Hangi kıtada kaç dil konuşuluyor?

Hangi kıtada kaç dil konuşuluyor?

Dil çeşitliliği genellikle iki biçimde tanımlanır. Mutlak dil sayısı temelindeki birinci tanıma göre bir ülkede veya bölgede konuşulan dil sayısı ne kadar fazlaysa, dil çeşitliliği o oranda yüksektir (Skuntnabb-Kangas 2002: 8). Buna göre dil çeşitliliğinin coğrafi dağılımı düzensizdir. 1,995 dilin konuşulduğu Afrika dil bakımından en zengin kıtadır. Asya’da ise 380’i kuzey, 1,400’ü güney bölgelerinde olmak üzere 1780 dil bulunmaktadır. Amerika kıtasında yaklaşık 930 dil konuşulmaktadır. Bunların 230’ü Kuzey, 300’ü Merkez ve 419’u Güney Amerika’dadır. Avusturalya’da 234 dil konuşulmaktadır; ancak Pasifik adalarında 250 ve sadece Yeni Gine’de 1109 dil yaşamaktadır. Dil bakımından en fakir kıta, 209 dilin konuşulduğu Avrupa’dır. (Nettle & Romaine 2003: 42).

Robinson’un (1993: 54) önerdiği ikinci tanıma göre, dil çeşitliliği, en kalabalık nüfusu olan dilin konuşurlarının ülke nüfusundaki oranından hareket edilerek ölçümlenir. Buna göre, en kalabalık dil grubunun ülke nüfusundaki oranının en düşük olduğu ülke dil çeşitliliğinin en yüksek olduğu ülke olarak değerlendirilir; bu durumda diğer dil toplulukları çok daha düşük bir nüfus oranına sahiptirler. Bu tanıma göre ise dil çeşitliliği bakımından en zengin on ülke yukarıdaki tablodaki gibidir.

Dil sayısının fazla olması çevresel nedenlere bağlıdır. Ekvator veya tropikal bölgelerde yaşayan topluluklar kendi kendilerine yeten, ticaretle uğraşmayan ve bu yüzden de birbirinden bağımsız lokal gruplar halinde yaşamışlar, böylece kendi tek dilliliklerini ve kültürlerini korumuşlardır. Diğer taraftan yağmurun az yağdığı bölgelerde yaşayan topluluklar kış ayları için ticari ilişkilere ihtiyaç duymuşlardır. Ticari ilişkilerin sonucu olarak da lingua francalar yayılmış ve ekonomik gereklilikten dolayı iki dillilik yaygınlaşmıştır (Deumert 2011: 262).

Doğadaki biyolojik çeşitliliğin azalmasına paralel olarak dil sayıları da azalmaktadır. Geçtiğimiz yüzyılda bazı dillerin konuşurları kalmamış ve yok olmuşlardır. Son yüzyıllarda ve günümüzde dillerin yok olmasını kölelik, kolonileşme, turizm ve küreselleşme gibi etkenler hızlandırmaktadır. Dillerin yok olması karşısında zaman zaman yeni dil ve kültürler de ortaya çıkmaktadır. Ethnologue’da (2009) 77 krol (creole) dilinin oluşması buna örnektir. Krol dilleri ile ilgili ayrıntı için bk. Ginsburgh & Weber (2010: 33, 34). Dünyada konuşulan dillerin çoğu (yaklaşık 2,500) içinde bulunduğumuz yüzyılda yok olma tehlikesiyle karşı karşıyadır. İstatistiksel olarak her iki haftada bir dil yok olmaktadır. Fakat üzerinde düşünülmesi gereken şey dil sayısının rakamsal olarak artması değil dil sayısının gittikçe neden azalmakta olduğudur.