Türkçe Kırgızca Dersler > ЧАКЧЫЛДАР
Türkçe Kırgızca Dersler > ЧАКЧЫЛДАР
Чакты жана жакты көрсөтпөй туруп, негизги этишти тактап көрсөтүү үчүн кошумча кыймыл-аракетти билдирген этиштин формасы чакчылдар деп аталат. Чакчылдарга кантип? кандай? кайсы убакка чейин? качанка чейин? эмнеге? качантан бери? эмнеликтен? эмне үчүн? деген суроолор берилет.Чакчылдарды -а (-е, -й), -ып, -ганча, -гыча, -ганы, -майынча, - гычакты деген мүчөлөр уюштурат. М и с а л ы: Күн кызарып батты. Ал күлүмсүрөп сүйлөдү. Мен барганча келди. Биз бармайынча келбейт ж. б.
10.1ЧАКЧЫЛДАРДЫ ЖАСООЧУ МУЧӨЛӨР
Чакчылдар төмөнкү мүчөлөрдүн жардамы менен жасалат.
-а, -е, -й – Ал жете келди. Мен карай бердим.
-ып – Жаркырап Ай чыкты. Каткырып күлдү.
-гынча, (-гыча) - Ага бергенче, мага бер. Атам келгиче, мен жумушту бүтүрдүм.
-майынча - Асан келмейинче күтөм.
-ганы – Асыл келгени, чарба өстү.
-бай - Ал тынбай иштеди.
-гычакты - күн баткычакты иштедик.
10.2.ЧАКЧЫЛДАРДЫН ТАКТООЧКО ОКШОШ БЕЛГИЛЕРИ
Чакылдар тактоочтор сыяктуу негизги кыймыл-аракеттин аткарылышндагы ар түрдүү кырдаалды (максатты, себепти, мезгилди) билдирет: Бекташ уялып, сүйлөй алган жок. Кат жазганы үстөлүнө отурду. Ал келгиче күттүм.
Чакчылдарга да тактоочтор сыяктуу сын атоочтун -ыраак мүчөсү уланат: тез-тезирээк, көп-көбүрөөк, кеч-кечирээк, мурун-мурунураак ж.б; кечигип-кечигибирээк, шашылып-шашылыбыраак (чакчылдар).
Чакчылдар да тактоочтор сыяктуу этиш сөздөр менен айкалышып, бышыктоочтук милдет аткарат: Айткулу шашып турду. Дос күйдүрүп айтат, душман сүйдүрүп айтат. Даниярды күлүмсүрөй карады. Тойчубек келгени жыргай түштүк.
10.3.ЧАКЧЫЛДАРДЫН ЭТИШКЕ ОКШОШ БЕЛГИЛЕРИ
Этиштер негизги кыймыл-аракетти билдирсе, чакчылдар анын кошумча кыймыл-аракетин билдирет: Ажардын үнү каргылданып чыкты. Биз чарчагычакты иштедик. Алар катталганы келишти.
Этиштер жак, чак боюнча өзгөрсө, чакчылдар чакты, жакты билдирбейт, чакты өзүнөн кийинки айтылган этиш сөздөр билдирет: Алар жолго камынып жатышат. Муну укмайынча билбедик. Айткулу келгиче, көчүп калдык.
Чакчылдар мамиле этиштин мүчөлөрүнөн кийин уланып, мамилелик маанини да билдирет: иштешип, иштеше, иштешкени, иштешкенче, иштешмейинче, иштешгичекти ж.б.
