18. YÜZYILDA ÖNE ÇIKAN BÜYÜK ŞAİRLER

Dönemin ilk büyük şâiri Nedîm 18. yüzyılın ilk yarısında yaşamıştır. Nedîm, Nevşehirli Damat İbrahim Paşa ve Sultan III. Ahmed zamanında, 1718 ile 1730 yılları arasını kapsayan Lâle devri adı verilen dönemde gözde isimlerden olmuştur. Nedîm’in en önemli eseri Divân’ıdır. Diğer eserleri ise Safâyî Tezkiresi Takrizi, Şehit Ali Paşa’ya yazılan dilekçesi ve Nigârnâme’dir. Nedîm asıl şöhretini, "Nedîmâne" üslubuyla yadığı gazel ve şarkılarıyla kazanmıştır. Bununla birlikte, Nedîm’in kasidelerinin nesip bölümlerinde günlük hayat sahneleri canlı bir şekilde yer almıştır. Nedîm, yaşadığı dönemde hem üstat olarak kabul edilmiş hem de kendisinden sonra birçok takipçisi olmuştur.

Bu yüzyılın Nedîm’le birlikte diğer zirve ismi Şeyh Gâlib’dir. Küçük yaşlarından beri Mevlevîlik çevresi içinde bulunan Gâlib’in, divânı ile birlikte dört eseri vardır. Hüsn ü Aşk, Şerh-i Cezîre-i Mesnevî, Er-Risâletü’l-Behiyye Fî Tarikatü’l-Mevleviyye eserlerinin isimleridir. Gâlib’in ilham kaynağı Mevlânâ’nın Mesnevîsi’dir. Sebk-i Hindî’nin Türk edebiyatındaki en önemli temsilcisi olan Şeyh Gâlib’in şiirlerinde güçlü sembollere, çözülmesi zor ifadelere rastlanır ve tasavvuf onun şiirinde önemli yer tutar. Sâmî de Şeyh Gâlib gibi Sebk-i Hindî’nin bu yüzyıldaki temsilcilerindendir.

18. yüzyılın önemli şâirlerinden biri de Koca Râgıb Paşa’dır. Râgıb Paşa’nın küçük divânının yanında birçok eseri vardır. Mecmûa-i Râgıb Paşa, Arûz Risalesi, Münşeât-ı Râgıb eserlerinden bazılarıdır. Râgıb Paşa, Nâbî üslûbunun 18. yüzyıldaki en büyük temsilcisidir.

bir diğer şâiri de Tokatlı Kânî’dir. Kânî’nin Dîvân’ı, Münşeât’ı ve Hirrenâme’si vardır. Kânî asıl şöhretini Münşeât’ıyla kazanmıştır. Hirrenâme ise bir hiciv şâheseridir. Yüzyılın önemli şâirlerinden Seyyid Vehbî’nin ise, Divân’ı, Sûrnâme’si ve Tercüme-i Hadîs-i Erbaîn’i vardır. 18. yüyılda resmi fermanla “reis-i şâirân” ilan edilen şâir Osmanzâde Tâib’dir. Tâib’in divânından başka birçok eseri vardır. Tarihle ilgili Hadîkatü’l-Vüzerâ, Hadîkatü’l-Mülûk, ahlakla ilgili Hülâsâtü’l-Ahlâk ve Sıhhat-âbâd isimli kırk hadis tercümesi eserleri arasında sayılır. Tâib, asıl ününü sosyal problemlere yönelik yaptığı eleştirileri içeren kaside ve kıtalarıyla sağlamıştır.

Sünbülzâde Vehbî’nin, Sünbülzâde ismini verdiği hacimli bir Divân’ı, Lütfiyye ve Şevk-engîz isimli mesnevîleri, Münşeât’ı, Tuhfe ve Nuhbe isimli manzum lügatları, Farsça Divânçe’si vardır. Vehbî’nin şiirlerinde mahalli öğeler önemli yer tutar. Onun şiirlerinde Nedîm, Sâbit ve Nâbî üsluplarının etkileri görülür.

18. yüzyılın ikinci yarısında yaşamış şâirlerden biri de Hoca Neş’et’tir. Hoca Neş’et’in divândan başka Tufân-ı Ma’rifet, Tercüme-i Dü-Beyt-i Câmi, Meslekü’l-Envâr ve Menbau’l-Esrâr, Muharrerât-ı Hüsniyye-i Neş’et adlı eserleri vardır. Neş’et asıl şöhretini şâirliğinden ziyade birçok önemli şâirin yetişmesine katkıda bulunması ve yazdığı mahlasnâmelerle kazanmıştır.

Bir başka 18. yüzyıl divân şairi Haşmet’tir. Haşmet’in Divân’ı, Senedü’ş-Şuarâ, Vilâdet-nâme, İntisâbu’l-Mülûk, Şehâdet-nâme, Sûrnâme gibi eserleri vardır.

Fıtnat Hanım ise, Nâbî, Râgıb Paşa çizgisinde şiirler yazmıştır. Lâle devrinde yaşamış şâirlerden biri olan İzzet Ali Paşa’nın Divân’ı ve Nigârnâme’si vardır. Şiirlerinde, Nedîm takipçisidir.

Sosyal hayatı bütün çıplaklığıyla eserlerine yansıtan Enderunlu Fâzıl’ın, Divân’ı, Defter-i Aşk, Hûbânnâme, Zenânnâme ve Çenginâme isimli manzum eserleri vardır. Fâzıl, eserlerinde klasik konulardan ziyade, farklı konulara yönelmiştir.

Dürrî ve Sürûrî manzum tarih düşürmede asrın en önemli temsilcileridir. Nazîm Yahyâ, 200’e yakın na’tıyla edebiyatımızın en çok na‘t yazan şâir ünvanını taşıyan şairidir.

Mahtûmî ise, heceyle yazdığı şiirleri ve şarkılarıyla şöhret bulmuştur. Bu yüzyılın hiciv ve hezel vadisinin başka bir önemli ismi Hevâyi’dir. Esrâr Dede, Münîf, Neylî, Âtıf Efendi, Hâtem, Nevres-i Kadîm, Hâzık, Nâşid, Pertev, Mevlevî Şeyhi Enis Dede, Sâkıb Dede, Sâlim, Kırımlı Rahmî, Râtib Ahmed Paşa, Şeyhülislam Es’ad, Beylikçi İzzet, Darendeli Bekâyî yüzyılın diğer şairleridir.