14. YÜZYILDA BİLİMSEL ESERLER
14. yüzyılda bilim dili olarak kabul edilmiş olan Arapçadan Türkçeye birçok eser çevrilmiştir. Aşağıda bir bölümü hakkında bilgi verilmiş olan bu eserlerin büyük kısmı sağlık, dil, edebiyat, fıkıh ve diğer İslâmî bilimlerle ilgilidir.
Tervîhü’l-ervâh (Ahmedî): Mısır’da tıp eğitimi almış olan Ahmedî, bu eseri aruzun mefâîlün mefâîlün feûlün kalbıyla mesnevi tarzında yazmış ve I.Mehmed’e sunmuştur. Bursa’da yazılmış olan eser, mesnevi türünün geleneksel içeriğiyle (besmele, hamdele, salvele…) başladıktan sonra doğrudan tıpla ilgili ilk bölümünde anatomi, pataloji, farmakoloji ve temizlik gibi tıbbın farklı alan ve aşamalarına dair bilgilere yer vermektedir. Daha sonraki bölümde ise hastalıkların belirtileri ve tedavi yöntemleri üzerinde durulmuştur. Mevcut nüshalara göre 4.000 olarak tahmin edilen beyit sayısı, şairinin belirttiğine göre 10.100’dür. Ahmedî, eseri hazırlarken Enmüzecü’t-tıb, Mu‘cez ve Havi gibi kaynaklardan yararlandığını da belirtmiştir.
Edviye-i Müfrede (İshak bin Murad): Bu eser, Anadolu sahasında yazılmış ilk telif tıp kitabı olarak bilinmektedir. 1390 tarihinde Gerede civarında yazılmıştır.
Menâkıbü’l-‘ârifîn (Eflâkî): Farsça olan eserde Mevlevîlik ve Mevlevî büyükleri hakkında önemli bilgiler yer almaktadır. Eserde 13 ve 14.yüzyıllar hakkında dinî, tarihî, sosyal anlamda önemli ipuçları bulunmaktadır.
Müfredât-ı İbni Baytar Tercümesi (meçhul): Bu eser, çeviri de olsa, Anadolu sahasında yazılmış ilk tıp kitabı olarak bilinmektedir. Aydınoğlu Umur Bey adına çevrilen eserin kaynağı İbn Baytar’ın Arapça bir eseridir.
Kâmilü’s-sınâ‘a (meçhul): Aslı Arapça bir tıp kitabı olan eser, Ali bin Abbâs el-Mecûsî’nin Kâmilü’s-sınâtü’t-tıbbiyye adlı kitabında yer alan bir bölümün sade bir dille çevirisinden oluşmaktadır.
Müntahab-ı Şifâ (Celâlüddîn Hızır=Hacı Paşa): Sade bir dille yazılmış bir tıp kitabıdır.
Nazmü’l-hilâfiyyât (İbrâhîm bin Mustafa bin Ali): Arapçadan çeviri olan eserde, dört mezhebe göre bazı fıkhî konular ele alınmıştır.
Yüz Hadis Tercümesi (Erzurumlu Mustafa Darîr): Arapça Tuhfetü’l-mekkiyye ve Ahbâru’n-nebeviyye adlı eserden (Fazlullah bin Nâsıru’l-gavri’l-imâdî) çeviridir. Eserde her hadisle birlikte didaktik nitelikli bir hikâyeye de yer verilmiştir.
Bedâyiu’s-sihr fî-Sanâyii’ş-şi‘r (Ahmedî): Bu Farsça mensûr risâle, edebî sanatlarla ilgilidir. 12.yüzyılda yaşamış olan Reşîdüddîn Vatvât’ın Hadâiku’s-sihr adlı eserinden uyarlama bir çeviridir.
Bunlardan başka Ahmedî’nin biri Arapça-Farsça manzum lügat, ikisi de Arapça nın nahvına (sözdizimi, sentaks) ve sarfına (kelime bilgisi, morfoloji) dair Farsça kaside olan Mirkatü’l-edeb, Mîzânü’l-edeb, Mi‘yârü’l-edeb adlı eserleri vardır.
