Halk edebiyatında en çok kullanılan ve en çok sevilen nazım biçimidir.
Koşmaların genel özellikleri şunlardır:
- Genellikle hece ölçüsünün on birli (6+5 ya da 4+4+3) kalıbıyla üç veya beş dörtlük arasında söylenir.
- Şair koşmanın son dörtlüğünde adını ya da mahlasını söyler.
- İlk dörtlüğün kafiye örgüsü xaxa ya da aaab biçiminde olur.
- Diğer dörtlüklerin ilk üç dizesi kendi arasında kafiyelenir, dördüncü dize birinci dörtlüğün son dizesiyle kafiyelenir. Yani cccb, dddb…
Koşma ÖrneğiEğer benim ile gitmek dilersen
Eğlen güzel yaz olsun da gidelim
Bizim iller kıraçlıdır açılmaz
Yollar çamur kurusun da gidelim Karac’oğlan der ki buna ne faydaHiç rağbet kalmadı yoksula bayda
Bu ayda olmazsa gelecek ayda
On bir ayın birisinde gidelimKarac’oğlanKoşmalar işlediği konulara göre değişik isimler alır.
a. Güzelleme: Aşk, hasret, ayrılık, doğa sevgisi gibi lirik konuları işleyen koşmalardır.
Evvel sen de yücelerden uçardınŞimdi enginlere mi indin gönülDerya deniz dağ taş demez aşardınKara menzilini aldın mı gönül Yiğitliğim elden gitti yel gibiDamağımda tadı kaldı bal gibiHoyrat eli değmiş gonca gül gibiBozulmuş bağlara döndün mü gönülKaracaoğlanb. Taşlama: Bir kişi olay ya da durumu eleştiren koşmalardır.
Ormanda büyüyen adam azgınıÇarşıda pazarda insan beğenmezMedrese kaçkını softa bozgunuSelam vermeğe dervişan beğenmezKazak Abdalc. Koçaklama: Coşkun ve yiğitçe bir üslupla savaş ve kahramanlık konularını anlatan, savaşları tasvir eden koşmalardır.
Yiğitler silkinip ata binendeDerelerden boz kurtlara ün olurYiğit olan döne döne döğüşürKötüler kavgadan kaçar dön olurKöroğlud. Ağıt: Bir kimsenin ölümü üzerine duyulan acıları anlatmak amacıyla söylenen ölü çıkan evlerde, matem toplantılarında okunup ağlanılan şiirlerdir. Ağıtlar, eski Türk sagularını hatırlatır. Ağıtların çoğu on birli hece ölçüsüyle söylenmiştir. (Anonim halk şiiri ürünü olan ağıtlar da vardır).
Can evimden vurdu felek neyleyimBen ağlarım çelik teller inilerBen almadım toprak aldı koynunaYârim diye bülbül diller inilerDadaloğlu