| Ben/Siz | Мен/Сиз |  |
| Evet/Hayır | Ооба/Жок | |
| İyi/Kötü | Жакшы/ Жаман | |
| Merhaba / Hoşçakalın | Саламатсызбы/Саламатта калыңыз | |
| Günaydın / İyi geceler | Куттуу шашке/Тынч уктаңыз | |
| Teşekkürler / Lütfen | Рахмат/Эчнерсе эмес | |
| Affedersiniz )konuşma sırasında) | Кечирип коюңуз | |
| Adınız ne? | Сиздин атыңыз ким? | |
| Geçmeye müsaade ediniz | Ɵтүүгө уруксат этиңиз | |
| Söyler misiniz | Пикир айтып коюңуз | |
| Yardım edin, lütfen | Сураныч, жардам берип коюңуз | |
| Bunu yazın | Буну жазып коюңуз | |
| Tekrarlayın | Кайталап коюңуз | |
| Anlamıyorum | Мен түшүнбөдүм | |
| İngilizce konuşuyor musunuz? | Сиз англисче сүйлөйсүзбү | |
| Türkçe-Kırgızca konuşma kılavuzu - Rakamlar | Цифралар | |
| bir / iki / üç | бир/эки/үч | |
| dört / beş / altı | төрт/беш/алты | |
| yedi / sekiz / dokuz | жети/сегиз/тогуз | |
| on / yüz / bin | он/жүз/миң | |
| Türkçe-Kırgızca konuşma kılavuzu - Tarih | Дата | |
| Yıl | Жыл | |
| Gün | Күн | |
| Tatil | Эс алуу күн | |
| Türkçe-Kırgızca konuşma kılavuzu - Hafta | Жума | |
| Pazartesi | дүйшөмбү | |
| Salı | шейшемби | |
| Çarşamba | шаршемби | |
| Perşembe | бейшемби | |
| Cuma | жума | |
| Cumartesi | ишенби | |
| Pazar | жекшемби | |
| Türkçe-Kırgızca konuşma kılavuzu - Ay | Ай | |
| Ocak | үчтүн айы | |
| Şubat | Бирдин айы | |
| Mart | Жалган Куран | |
| Nisan | Чын Куран | |
| Mayıs | Бугу | |
| Haziran | Кулжа | |
| Temmuz | Теке | |
| Ağustos | Баш Оона | |
| Eylül | Аяк Оона | |
| Ekim | Тогуздун айы | |
| Kasım | Жетинин айы | |
| Aralık | Бештин айы | |
| Türkçe-Kırgızca konuşma kılavuzu - Otel | Мейманкана | |
| Numara | Бөлмө | |
| Oda | Бөлмө | |
| ikamet | Жашоо | |
| gece (otelde kalma) | Түн | |
| Gün | Күн | |
| Oda sipariş etmiştim | Мен бөлмө заказ кылгам | |
| Soğuk / Sıcak | Суук/Жылуу | |
| Anahtar (otel odasının) | Ачкыч | |
| Çocuk | бала | |
| Büyük | бойго жеткен | |
| pasaport | паспорт | |
| Rahatsız etmeyiniz | Беймаза кылбагыла | |
| … de beni uyandırınız | Мени … ойготуп койгула | |
| Türkçe-Kırgızca konuşma kılavuzu - Otomobil | Автомобиль | |
| Yol | Жол | |
| Dönüş | Бурулуш | |
| Kavşak | Жолдун кесилиши | |
| Durma | Токто | |
| Yolu dönerek geçme | Айланып өтмө жол | |
| Geçiş ysaktır | Жүрүүгө тыйуу салынат | |
| Otopark | Туруучу жай | |
| Yakıt dolumu / Tam doldurunuz / benzin | Май куюу/Толук бак куюп бергиле/Бензин | |
| Ceza / belgeler | Штраф / документтер | |
| Kira / Araba kiralama | Прокат / Машинаны ижарага (арендага) алуу | |
| Arabam bozuldu | Менин машинем сынып калды | |
| Otomobil servisi | Автосервис | |
| Türkçe-Kırgızca konuşma kılavuzu - İşaretler | Көрсөткүч | |
| Dikkat | Көңүл бургула | |
| Giriş / Çıkış | Кирүү/Чыгуу | |
| Sola / sağa | Солго/Оңго | |
| Kapalı / Açık | Жабык/Ачык | |
| Meşgul / Serbest | Бош эмас/Бош | |
| Yasaktır / izin verilir | Болбойт/Болот | |
| Başı / Sonu | Башы/Аягы | |
| Çekme / itme | Тартуу/Түртүү | |
| burada / orada | Бул жерде/Тиги жерде | |
| Sigara içilmez | Тамеки чексе болбойт | |
| Tehlikeli | Коркунучтуу | |
| Dikkatli | Абайлоо | |
| Teneffüs | Танапис | |
| Geçit | Ɵтүү | |
| Bilgi | Маалымат | |
| WC | Ажаткана | |
| Türkçe-Kırgızca konuşma kılavuzu - Ilaşım | Транспорт | |
| … nerede yerleşir | … кайсыл жерде жайгашкан | |
| şehir | Шаар | |
