KPSS, KPSS Türkçe, Eş Anlamlı Cümleler, Yakın Anlamlı Cümleler, Karşıt Anlamlı Cümleler, Neden Sonuç İlişkili Cümleler, Amaç Sonuç İlişkili Cümleler, Şart Sonuç Cümleleri

Konumuz: KPSS, Sözcükte Anlam, Terim Anlam, Mecaz Anlam, Yan Anlam, Gerçek Anlam, KPSS Türkçe, Eş Anlamlı Cümleler, Yakın Anlamlı Cümleler, Karşıt Anlamlı Cümleler, Neden Sonuç İlişkili Cümleler, Amaç Sonuç İlişkili Cümleler, Şart Sonuç Cümleleri

Cümlenin anlamlı en küçük birimine sözcük (kelime) denir. Sözcük, dilin anlamlı en küçük parçasıdır ve bu parçaların bir araya getirerek diğer insanlarla iletişim sağlarız.

> Sözcük anlamı sözcükte anlam özellikleri, sözcükler arası anlam ilişkileri ve söz öbekleri olmak üzere üç ana başlıkta incelenir:

Sözcükte anlam, kapsamı geniş bir konudur. Bu yüzden bu konunun ana başlıklarını ayrı ayrı sayfalar halinde veriyoruz.

AŞAĞIDAKİ LİSTEDEN KONU SEÇEREK KONU ANLATIMI SAYFASINA ULAŞABİLİRSİNİZ.

SÖZCÜKTE ANLAM KOLAY ERİŞİM ÇİZELGESİ

• Gerçek (Temel) Anlam, Yan Anlam, Mecaz Anlam, Terim Anlam
• Argo Anlam, Soyut Anlam, Soyut Anlamlı Sözcükler, Nitel ve Nicel Anlamlı Sözcükler
• Yakın Anlamlı Sözcükler, Zıt (Karşıt) Anlamlı Sözcükler, Eş Sesli (Sesteş) Sözcükler
• Genel ve Özel Anlamlı Sözcükler, Somut Anlamlı Sözcükler, Yansıma Sözcükler
• İkilemeler, Deyimler, Atasözleri, Özdeyişler (Vecizeler), Dolaylama
• Güzel Adlandırma, Ad Aktarması (Mecaz-ı Mürsel), Yansıma Sözcükler
• Kelime Grupları, Eş Anlamlı (Anlamdaş) Sözcükler

Cümlede Anlam

• ANLAM BİLGİSİ KOLAY ERİŞİM ÇİZELGESİ
• Anlam Bilgisi
• Sözcükte Anlam
• Cümlede Anlam
• Paragrafta Anlam

Cümle (tümce) bir düşünceyi, bir dileği, bir haberi ya da duyguyu tam olarak anlatan, bir veya birden çok sözcükten oluşmuş anlatım birimidir.
Cümlelerin temel özellikleri tam olarak bir yargı bildirmeleridir. Cümlelerde yargının tamamlanması çekimli bir eylemle ya da ek eylem almış isim soylu bir sözcükle olur.

Örnek(ler)

» Çalışıyorum.
» Çalışkanım.
» Yarınki sınava çok çalışıyorum.

Yukarıdaki üç örnek de yargı bildirdikleri için cümledir.

Cümlenin anlamı ve bu anlamın yorumu, paragrafın ilk basamağıdır.

 >  Cümle anlamı anlatımlarına göre cümleler, cümlede anlam ilişkileri, anlamlarına göre cümleler ve cümle yorumlama olmak üzere dört ana başlıkta incelenir:

Cümlede anlam, kapsamı geniş bir konudur.

Cümlede Anlam İlişkileri

1. Eş Anlamlı Cümleler 2. Yakın Anlamlı Cümleler 3. Karşıt (Zıt) Anlamlı Cümleler 4. Neden (Sebep) - Sonuç İlişkili Cümleler 5. Amaç - Sonuç İlişkili Cümleler 6. Koşul - Sonuç İlişkili Cümleler 7. Açıklama İlişkili Cümleler 8. Karşılaştırma Cümleleri

Anlam ilişkisi bakımından cümleler; eş anlamlı, yakın anlamlı, zıt anlamlı cümleler, neden-sonuç, amaç-sonuç, koşul-sonuç, açıklama ve karşılaştırma cümleleri olmak üzere sekiz başlıkta incelenir:

1. Eş Anlamlı Cümleler

Aynı konu ve düşüncenin, farklı sözcükler ve söz dizimiyle dile getirildiği cümlelerdir.

