Kolonya sözcüğünün kökeni ve ilginç öyküsü

Prof. Dr. Osman Fikri Sertkaya

KOLONYA KELİMESİ ÜZERİNE

Covid-19 virüsünden korunmanın ilk şartının temizlik olduğu, özellikle ellerimizi yıkadıktan sonra kolonya ile dezenfekte etmenin gerektiği söyleniyor. Dezenfektan olan kolonya nedir? Bu yazımda onu anlatmaya çalışacağım.

Roma İmparatoru Cladius milâttan önce 50 yılında Cermen kavimlerinin saldırılarını önlemek için Kuzey-Ren-Westfalya bölgesinde ve Ren (Reine) nehrinin kıyısında bir koloni kurar. Yerleşim biriminin adı Latince “sömürge” anlamına gelen (Colonia = Kolonya) olarak anılır. Şehrin şimdiki adı ise Almancada Köln şeklinde telaffuz edilmektedir.

1709’da Johann Maria Farine adlı bir kişi etil alkole karıştırdığı limon, portakal ve bergamot esansları ile kötü kokuları giderici ve ferahlık verici bir parfüm yapar. Bu parfüme de şehrin adını Fransızca olarak (Eau de Cologne = Kolonya Suyu) şeklinde verir. 

1882’de Osmanlı İmparatorluğuna ithal edilen parfüme Fransızca adının okunuşu olan Odikolon adı verilmiştir. XIX. yüzyıldan itibaren önde gelen aileler konuklarına gül suyu yerine Odikolon ikram etmeye başlarlar.

Kelime Şemsettin Sami’nin Kamus-ı Türkî’sinde (1900) (Kolonya Suyu = Eau de Cologne = Kölnische Wasser) maddesinde geçer. Ancak Türkçede ibarelerin kelimelerinin düşürülerek telaffuzu şeklinde bir gramer olayı da vardır. Yemeği Düdüklü Tencere yerine düdüklüde pişiririz. Odaya ayakkabımızı değil ayağımızı çıkararak gireriz. Bu kelime düşümü olayının bir örneği de Kolonya Suyu ibaresinin Kolonya şeklinde kısaltılmasıdır.

Almanya’da en eski kolonya markası, imal edildiği evin kapı numarası olan, 4711’dir. Ülkemiz-de de Rebul Kolonyası, Eyüp Sabri Tuncer Kolonyası markaları önde gelen kolonya markaları arasındadır.

Makbul kolonya % 80 etil alkollü kolonyadır. Ancak berber dükkanları için etil alkol mikdarı düşük ucuz kolonyalar yapılmıştır. Berber dükkanlarında genellikle bu cins kolonya kullanılır. Ayrıca Kolonya içerisinde ihtiva ettiği etil alkol dolayısıyla mikrop kırıcı olarak dezenfaktan özelliğe de sahiptir.