Kaşgarlı Mahmud Sözleri

Kaşgarlı Mahmud Sözleri

Kaşgarlı Mahmut’un sözleri ve Divânu Lügati’t-Türk’te yazdığı atasözleri, Türk uluslarının ortak kültür, sanat ve edebîyât ürünleridirler. Atasözleri insanlara yol gösteren insanın hayat karşısında nasıl ve ne şekilde davranması gerektiğini ifade eden, halkın asırlar boyunca geçirdiği uzun deneyimlerden, duygulardan ve düşüncelerden doğan özlü sözlerdir.  

Kaşgarlı Mahmud Kimdir?


Kaşgarlı Mahmud 1008 yılında Türkistan’da doğdu. Saciye ve Hamidiye medreselerinde öğrenim gördü. Eğitim hayatından sonra kendisini Orta Asya’yı gezmeye ve Türk dilini incelemeye verdi. Anadolu’ya da gelerek çeşitli lehçe ve dil üzerine çalışmalarda bulundu. 

1072-1073 yılları arasında hazırladığı ünlü eseri “Divanü Lügati’i Türk“ü Abbasi halifesine armağan etti. Bu kitabın asıl nüshası günümüzde halen Ayasofya Müzesi‘nde muhafaza edilmektedir. Kaşgarlı Mahmut kitabını tamamladıktan kısa bir süre sonra Kaşgar’a dönerek burada vefat etti.

Divanü Lügati’t Türk (Türk Dilleri Sözlüğü)


Kaşgarlı Mahmud tarafından Bağdat’ta 1072 – 1074 yılları arasında yazılan Türkçe – Arapça bir sözlüktür. Türkçenin bilinen en eski sözlüğü olup, batı Asya yazı Türkçesiyle ilgili var olan en kapsamlı ve önemli dil yapıtıdır.

Kökleşik Arap sözlük bilgisi ilkelerine göre hazırlanmış olan sözlük, Kaşgarlı Mahmud’un Türk boylarıyla ilgili ayrıntılı bilgisinin yanı sıra, Arap dil bilimi konusunda da esaslı bir eğitim görmüş olduğunu gösterir.

Divanü Lügati’t-Türk’ün Genel Özellikleri


11.yüzyılda yazılmıştır.
Türkçenin ilk sözlüğü, antolojisi, ansiklopedisi ve dil bilgisi kitabıdır.
Araplara Türkçe öğretmek, Türkçenin yaygınlığını göstermek için yazılmıştır.
Kaşgarlı Mahmud tarafından yazılmıştır.
Yazarı, birçok Türk boyunu gezerek derlemeler yapmıştır.
Sözcükleri güzel örnekleyen atasözleri ve şiirler kullanmıştır. (Bu özelliği, onun, kendinden sonraki Türk yazını için çok önemli bir kaynak olmasını sağlamıştır.)
Toplam 7500 Türkçe sözcük içerir.
Dönemin özelliklerini yansıtan kelimeleri barındırır.
Karahanlı Türkçesiile yazılmıştır.


Kaşgarlı Mahmud Sözleri

 
İnsan şişirilmiş tulum gibidir, ağzı açılınca söner.

Deve yükü aş olsa, aça az görünür.

Irak yerin haberini kervan getirir.

Bir karga ıle kış gelmez.

İşaret olsa yol şaşırılmaz, bilgi olsa söz saptırılmaz.

Dil Ile düğümlenen, diş ıle çözülmez.

İyi adamın kemikleri erir, adı kalır.

Türkler, Tanrı tarafından bütün kavimlere üstün kılındı!

Onlara tanrı türk adını verdi ve onları yeryüzüne hakim kıldı.
Aslan kocayınca sıçan deliği bekler.

Çifte kılıç kına sığmaz.

Tay at olunca at dinlenir, çocuk adam olunca ata dinlenir.

Kaşgarlı Mahmudun  Divânu Lügati’t-Türk Atasözleri


Çakşak üze ot bolmas, çakrak bile ubut bolmas   – Taş üstünde ot olmaz, yavşak kişide ar olmaz.

Arslan karışa sıçgan ötin ködezür  – Kocayan arslan sıçan deliğini gözler.

Alın arslan tutar, küçin sıçgan tutmas  -Hîle ile arslan tutulur, zor ile sıçan tutulmaz

Yırak yer sabin arkış keldürür  – Uzak yerin haberini kervan getirir.


Agılda oglak togsa arıkda otı öner – Ağılda oğlak doğsa, dere boyunda otu biter
 
Taygan yügrügin (yügürgenni) tilkü sebmes – Tazının hızlı koşanını tilki sevmez.

Buzdan suv tamar  – Buzdan su damlar.

Agız yese köz uyadur  – Ağız yese göz utanır.

Avçı neçe al bilse, adhığ ança yol bilir – Avcı ne kadar hîle bilse, ayı o kadar yol bilir.

Kanıg kan bile (birle) yumas – Kanı kan ile yıkamazlar.

Alımçı arslan, berimçi sıçgan  – Alacağına arslan, vereceğine sıçan.

It ısırmas, at tepmes teme  – İt ısırmaz at tepmez deme.

Kutsuz kuyugka kirşe kum yağar – Kısmetsiz kişi kuyuya girse kum yağar.