| cadde | Көчө | |
| ev | үй | |
| gişe | касса | |
| bilet | билет | |
| şehir haritası | шаардын картасы | |
| Taksi çağırmak isterdim | Мен такси чакырайын дегем | |
| Otobüs | Автобус | |
| Durak | Аялдама | |
| Havaalanı / Uçak / Sefer | Аэропорт / Самолет / Рейс | |
| Bagaj | Жүк | |
| Tren | Поезд | |
| Güzergah | Тарап | |
| Kalkış / Varış | Жөнөтүү | |
| doğu / batı / kuzey / güney | чыгыш/батыш/түндүк/түштүк | |
| Türkçe-Kırgızca konuşma kılavuzu - Servisler | Кызматтар | |
| Pasaport kontrolü | Паспорттук контроль | |
| Gümrük | Бажы | |
| Belgelerimi kaybettim | Мен документтерди жоготуп алдым | |
| Hastane / Eczane / Doktor | Оорукана/Дарыкана/Доктор | |
| Ambülans | Тез жардам | |
| İtfaiye servisi | Ɵрт өчүрүүчү кызматы | |
| Polis | Полиция | |
| Postane | Почта | |
| Türkçe-Kırgızca konuşma kılavuzu - Restoran / kafe / bar | Ресторан / Кафе / Бар | |
| Garson | Официант | |
| Masa sipariş etmek istiyorum | Мен үстөл заказ кылайын дегем | |
| Menü / Çocuk menüsü | Меню/Кичинекей балдардын менюсу | |
| Soğuk / Sıcak / Isıtmak | Муздак/Ысык/Жылытуу | |
| Afiyet olsun! | Аш болсун! | |
| Bardak / fincan | Стакан/Чыны | |
| Şişe / Kadeh | бөтөлкө/бокал | |
| siz/ile (bir şey) | жок/(бирөө) менен | |
| Su | Суу | |
| Şarap / bira | Вино/Пиво | |
| Kahve / Süt / Çay | Кофе/Сүт | |
| Meyve suyu | Шире | |
| Ekmek | Нан | |
| Çorba | Шоропо | |
| Peynir | Сыр | |
| ezme/yufka | Ботко/Блин | |
| Şeker / Tuz / Biber | Кумшекер/Туз/Мурч | |
| Et / Balık / Kuşeti | Эт/Балык/Канаттуу | |
| Koyun eti / Dana eti / Domuz eti | Койдун эти/Уйдун эти/Чочконун эти | |
| Tavuk | Тоок | |
| Haşlanmış / kavurma / Gril | Бышырылган/Куурулган/Гриль | |
| Acılı | Ачуу | |
| Tatlı / Meyve | Десерт/Мөмө жемиш | |
| Elma | Алма | |
| Üzüm | Жүзүм | |
| Muz | Банан | |
| Erik / Şeftali | Ɵрүк/Шабдалы | |
| Portakal / Limon | Апельсин / Лимон | |
| Çilek | Кулпунай | |
| Nar | Анар | |
| Sebze / marul | Жашылчалар/Салат | |
| Patates | Картөшкө | |
| Soğan | Пияз | |
| Biber | Калемпир | |
| pirinç | Гүрүч | |
| sarımsak | Сарымсак | |
| Türkçe-Kırgızca konuşma kılavuzu - Ödeme / Para | Төлөө/Акча | |
| Hesap, lütfen | Эсептеп коюңуз | |
| Fiyat | Баа | |
| Kredi kartıyla ödemek istiyorum | Мен кредит картасы менен төлөгүм келет | |
| Para üstü / Para üstü yok / çay parası | Кайтым/Кайтымы жок/Чайпул | |
| Türkçe-Kırgızca konuşma kılavuzu - Mağaza / Gıda | Дүкөн/Азык-түлүк | |
| Bu ne? | Бул эмне? | |
| Gösteriniz …. | … көрсөткүлөчү | |
| ……. Ne kadar? | … канча турут | |
| kilogram | килограмм | |
| büyük / küçük | чоң/кичине | |
| litre | литр | |
| metre | метр | |
| Ucuz | Арзан | |
| Pahalı | Кымбат | |
| İmdirim | Арзандатуу | |
| Türkçe-Kırgızca konuşma kılavuzu - Renk | Ɵң | |
| açık renk / koyu renk | ачык/ачык эмес | |
| beyaz / siyah | ак/кара | |
| gri | боз | |
| kırmızı | кызыл | |
| mavi | көк | |
| açık mavi | ачык көк | |
| sarı | сары | |
| yeşil | жашыл | |
| kahverengi | күрөң | |
| turuncu | оранжевый | |
| mor | кызгылт көк | |
| Türkçe-Kırgızca konuşma kılavuzu - Hastalık | Оору | |
| Benim …… ağrıyor | Менин … ооруп жатат | |
| kafa / boğaz / karın / diş | баш/тамак/ич/тиш | |
| ayak / el / bel | бут/кол/арка | |
| Ateşim yüksek | Менин температурам өйдө болуп жатат | |
| Doktor çağırın | Врачты чакыргыла | |