Örnek(ler)

» Belirli bir hedefi olmayan insana kimse yardımcı olamaz.
» Bir insan hangi limana yelken açtığını bilmiyorsa hiçbir rüzgar işine yaramaz.

» Bu bardağın yarısı su ile dolu.
» Bu bardağın yarısında su yok.

» Yaşam, içinde siyah da bulunan bir gökkuşağıdır.
» Yaşam, tüm güzelliklerinin yanında olumsuzlukları da barındırır.

2. Yakın Anlamlı Cümleler

Eş anlamlı cümlelerde, biri diğerinin yerini tutabilecek iki cümle söz konusu idi. Yakın anlamlı cümlelerde ise aynı özü, aynı ruhu taşıyan iki cümle vardır.

Örnek(ler)

» Hayatını insanların mutluluğuna adamıştı.
» İnsanları mutlu etmek için ömür boyu çalışmaktan zevk aldı.
Bu cümlelerin ikisinde de söz konusu kişinin ömür boyu insanların mutluluğu için çalıştığı ifade edilmektedir.  Buraya kadar eş anlamlılık söz konusudur. Ancak ikinci cümlede “bu çalışmadan zevk almak” gibi bir ayrıntı vardır. Bu ayrıntı sebebiyle bu cümlelere yakın anlamlı cümle diyoruz.

» Bazı sanatçılar yaşları ilerledikçe eserlerinde tekrara düşerler.
» Olgunluk döneminde sanatçıların bir kısmı özgünlüklerini kaybedebilir.

3. Karşıt (Zıt) Anlamlı Cümleler

Anlamca birbirine zıt olan, birbiriyle çelişen cümlelerdir. Bu tür cümlelerde konu genellikle aynıdır; fakat konuya bakış açısı farklıdır.

Örnek(ler)

» Sanayileşme, çevreye zarar vermektedir.
» Gelişmek isteyen toplumlar, sanayiye önem vermelidir.
Bu cümlelerde konu sanayileşmedir. İlk cümlede sanayileşmenin kötü yönü, diğerinde ise iyi yönü anlatılmaktadır.

» Sanatçı, hayatı kendi yorumuyla vermelidir.
» Sanatçı, hayatı anlatırken ayna görevi üstlenmelidir.

4. Neden (Sebep) – Sonuç İlişkili Cümleler

Bir eylemin hangi gerekçeyle veya hangi sebeple yapıldığını bildiren cümlelerdir. Bu cümlelerin yüklemine “niçin?” , “neden?” soruları sorulduğunda bu sorular cevapsız kalmaz. Neden-sonuç cümleleri iki bölümden oluşur: Birinci bölüm neden (sebep), ikinci bölüm ise sonuç bildirir. Genellikle “için, -den, -diğinden, ile” gibi ekler ve edatlar kullanılır.

Örnek(ler)

» Hasta olduğum için okula gelemedim.
Yukarıdaki cümlede koyu renkle yazılmış bölüm, eylemin yapılış nedenini belirtmektedir.

» Okulların açılmasıyla masraflar arttı.
» Seni uyandırmayalım diye radyoyu açmadık.
» Yağmur yağınca maç iptal oldu.
» Malzeme yetersizliğinden inşaat yarım kaldı.

 >  Neden-sonuç ilişkisi bağımsız iki cümle ile de ifade edilebilir.

Örnek(ler)

» Çiçekleri gece sula; daha çabuk büyür.
» Bir daha böyle konuşma; beni üzüyorsun.
Bu örneklerde birinci cümlede ifade edilen eylem, ikinci cümlede ifade edilen eylemin nedeni durumundadır. Buna “gerekçe” de denmektedir. Bu tür ifadelerde sebep cümlesi ile sonuç cümlesinin yerleri değiştirilebilir.

5. Amaç-Sonuç İlişkili Cümleler

Eylemin hangi amaca bağlı olarak gerçekleştiğinin belirtildiği cümlelerdir. Bu tür cümlelerde de “için, diye, üzere” gibi edatlardan yararlanılır. Amaç – sonuç cümleleri, eyleme sorulan “hangi amaçla?” sorusuna cevap verir.