Alp çerikde, bilge tirikde  – Yiğit orduda, bilgin mecliste belli olur.

Etli tırñaklı eyirmes  – Et tırnakdan ayrılmaz.
 
Sub körmekinçe etük tartma – Suyu körmeyince etek toplama.

Anuk otru tutsa yokka sanmas  – Öne konan yemek ikram edilmemiş sayılmaz.

Böri koşnısın yemes – Kurt komşusunu yemez.

Yalñuk ürülmüş kap ol, ağzı yazlıp alkınur – Kişi şişirilmiş tulum gibidir, ağzı açılınca söner.

Arı kapçıtsa ısrur  – Arı kızdırılırsa sokar.

Ersek erğe tegmes, ebek ebğe tegmes – Oynak kadın koca bulamaz, aceleci evine varamaz.

Balık subda közi taştın  – Balık suda, gözü dışarıda.

Kırk yılka teğin bay çıgay tüzlinür – Kırk yıla kadar zengin fakir bir olur.

 
Bilmiş yek bilmedük kişiden yeğ  – Tanıdık şeytan yabancıdan iyidir.

Ot tütünsüz bolmas, yiğit yazuksuz bolmas  – Ateş dumansız olmaz, genç kişi günahsız olmaz.

Bir karga birle kış kelmes  – Bir karga ile kış gelmez

Kul yağı, it böri  – Kulunun düşman, itinin kurt olduğunu unutma.

Yüpüşlüğ kelin keyeküni yapaş bulur  – Yüz görümlülüğü çok olan gelin, güveyiyi yavaş, yumuşak bulur. 

Buğday katında sarkaç subalur  – Buğdayın yanında karamuk otu da sulanır.

Yüzge körme erdem tile  – Yüz güzelliği değil erdem dile

Ebdeki buzagu öküz bolmas  – Ev içinde bakılan buzağı öküz olmaz.

Kalın kolan çupgasız bolmas  – Eşek sürüsü başsız olmaz.

Yurt kiçük bolsa angut bedük ur – Delik küçük olsa da yamayı büyük vur.

Ebek ebğe tegmez  – Aceleci evine varamaz.

Erik erini yaglıg, ermegü başı kanlıg – Yürekli kişi yağlı, tembelin başı kanlı olur.

Kök temür kerü turmas – Çelik kılıç geri durmaz.

Ermegüğe bulıt yük bolur – Tembele bulut yük olur.

Yazmas atım bolmas, yañılmas bilge bolmas  – Şaşmaz ok olmaz, yanılmadık bilgin olmaz.

Eyğü er süñüki erir atı kalır  – İyi kişinin kemiği erir, adı kalır.

Keñeşliğ bilig üyreşür, keñeşsiz bilig obraşur – Danışılmış bilgi güzelleşir, danışılmamış bilgi yıpranır. 

Tolum anutsa kulun bulur, tolum unutsa bulun bolur  – Silâhını hazır eden kalptensozler.com at da bulur, silâhını unutsa tutsak olur.

Kız kişi sabi yorıglı bolmas  – Cimri kişinin sözü bile yayılmaz.

Kagun karma bolsa iyisi ikki eliğin tegir  – Kavun yağma edilse, sahibi iki eliyle kapar.

Uluk yağırı ogulka kalır  – Atın omuz başındaki yara oğula kalır.

Karga karısın kim bilir, kişi alasın kim tapar  – Karganın kocamışını kim bilir, kişinin gönlündekini kim anlar.

Neçeme obrak keyük erse, yagmurka yarar – Nice eski giyim olsa yine de yağmurda işe yarar.

Otuğ odhguç birle öçürmes  – Ateş alev ile söndürülmez.

Kız birle küreşme, kısrak birle yarışma  – Kız ile güreşme, kısrak ile yarışma.

Kış konuki ot  – Kış konuğu ateşdir.

Sabanda sandırış bolsa örtgünde irteş bolmas  – Saban zamanı sürtüşme olursa, harman zamanında dövüş olmaz.

Subuzganda ev bolmas, topurganda av bolmas  – Eski mezarlıkta ev olmaz, gevşek topraklı yerde av olmaz. 

Kişi sözleşü, yılkı yıylaşu  – Kişi söyleşerek, at koklaşarak anlaşır. 

Oglak yiliksiz, oglan biliksiz  – Oğlak iliksiz, çocuk bilgisiz olur. 

Kuş tuzakka meñ uçun ılınur  – Kuş tuzağa yem için yakalanır.

Küñe baksa köz kamar  – Güneşe bakan göz kamaşır. 

Közüñüğe köğ tüşdi  – Aynaya pas düşdü.

Tılın tergiğe tegir  – Tatlı dil ile sofraya erişilir.

Tütün kopursa işlenür  – Dumanı kaldıran islenir.
Yalñus kaz ötmes  – Yalnız kaz ötmez.

Tatıg közre tikeniğ tüpre  – Farslı’ya dikkat et, dikeni kökünden sök.

Taz at taparçı bolmas – Alacalı at yük taşıyamaz.

Kaşgarlı Mahmut ile iligili tüm yazılar için tıklayınız.

Kaşgarlı Mahmud Sözleri, kaşgarlı mahmut türkler sözleri,  kaşgarlı mahmut türkçe sözleri,  kaşgarlı mahmut türk dili ile sözleri.

Yorumlar (0)