Çoğul - Tekil Kelimeler, Çoğulu Tekil Olarak Kullanılan Kelimeler

Çoğul - Tekil Kelimeler, Çoğulu Tekil Olarak Kullanılan Kelimeler

Konu: Çoğul olduğu halde Türkçede tekil olarak da kullanılan kelimeler.

Çoğul olduğu halde Türkçede tekil olarak kullanılan çok sayıda sözcük vardır.Bu sözcüklerin neredeyse tamamı yabancı kökenlidir. Zaman içierisinde tekil çoğul ayrımı neredeyse ortadan kalkmıştır.

Çoğul olduğu halde Türkçede tekil olarak da kullanılan kelimeler

  • ACÂYİP (Ar. ‘aceb “şaşmak”tan acіbe “insanı şaşırtan şey”in çoğul şekli ‘acā’ib)
  • AHBAP (Ar. ḥabіb “sevgili, dost”un çoğul şekli aḥbāb)
  • AHVAL (Ar. ḥāl’in çoğul şekli aḥvāl)
  • ÂİDAT (Ar. ‘ā’ide’nin çoğul eki -āt almış şekli ‘ā’idāt)
  • AKRABÂ (Ar. ḳarіb “yakın”ın çoğul şekli aḳribā > aḳrabā)
  • AKRAN (Ar. ḳirn “eş, denk”in çoğul şekli aḳrān)
  • ÂLÂ (Ar. ily, ely, elā’nın çoğul şekli ālā’)
  • AMBAR (Fars. enbār “dolu” < Ar. enbār “tüccarların mal ve eşyâ koyduğu odalar ve mağazalar)
  • AMELE (Ar. ‘āmil “işçi”nin çoğul şekli ‘amele)
  • ARÂZİ (Ar. arż’ın çoğul şekli arāżі)
  • ÂZÂ (Ar. ‘użv’un çoğul şekli a‘żā’)
  • BUDALA (Ar. bedіl “değişmiş olan, karşılık”ın çoğul şekli budelā’dan)
  • DİYAR (Ar. dār “ev, yer”in çoğul şekli diyār)
  • ECZÂ (Ar. cuz’un çoğul şekli eczā’)
  • EDEBİYAT (Ar. edebі > edebiyye’nin çoğul eki -āt almış şekli edebiyyāt)
  • EFKÂR (Ar. fikr’in çoğul şekli efkār)
  • EKÂBİR (Ar. ekber “çok büyük”ün çoğul şekli ekābir)
  • ELBİSE (Ar. libās “giyecek”in çoğul şekli elbise)
  • EMSAL (ﺍﻣﺜﺎﻝ) i. (Ar. miѕl “eş, benzer”in çoğul şekli emѕāl)
  • ENKAZ (Ar. niḳż – nuḳż “yıkıntı”nın çoğul şekli enḳāż)
  • ERBAP (Ar. rabb “sâhip”in çoğul şekli erbāb)
  • ESNAF (Ar. ṣinf “sınıf”ın çoğul şekli eṣnāf’tan)
  • ESTAR (Ar. sitr’in çoğul şekli estār)
  • ESVAP (Ar. ѕevb “giyecek, elbise”nin çoğul şekli eѕvāb)
  • EŞKIYÂ (Ar. şaḳі “haydut”un çoğul şekli eşḳiyā’)
  • EŞYÂ (Ar. şey’in çoğul şekli eşyā’)
  • EVLÂT (Ar. veled’in çoğul şekli evlād)
  • EVLİYÂ (Ar. velі’nin çoğul şekli evliyā’)
  • FİYAT (fі “paha, değer”den Ar. çoğul eki -āt ile fі’āt)
  • FUKARÂ (Ar. faḳіr’in çoğul şekli fuḳarā’)
  • GARÎBAN (Ar. ġarіb ve Fars. çoğul eki -ān ile ġarіbān)
  • HADEME (Ar. ḫādim “hizmet eden”in çoğul şekli ḫademe)
  • HAVÂDİS (Ar. ḥādiѕ ve ḥādiѕe’nin çoğul şekli ḥavādis)
  • ISRAR (Ar. ṣarr’dan iṣrār)

