Leb Değmez, Dudak Değmez
Leb Değmez, Dudak Değmez
Halk edebiyatımızda saz şairleri arasındaki atışmalar, taşlamalar gibi karşılaşmalarda âşıklar söyleyecekleri dörtlüklerde dudak seslerinden (b, f, m, p, v) harflerini kullanmazlar. Dudak-değmez saz şairleri arasında karşılaşmalı yapıldığı gibi verilecek bir ayağa göre tek bir saz şairi de kendi başına “Dudak-değmez dalında hünerini gösterebilir. Bunun için de iki dudak arasına bir iğne konur. Yanılma hâlinde iğne dudağa batarak kan çıkmasına yol açacağından, hakemlik yapanlara karşı bir itiraz söz konusu olmaz.
Bir lebdeğmez örneği:Nice yıldır dil gireli zarına canan seninCana tek can asılıdır darına canan seninÂşıkın daldan atarak yardaki aşnasın senHayalet nice dayanak narına canan senin
Nutuk
Nutuk
Tekkelerde pirlerin, mürşitlerin tarikata yeni giren dervişlere tarikat derecelerini, adabını öğretici mahiyette söyledikleri şiirlerdir. Şekil yönünde koşmaya benzeyen nutuk, 11 ‘li hece ölçüsüyle söylenir. 7’li ya da 8’li heceyle yazılmış olanları da vardır. Bu türün edebiyatımızdaki en büyük ismi Kaygusuz Abdal’dır.
Nutuk ÖrneğiEvliyadan gelen kelamOkunan Kur’an değil miGerçek Veli’nin sözleriSûre-i Rahman değil mi(Kaygusuz Abdal)
Devriye, devriyenin özellikleri, halk şiirinde devriye
Devriye, devriyenin özellikleri, halk şiirinde devriye
İnsanın varoluşunu anlatan tasavvufi şiirlerdir. Devir kuramını anlatır. Devir kuramı; Hz. Muhammed’in “Ben Nebi iken Âdem su ile çamur arasındaydı.” hadisi ile ilgilidir. Mutasavvıflara göre vücut halindeki Hz. Muhammed, yeryüzüne sonradan gelmiştir. Halbuki ruh hâlinde olan Hz.Muhammed ezelden beri vardır.
Vakti gelen ruh maddî âleme iner. Önce cansız varlıklara, sonra bitkilere, hayvana, insana en sonra da insan-ı kâmile geçer. Oradan da Allah’a döner ve onunla birleşir. Bu inişe nüzûl; Allah’a dönüşe de hurûç denir. İşte bu inişi ve çıkışı anlatan şiirlere devriye denir. Felsefi bir konuyu işlediğinden anlaşılması zordur. 11’li hece ölçüsüyle söylenir. Bu bakımdan ilahi ile benzerlik gösterir.
Devriye ÖrneğiKatre idim ummanlara karıştımKaç bulandım kaç duruldum kim bilir?Devre edip âlemleri dolaştımBir sanata kaç sarıldım kim bilirDevriye, devriyenin özellikleri, halk şiirinde devriye, Devriye, devriyenin özellikleri, halk şiirinde devriye