İlteriş Kağan’ın mezarı bulundu!

İlteriş Kağan’ın mezarı bulundu!

Moğolistan’ın Ötüken bölgesi Hangai Jote’de yeni bir yazıt bulundu. Bulunan yazıtın, Uluslararası Türk Akademisi ve Moğolistan Arkeoloji Enstitüsü’nün Nomgon Vadisi’ndeki ortak bilimsel arkeolojik keşif gezisi kapsamında İlteriş Kağan’a ait olduğunu açıkladı.

Türkoloji alanında bir ilk daha yaşandı. Uluslararası Türk Akademisi, bugün bulunan yeni yazıtla ilgili yayımladığı açıklamasında, “Türk Akademisi, Moğolistan Arkeoloji Enstitüsü işbirliğiyle Türk Kağanlığının kurucusu atamız Bars Beg Kağan’ın kayınatası İlteriş Kağan adına dikilen anıtı bulduk.” ifadesine yer verdi.

BASIN TOPLANTISI YAPILACAK

Kazakistan Türk Akademisi Moğolistan’daki araştırma kapsamında yeni bir yazıta imza attı. Türk Akademisi Başkanı Darhan Kıdıralı bugün sosyal medya hesabından yaptığı açıklamada, “Bars Beg Kağan’ın kayınpederi İlteriş Kağan adına dikilen anıtı bulduk. Yazıtın içeriği, Eski Türkçe ve Soğdcadır. Haberin devamı yarın Ulanbator’daki basın merkezinde açıklanacak.” dedi.

Bugün açıklama geldi...

İlteriş Kutluk Kağan'ın Külliyesi Ve Yazıtı Keşfedildi

Uluslararası Türk Akademisi ve Moğol Bilimler Akademisi Arkeoloji Enstitüsü tarafından Arkhangai bölgesi Nomgon Ovası'nda ortaklaşa yürütülen bilimsel arkeolojik kazı sonucunda, İlteriş Kağan'a adanmış külliye keşfedilmiştir.


Külliyenin toplam alanı 49x41.5 m'dir. Batıdan doğuya doğru oval bir biçimde yer alan külliyenin etrafına hendek kazılmış ve buradan toprak yığılarak bir kale inşa edilmiştir.
Külliyenin batı tarafında, alanın ortasına delikli taştan bir küp (sunak), taştan insan figürleri, iki yavrusu olan aslan heykeli ve iki koyun heykeli bulunmaktadır. Külliyenin kapısından doğuya doğru 51 adet balbal taşı yan yana sırayla yerleştirilmiştir. Bunların arasında beş balbal taşından Aşina ailesine ait "dağ keçisi" sembolü tespit edilmiştir.
Ayrıca külliye içinde bir ibadet yerinin olduğunu kanıtlayan tuğla kalıntıları ve patika üzerine serilen kil kaplama bulunmuştur.


İbadet yerinin önünde yazıtın üst kısmı ve kaplumbağa şeklindeki temeli keşfedilmiştir. Bulunan değerli eserin iki yüzünde 12 satırlık eski Türk yazısı, üçüncü yüzünde ise eski Soğd yazısı bulunmaktadır. Keşfe katılan bilim adamları, anıtın metninden "Tanrı", "Türk", "Kutluk", "Tümen" gibi bir dizi kelime tespit etmişlerdir. Anıt metninden elde edilen bilgilere dayanarak, Nomgon külliyesinin Göktürk Kağanlığını yeniden canlandıran Kültegin ve Bilge Kağan'ın babası İlteriş Kutluk Kağan'a ithaf edildiği sonucuna varılmıştır. Ayrıca bu külliye, "Türk" adının ilk kez geçtiği Göktürk döneminin en eski yazılı anıtı olarak kabul edilmektedir.
Genel olarak Nomgon külliyesi, tüm özellikleriyle Bilge Kağan ve Kültegin külliyelerine benzer. Nomgon yazılı anıtın üst tarafında, vücudu ejderha şeklinde iki kurt başı kazınmıştır. Taspar Kağan, Bilge, Kültegin ve diğer anıtların tepesine de bu tür Kağanlık simgeleri olan ejderha biçimli, kurt başlı bir şeklin çizildiği bilinmektedir. Nomgon anıtı, Orhun anıtları gibi Göktürk devleti için önemli bir anıt olduğu anlaşılmaktadır.


Akademi, Nomgon kazıları sonuçları ile ilgili bilimsel kitap hazırlayacak ve onun tanıtımını Türk devletlerinin başkentlerinde yapacaktır. Moğolistan'daki Göktürk dönemine ait anıtların kazıları gelecekte de devam edecektir.
Nomgon ovasındaki kazı çalışmalarının 2019 yılında başladığını belirtmek gerekir. Ancak "Covid-19" pandemisi nedeniyle iki yıl ara verilen "Nomgon" ortak kazı çalışmaları, Temmuz 2022'de yeniden başlamıştır.