Örnek(ler)

» Sınavı kazanmak için çok çalışmış.
Yukarıdaki cümlede koyu renkle yazılmış bölüm, eylemin yapılış amacını belirtmektedir.

» Bildiklerini anlatmak üzere karakola başvurdu.
» Kilo vereyim diye spor yapıyor.
» Yazar, eleştirmene şirin görünmek maksadıyla iki yüzlü davranıyor.
» Ona sık sık öğüt verirdi; iyi bir insan olsun diye.

Amaç-Sonuç Cümleleri ile Neden-Sonuç Cümleleri Arasındaki Fark

Amaç-sonuç cümleleri, neden-sonuç cümleleri birbirine çok benzemekte bu yüzden sık sık karıştırılmaktadır. Amaç-sonuç cümleleri ile neden-sonuç cümlelerini ayırt etmek için şu yolu izlemeliyiz:

Amaç-sonuç ile neden-sonuç cümlelerinin karıştırılmasının en büyük sebebi amaç-sonuç cümlelerinin, neden-sonuç cümlelerini bulmak için kullandığımız “neden?” sorusuna da cevap verebilmeleridir. Bu yüzden amaç-sonuç cümlelerinin sorulduğu sorularda önce mutlaka “hangi amaçla?” sorusu sorulmalıdır. Eğer önce “neden?” sorusunu sorarsak neden-sonuç cümlesini amaç-sonuç sanarak yanılırız.

Örnek Soru

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde amaç-sonuç ilişkisi vardır?

A) Dün akşam eve geldim
B) Çok çalıştığım için iyi not aldım.
C) Yaşlandığı için kulakları iyi duymuyor.
D) İlaç almak için eczaneye gitti.

Çözüm

Seçenekleri incelediğimiz b,c ve d seçeneklerinde “neden?” sorusuna cevap alabildiğimizi görüyoruz:

A) Dün akşam eve geldim. (neden geldim? → cevap yok)
B) Çok çalıştığım için iyi not aldım. (neden iyi not aldım? → çok çalıştığım için)
C) Yaşlandığı için kulakları iyi duymuyor. (neden iyi duymuyordu? → yaşlandığı için)
D) İlaç almak için eczaneye gitti. (neden eczaneye gitti? → ilaç almak için)

Yanlış soruyu sorduğumuz için birçok cevap çıktı. Bizden amaç-sonuç cümlesini bulmamız istendiğinde sadece “hangi amaçla?” sorusunu sorarsak kolayca cevabı bulabiliriz:

A) Dün akşam eve geldim. (hangi amaçla geldim? → cevap yok)
B) Çok çalıştığım için iyi not aldım. (hangi amaçla iyi not aldım? → cevap yok)
C) Yaşlandığı için kulakları iyi duymuyor. (hangi amaçla iyi duymuyordu? → cevap yok)
D) İlaç almak için eczaneye gitti. (hangi amaçla eczaneye gitti? → ilaç almak için)

Görüldüğü üzere “hangi amaçla?” sorusunu sorduğumuzda sadece D seçeneğinden cevap alabiliyoruz ve cevabı kolayca bulabiliyoruz.

Doğru cevap: D seçeneği

6. Koşul (Şart) – Sonuç İlişkili Cümleler

Bir olayın veya durumun gerçekleşmesinin, başka bir olayın veya duruma bağlı olduğunu belirten cümlelerdir. Bu tür cümlelerde birinci bölüm (yan yargı) koşul, ikinci bölüm ise o koşula bağlı olarak ortaya çıkan sonuçtur (temel yargı). Türkçede koşul anlamı asıl olarak “-se” şart ekiyle sağlanır. “ise”, “-ince”, “-dikçe”, “mi”, “ama”, “üzere”, “yeter ki” ile de koşul anlamı sağlanabilir.

Örnek(ler)

» Ödevini yaparsan  oyun oynayabilirsin.
Bu cümlede koyu renkle yazılmış bölüm, eylemin yapılabilmesinin bağlı olduğu koşulu belirtmektedir.

» Temiz bir dünya istiyorsan  yerlere çöp atma.
» Müzik dinleyebilirsin ama sesini fazla açmayacaksın.
» Bizim buralara yağmur yağdıkça her yer toprak kokardı.
» Akşama geri vermek üzere bu kitabı alabilirsin.
» Akşam baban gelsin, alışverişe çıkarız.
» İstediğin her şeyi alırım, yeter ki sınıfını geç.

