bir engelle karşılaşmayan seslere "ünlü" adı verilir. Türkçede ünlüler söylenişlerine göre üç grupta incelenmektedir.
Dilin Durumuna Göre Ünlüler: "Ünlü" adını verdiğimiz sesler ağız yolundan çıkarılırken dil, öne ve arkaya doğru hareket eder. Dilin arkaya doğru hareket etmesi sonucunda kalın ünlüler, öne doğru hareket etmesi durumunda ise ince ünlüler çıkarılır. Kalın (art) ünlüler; a, ı, o, u'dur. İnce(ön) ünlüler ise e,i,ö ve ü'dür.
Dudakların Durumuna Göre Ünlüler: Ünlüler çıkarılırken dudaklar düz ve yuvarlak olmak üzere iki şekle girerler. Dudağın düzleşmesiyle çıkan ünlülere düz ünlüler; yuvarlaklaşmasıyla çıkan ünlülere ise "yuvarlak ünlüler"adı verilir. Düz ünlüler; a,e,ı,i'dir. Yuvarlak ünlüler ise o, ö,u,ü'dür.
Çenenin Durumuna Göre Ünlüler: Ünlülerin çıkartılmasında çenenin de önemli bir işlevi bulunmaktadır. Kimi ünlülerde çene aşağıya doğru açılırken kimilerinde çene daralır. Çenenin genişlemesiyle çıkarılan ünlülere "geniş ünlüler"; çenenin daralmasıyla çıkarılan ünlülere "dar ünlüler" denir. Dar ünlüler ı,i,u,ü' dür. Geniş ünlüler ise a, e, o, ö 'dür.
|
DÜZ |
YUVARLAK |
|||
|
Geniş |
Dar |
Geniş |
Dar |
|
|
KALIN |
a |
ı |
o |
u |
|
İNCE |
e |
i |
ö |
ü |
Hava sızması, hışırtıyla meydana gelen ünsüzler (ç,f,h,k,p,s,ş,t-b,c,d,g,j,l,m,n,r,v,y,z)
Ses yolundan çıkarken gırtlak, damak, dil, diş ve dudaklar gibi bazı engellere çarparak çıkan seslere "ünsüz" adı verilir.
Çıkış Yerlerine Göre Ünsüzler: Ünsüzlerin her birinin oluşumunda farklı organların görev aldığı görülmektedir. Bu açıdan ünsüzler şu şekilde sınıflandırılmaktadırlar;
Dudak ünsüzleri: p, m, Diş ünsüzleri : v, f Damak ünsüzleri: k,g,ğ,y Gırtlak : h
Diş-damak ünsüzleri: Diğer ünsüzler
Ses Yolundan Çıkışlarına Göre Ünsüzler Sert ünsüzler : ç, f, h, k, p, s, ş, t
Yumuşak ünsüzler: b, c, d, g, ğ, j, l, m, n, r, v, y, z
Sesin Nitelikleri Nelerdir?
Şiddet: Sesin oluşturduğu etkinin gücüdür. Aynı tondaki seslerin hafif ya da kuvvetli oluşunu anlatır.
Yükseklik: Kalın sesleri ince seslerden farklılaştıran niteliktir. Pes ses ve tiz ses olarak ayrılır.
Tını: Sese katılan hafif yankıya “tını” veya diğer adıyla “rezonans” adı verilir.
Tiz ses: İnsan kulağına ince ve keskin bir şekilde yansıyan seslerdir.
Pes ses: İnsan kulağına alçak, aşağı, hafif, yavaş ve kalın bir şekilde yansıyan seslerdir.
|
SERT |
YUMUŞAK |
|||
|
Sürekli |
Süreksiz |
Sürekli |
Süreksiz |
|
|
Dudak |
f |
p |
m,v |
b |
|
Diş |
ş,s |
ç,t |
j,l,n,r,z |
c,d |
|
Damak |
… |
k |
y |
g |
|
Gırtlak |
h |
… |
ğ |
… |