Çoğul Ekinin Cümleye Kattığı Anlamlar

  • Çoğul eki yani çokluk eki, Türkçede on temel işleve sahiptir. Yani bu ekin tek işlevi bir nesnenin ya da durumun çok sayıda olduğunu belirtmek değildir. Ekin cümleye kattığı anlam ve işlevler şu şekilde sıralanabilir:
  • İsimlere gelir ve böylelikle geldiği kelimeden çok sayıda olduğunu bildirir: evler, arabalar vb. Bu, ekin temel işlevidir.
  • Onluk yılları ifade etmek için kullanılır. Nitekim Türkçede onluk yıllar bir kelime ile değil, çokluk eki ile yapılır: 80’ler vb.
  • Çokluk eki bazen belirsizlik veya yaklaşıklık amacı taşır. Örneğin “Bir zamanlar çok mutluydu.” cümlesinde ekin amacı belirsizlik oluşturmaktır.
  • Aile ve soy isimleri yapar: Aliler vb.
  • Ulus ve köken merkezli topluluk isimleri yapar: Türkler, Araplar, İngilizler vb.
  • Nezaket bildirmek için kullanılır: Ahmet Beyler gelmiş.
  • Abartma işlevi vardır: Boğazlarım ağrıyor.
  • Düşünceyi geliştirme yolları içerisinde yer alan sayıp dökme amacıyla kullanılır: Covid-19 salgınında okullar, iş yerleri, kafeler, restoranlar kapandı.
  • Bir konudaki sınırlı örnekler sıralandığında, bu örneklere yenilerinin de eklenmesinin mümkün olduğunu ima eder: Bu topraklardan Nene Hatunlar, Yunus Emreler, Mevlânâlar geçmiş.
  • Zaman ifadelerindeki, özellikle de günün vakitlerindeki, tekrarı belirtmeye yarar: Akşamları hep çay içerim.

Devamı...

  • İTTİFAK (Ar. vefḳ “muvâfık olmak, uygun gelmek”ten ittifāḳ)
  • KİBAR (Ar. kebіr “büyük, yaşlı; şerefli, ulu”nun çoğul şekli kibār)
  • MESÂÎ (Ar. sa‘y “çalışmak”tan mes‘ā “çalışma, meslek”in çoğul şekli mesā‘і)
  • MEVT (Ar. meyyit “ölü”nün çoğul şekli mevtā)
  • MÜJGÂN (Fars. muje “kirpik”in çoğul şekli mujegān > mujgān)
  • NAZARİYAT (Ar. naẓariyye’nin çoğul eki -āt almış şekli naẓariyyāt)
  • NÜFUS (Ar. nefs’in çoğul şekli nufūs)
  • RUMUZ (Ar. remz’in çoğul şekli rumuz) SAHÂBE (Ar. ṣāḥib “arkadaş, dost” ve ṣaḥābі’nin çoğul şekli ṣaḥābe)
  • SEKERAT (Ar. sekre “sarhoşluk”un çoğul eki -āt almış şekli sekerāt)
  • SIBYAN (Ar. ṣabі’nin çoğul şekli ṣibyān)
  • SİYER (Ar. sіret’in çoğul şekli siyer)
  • TÂDÎLÂT (Ar. ta‘dіl ve çoğul eki -āt ile ta‘dіlāt)
  • TAHRÎBAT (Ar. taḫrіb ve çoğul eki -āt ile taḫrіbāt)
  • TAHSÎSAT (Ar. taḫṣіṣ ve çoğul eki -āt ile taḫṣіṣāt)
  • TALEBE (Ar. ṭālib “isteyen, öğrenci”nin çoğul şekli ṭalebe)
  • TEB’A (Ar. tābi‘ “uyan, tâbi olan”ın çoğul şekli teba‘a)
  • TÜCCAR (Ar. tācir’in çoğul şekli tüccār)
  • UKALÂ (Ar. ‘āḳil “akıllı”nın çoğul şekli ‘uḳalā’)
  • USÛL (Ar. aṣl’ın çoğul şekli uṣūl)
  • VUKŪAT (Ar. vuḳū‘un çoğul eki -āt almış şekli vuḳū‘āt)

Not: Derleme çalışması, İlhan Ayverdi’nin Misalli Büyük Türkçe Sözlük’ünden yapılmıştır.

Yorumlar (0)