 UYARI  Cümleye istek, dilek anlamı katan –se, -sa ile koşul anlamı veren –se, -sa ekini karıştırmamak gerekir. İstek cümleleri de –se, -sa eki almasına rağmen, koşul anlamı taşımaz.

Örnek(ler)

» Otobüsle gelmese de trenle gelse.

7. Açıklama İlişkili Cümleler

Neden- sonuç ilişkisinin tersidir; önce sonucun, sonra nedenin belirtildiği cümlelerdir. Bu tür cümleler genellikle “çünkü, demek ki, öyleyse, anlaşılıyor ki” bağlaçlarıyla oluşturulur.

Örnek(ler)

» İzmir’i seviyorum çünkü en güzel yıllarım orada geçti.
Bu cümlede koyu renkle yazılmış bölümde, kendinden önce belirtilen yargının nedeni açıklanmıştır.

» Bir kez bile arayıp sormadı, demek ki bizi pek sevmemiş.
» Yüzünden düşen bin parça, anlaşılan üzgünsün.

8. Karşılaştırma Cümleleri

Birden fazla varlık, kavram ya da durumun karşılaştırıldığı cümlelerdir. Karşılaştırmada benzerlik, farklılık, üstünlük gibi değişik durumlar ifade edilir. Karşılaştırma ilgisi “gibi, kadar, en, daha, çok, göre, fazla” gibi sözcüklerle kurulur.

Örnek(ler)

» Kışın Sivas, İstanbul’dan daha soğuktur.
» Televizyon da sinema kadar etkilidir.
» Köyün en güzel çileği bahçemizde yetişir.
» Yeni şiirler eski şiirlere göre daha anlaşılır bir dille yazılıyor.
» Selim, gezmeyi çok sever, Elif ise kitap okumayı.

CÜMLEDE ANLAM

 1  Anlatımına Göre Cümleler

Öznel Anlatımlı Cümleler

Nesnel Anlatımlı Cümleler

Tanım Cümleleri

İçerik (Konu) Cümleleri

Üslup (Biçem) Cümleleri

Doğrudan (Dolaysız) Anlatımlı Cümleler

Dolaylı Anlatımlı Cümleler

Kinayeli Anlatım İçeren Cümleler

Aşamalı Durum Bildiren Cümleler

 2  Cümlede Anlam İlişkileri

Eş Anlamlı Cümleler

Yakın Anlamlı Cümleler

Karşıt (Zıt) Anlamlı Cümleler

Neden (Sebep) – Sonuç İlişkili Cümleler

Amaç – Sonuç İlişkili Cümleler

Koşul – Sonuç İlişkili Cümleler

Açıklama İlişkili Cümleler

Karşılaştırma Cümleleri

 3  Cümle Yorumlama

Cümlenin Konusu

Cümlenin Ana Fikri

Cümleden Çıkarılabilecek Yargı

Cümleden Çıkarılamayacak Yargı

Cümle Tamamlama

Cümle Oluşturma

Düşüncenin Yönünü Değiştiren Sözcükler

Örtülü Anlam

 4  Anlamlarına Göre Cümleler

Öneri (Teklif) Cümleleri

Varsayım Cümleleri

Eleştiri Cümleleri

Öz Eleştiri Cümleleri

Davranış Cümleleri

Ön Yargı (Peşin Hüküm) Cümleleri

Uyarı Cümleleri

Görüş Cümleleri

Yakınma (Şikayet) Cümleleri

Hayıflanma Cümleleri

Pişmanlık Cümleleri

Sitem Cümleleri

Küçümseme Cümleleri

Azımsama Cümleleri

Şaşırma Cümleleri

Beklenti Cümleleri

Özlem (Hasret) Cümleleri

Tasarı Cümleleri

Tahmin Cümleleri

Olasılık (İhtimal) Cümleleri

Çaresizlik Cümleleri

Beğeni Cümleleri

Onay (Bir Düşünceye Katılma) Cümleleri

Abartma Cümleleri

Endişe (Kaygı) Cümleleri

Gözlem Cümleleri

Kesinlik Bildiren Cümleler

Kararlılık Bildiren Cümleler

Kararsızlık Bildiren Cümleler

Eşitlik Bildiren Cümleler

Bilinenin Soruyla Vurgulandığı Cümleler