Ses, harf, alfabe nedir?
Ses Nedir?
Akciğerlerden gelen havanın ses yolunda oluşturduğu titreşime ses denir. Ses, dilin işlevli en küçük birimidir.
Harf Nedir?
Harf ise sesin yazıdaki karşılığıdır. Her dilin farklı harfleri ve alfabeleri vardır.
Alfabe Nedir?
Bir dildeki harflerin belirli bir sıraya dizilmiş bütününe alfabe denir.
Türk alfabesi, Latin harfleri esas alınarak 1.XI.1928 gün ve 1353 sayılı “Türk Harflerinin Kabul ve Tatbiki Hakkında Kanun” ile kabul edilmiştir. Bu Kanun’a göre Türk alfabesinde 29 harf bulunmaktadır.
Bir yazı dili için çeşitli devirlerde ve sahalarda değişik alfabeler kullanılabilir. Seslerin değişik işaretlerle gösterilmesi mümkündür.
Milletimiz de çeşitli zamanlarda ve sahalarda değişik alfabeler kullanmışlardır.
1) Göktürk Alfabesi: Göktürkler zamanında kullanılan 38 harften oluşan bir Türk alfabesidir. Orhun Abideleri bu alfabe ile yazılmıştır.
2) Uygur Alfabesi: Uygurların kullandığı 14 harfli bir alfabedir.
3) Arap Alfabesi: 28 harften oluşan bu alfabeye p, ç, j, g seslerinin de katılmasıyla 32 harfe çıkmıştır.
4) Latin Alfabesi: 3 Kasım 1928’de Latin Alfabesi kabul edilmiştir. Bugün kullandığımız alfabe 29 harften meydana gelmektedir.
HECE
Sözcük içindeki ses bütünlüklerine, ses darbelerine hece denir. Hece en az bir ünlüden ya da bir ünlüyle birlikte söylenebilen bir veya birkaç ünsüzden meydana gelen ve sözcüğü oluşturan ses öbekleridir.
HECE ÇEŞİTLERİ
Türkçede yapı bakımından altı çeşit hece vardır.
1) Bir ünlüden oluşan heceler,
e-vin, i-ki.
2) Ünlü + ünsüzle kurulan heceler,
ak-mak, ıs-sız.
3) Ünsüz + ünlüyle kurulan heceler,
bu, şu, ba-ka-rak, se-vin-me.
4) Ünsüz + ünlü + ünsüzle kurulan heceler,
tut-mak, bak-mış, göz-lük-ten.
5) Ünlü + ünsüz + ünsüzden kurulan heceler.
ırk, alt, ark, erk
6) ünsüz + ünlü + ünsüz + ünsüzden meydana gelen heceler.
Türk, kurt, yurt, sarp.
TÜRKÇE HECELERLE İLGİLİ ÖNEMLİ ÖZELLİKLER
1) Türkçe’de bir ünlüyle hece kurulabilir. Ünlüyle biten hecelere açık hece, ünsüzle biten hecelere kapalı hece denir.
O, bu, şu ———–>>> Açık hece
al, tat, Türk, alt ————–>>> Kapalı hece.
2) Ünlü ile başlayan hecelerimiz daima sözcük başında bulunur. Sözcük ortasında ve sözcük sonunda bulunmaz. Varsa eğer bu tür sözcükler başka dillerden gelmiştir.
Örnekler:
a-i-le
da-i-ma
şa-ir
3) Birleşik sözcükler dışında, sadece ilk hece sonunda iki ünsüz bulunur.
-İç (ölç-), -lk (ilk), -İp (alp),-İt (alt) -nç (tunç), -nk (denk), -nt (ant) -rç (burç), -rf (harf), -rk (Türk), -rp (sarp) -st (üst), -şt (hişt), -şk (aşk, meşk)
4) Sözcükler, çekime girdikleri zaman hecelerin bölünme yerleri de değişir.
Örnekler:
bak- (ba-kı-cı)
el- (e-li-ne)
kork- (Kor-ku-suz)
* Kanun’da önce “i” sonra “ı” belirtilmişse de yaygın ve yerleşmiş olan sıraya göre önce “ı” sonra “i” gelmektedir.
** Türk Kodlama Sistemi, ilgili kurum ve kuruluşlarla bilim adamlarının görüşleri alınarak TDK İmla Kılavuzu Çalışma Grubu tarafından 8 Ocak 2004 günü belirlenmiş ve TSE tarafından Nisan 2005/TS 13148 numaralı belge ile ölçünlü (standart) hâle getirilmiştir.
