Ana Sayfa

Fiillerde (Eylemlerde) Zaman

Eylemler (Fiiller) 29.09.2018, 22:34 29.09.2018, 22:36

Fiillerde (Eylemlerde) Zaman

FİİLDE ZAMAN

Fiiller bir yargıyı iletirken hareketin, oluşun, kılışın, durumun, işin gerçekleştiği ya da gerçekleşeceği zamanı da belirtirler.

Zaman, bu yüzden fiil çekiminde; yapıldığını, yapılmakta olduğunu veya yapılacağını vb. haber veren soyut kavramdır.

Dilimizde üç temel zaman vardır:

1. Şimdiki Zaman:

Eki: - yor

Örnek çekim:

gel(i)-yor-um,

gel(i)-yor-sun,

gel(i)-yor;

gel(i)-yor-uz,

gel(i)-yor-sunuz,

gel(i)-yor-lar

İçinde bulunulan zamandır.

Fiilin, içinde bulunulan zamanda gerçekleştiğini ya da gerçekleştirildiğini anlatır.

2. Geçmiş Zaman:

Fiilin, içinde bulunulan zamandan önce gerçekleştiğini bildirir. Bilinen ve öğrenilen olmak üzere ikiye ayrılır.

a) Bilinen Geçmiş Zaman: Öznenin bizzat gördüğü veya yaşadığı fiilleri bildirir.

Eki: -dı/-di/-du/-dü ; -tı/-ti/-tu/-tü

yaz-dı-m

bil-di-m

kaç-tı-m

geç-ti-m

koş-tu-m

düş-tü-m

b) Öğrenilen Geçmiş Zaman: Öznenin görmediği, yaşamadığı, ancak başkasından duyarak anlattığı fiilleri bildirir.

Eki: -mış/-miş/-muş/-müş

Örnekler:

yaz-mış

gel-miş

oku-muş

gör-müş

3. Gelecek Zaman:

Fiilin, içinde yaşanılan zamandan sonra gerçekleşeceğini, şimdilik tasarı hâlinde olduğunu bildirir.

Bu "zaman"lara basit ya da ana zaman denir.

4. Geniş Zaman:

Bu ana zamanların dışında bir de geniş zaman vardır ki bu, fiilin her zaman yapıldığını bildirdiği için yukarıdaki bütün zamanları kapsar, başka bir ifadeyle yukarıdaki zamanların tümü geniş zamanı oluşturur. Böylece "zaman" sayısı beşe yükselmiş olur.

Eki:

ünlü ile biten fiillerde: -r

diğerlerinde: -ar/-er ; -ır/-ir/-ur/-ür

olumsuz çekimi: -maz/-mez

Örnek:

başla-r -> olumsuzu -> başla-maz

yaz-ar -> olumsuzu -> yaz-maz

gez-er -> olumsuzu -> gez-mez

açıl-ır -> olumsuzu -> açıl-maz

geçil-ir -> olumsuzu -> geçil-mez

bul-ur -> olumsuzu -> bul-maz

gör-ür -> olumsuzu -> gör-mez

Bu "zaman"ları çekimli fiillerde zaman (haber kipi) ekleri temsil eder. Bu eklerin üzerine tekrar bazı haber veya dilek kip ekleri getirilerek birleşik zamanlar oluşturulur.

TÜRKÇE ADLAR

A B C Ç D E F G H I İ J K L M N O Ö P R S Ş T U Ü V Y Z