18. YÜZYILDA KLASİK MESNEVİLER
yüzyılda Enderûnlu Fâzıl’ın Defter-i Aşk, Hûbânnâme ve Zenânnâme mesnevilerinde, Sünbül-zâde Vehbî’nin Şevk-engîz adlı mesnevisinde mahallî üslubun (şiirde yerli konulara yönelme, Türkçe kelime, atasözü ve deyimlere daha çok yer verme) etkileri ve cinsel içeriğin ön plana çıktığı görülmektedir.
Defter-i Aşk, Hûbânnâme ve Zenânnâme adlı eserleriyle mesnevinin konusunda yenilik yapmaya çalışan Enderunlu Fâzıl, klasik mesnevi konularından sıyrılarak yaşadığı hayatı realist bir şekilde eserlerine taşımıştır. 438 beyitten oluşan Defter-i Aşk adlı mesnevisinde Fâzıl, sonradan pişman olduğu ve tövbe ettiği aşk maceralarını anlatmıştır. Hûbânnâme adlı 796 beyitten oluşan mesnevisinde ise şair, Hindistan, İran, Bağdat, Mısır, Habeş, Yemen, Cezayir, Tunus, Şam, Halep, Anadolu, Rumeli, Adalar, İstanbul, Rum, Ermeni, Yahudi, Çingene, Tatar, Arnavut, Boşnak, Gürcü, Çerkes, Fransa Flemenk, İspanya, İngiliz, Avusturya, Rus, Yeni Dünya (Amerika) gibi farklı coğrafya, millet ve dinden erkekleri anlatmıştır. Hûbânnâme’ye göre daha çok ilgi gören Zenânnâme’sinde Enderunlu Fâzıl, Hindistan, Acem, Bağdat, Mısır, Sudan, Habeşistan, Yemen, Fas, Cezayir, Tunus, Şam, Halep, Anadolu, Akdeniz Adaları, Kıbrıs, İspanya, İstanbul, Polonya, Avusturya, Amerika, Rusya, Rum, Ermeni, Yahudi, Çingene, Rumeli, Arnavut, Boşnak, Tatar, Gürcü, Çerkes, Bulgar, Hırvat, İngiliz gibi farklı coğrafya, millet ve dinlerden kadınları konu etmiştir. 1883’te basılan Zenânnâme müstehçen bulunarak toplatılmıştır, ayrıca J. Decourdemanche tarafından “Le Livre des Femmes” adıyla Fransızca’ya tercüme edilerek 1879 yılında Paris’te de yayınlanmıştır.
Sünbülzâde Vehbî’nin Şevk-engîz’i ise, kadın veya oğlanlardan hangisinin daha “uygun” cinsellik nesnesi olduğunu konu edinen bir mesnevidir. Mesnevide, “ithaf”, “sebeb-i telif”, “dua” ya da “medhiye” bölümleri de yer almamıştır. 779 beyitten oluşan bu eserde iki kişiden biri kadınlara (Suyolcuzâde), diğeri ise erkeklere (Kazıkçı Yeğeni) düşkündür. Münazara şeklinde yazılan eserin sonunda Suyolcuzâde ve Kazıkçı Yeğeni, bir şeyhe sığınarak ilahi aşka yönelmişlerdir. Pek çok nüshası bulunan Şevk-engîz, Enderunlu Fâzıl’ın Defter-i Aşk, Hubânnâme, Zenânnâme ve Çenginâme adlı eserleri ile birlikte 1839’da İstanbul’da basılmıştır. 1839 yılındaki bu baskı Reşit Paşa tarafından toplatılmıştır.