"Nomgon-2022" ortak kazı çalışmalarında Uluslararası Türk Akademisi çalışma grubunda Darhan Kıdırali, Napil Bazylkhan, Nurbolat Bogenbayev yer alırken, Moğol Bilimler Akademisi Arkeoloji Enstitüsü Arkeolojik Araştırma Merkezi direktörü Damdinsurengin Tseveendorzh (1949-2022), danışman arkeolog olarak katılmıştır.  Ayrıca Moğol Bilimler Akademisi Tarih ve Arkeoloji Enstitüsü Ortaçağ Arkeolojik Araştırma Merkezi grubunda başkan Porf. Dr. Altangerelyn Enkhtor, arkeologlar Tserenkhandyn Buyankhishig, Gonchigyin Batbold ve Narantuyagyin Tsengel, Munkhsaikhany Uuganbayar bulunmuşlardır.
Bundan önce Türk Akademisi Moğolistan'daki Shiveet-ulan anıtında arkeolojik kazılar yapmıştır. 2016 yılında adı geçen vadiye özel bir arkeolojik sefer düzenlemiştir. Kutluk Kağan döneminde inşa edilen tören kompleksinde Türk boyları damgaları ve çeşitli eserler bulunmuş ve tarihi belirlenmiştir. Bu çalışmaların devamı olarak 2019 yılında başlayan Nomgon kazı çalışmaları sonucunda Kutluk Kağan'ın kendisine adanmış bir kompleks bulunmuştur.

GÜNCELLEME

İlteriş Kutluğ Kağan Yazıtı’nın ön okuması açıklandı: Türk yazı tarihini daha ileriye götürüyor

Uluslararası Türk Akademisi (TWESCO), Moğolistan'ın Ötüken bölgesinde yürüttükleri bilimsel kazı çalışmaları sonucunda keşfedilen İkinci Doğu Göktürk Kağanlığı'nın kurucusu ve Bilge Kağan ile Kül Tigin'in babası İlteriş Kutluğ Kağan'ın 7. yüzyıla ait yazıtının ön okumasını paylaştı.

Yayınlanma: 26 Ağustos 2022

İlteriş Kutluğ Kağan Yazıtı’nın ön okuması açıklandı: Türk yazı tarihini daha ileriye götürüyor

Merkezi Kazakistan’ın başkenti Nur Sultan’da yer alan Uluslararası Türk Akademisi’nin Başkanı Darhan Kıdırali’nin sosyal medya üzerinden yaptığı paylaşıma göre, 70 santimetre yüksekliğe ve 19 santimetre genişliğe sahip yazıtın her iki tarafında da metin yer alıyor.

Yazıtın ön tarafında bulunan 19 satırın henüz 12 satırı okunabildi. Bunlar sırasıyla “inek yılının dokuzuncu ayı”, “tanrı oğlu”, “Kutlug Kağan: Türk”, “erkek çocuklarım, köz”, “bizim güzel”, “etdim: bizim yabancı erler”, “yerde”, “tümen: on bin”, “işimi gücümü ver”, “tayin ettim (unvan verdim)”, “tamamı eşitti” kelimelerinden oluşuyor.

Kıdırali, henüz sadece yazıtın ön okumasını paylaştıklarını, en kısa zamanda metnin tamamını yayımlayacaklarını söyledi.

“TÜRK YAZI TARİHİ İÇİN ÖNEMLİ KEŞİF”

İlteriş Kutluğ Kağan’ın 7. yüzyıla ait yazıtının, oğulları Kül Tigin ile Bilge Kağan anıtlarına benzediğini kaydeden Kıdırali, “Burada ejderha, kurt başı karışımı mitolojik varlıklar, resimler ve Türk ve Soğd yazısı bulundu” dedi.

Kıdırali, bu yazıt taşının Türk yazı tarihi için önemli bir keşif olduğunun altını çizerek “Yazıttaki ifadeler aynı Kül Tigin ve Bilge Kağan’daki sözler gibi ama birinci ağızdan yani İlteriş Kutluğ Kağan tarafından söylendiği için (Türk yazı tarihini) daha da ileriye götürmektedir.” değerlendirmesini yaptı.

Geniş bir arazide bulunan İlteriş Kağan külliyesinin, zamanında düşmanları tarafından tahrip edildiği bilgisini paylaşan Kıdırali, “Etrafında 51 balbal taş bulundu ama kafataslarını kırmışlar. Hatta yazıtı (İlteriş Kutluğ Kağan yazıtı) bile ortasından bölmüşler” ifadesini kullandı.

‘TÜRK’ ADININ GEÇTİĞİ EN ESKİ ANIT

Uluslararası Türk Akademisi ile Moğol Bilimler Akademisi Arkeoloji Enstitüsü iş birliğinde Moğolistan'ın Ötüken bölgesinde yürütülen bilimsel kazı çalışmaları sonucunda Göktürk Devleti’nin hükümdarları Bilge Kağan ile Kül Tigin'in babası İlteriş Kutluğ Kağan’ın külliyesi ile yazıtı keşfedilmişti.

Ötüken bölgesindeki Nomgon Ovası’nda batıdan doğuya oval bir biçimde inşa edilen külliyenin toplam 49 metrekare alandan oluştuğu ve etrafında Aşina ailesine ait sembollerin yer aldığı 51 adet balbal taş ile İkinci Doğu Göktürk Kağanlığı’nın kurucusu ve Bilge Kağan ile Kül Tigin’in babası İlteriş Kutluğ Kağan’ın 7. yüzyıla ait yazıtının da keşfedildiği duyurulmuştu.


Söz konusu anıt, ‘Türk’ adının ilk kez geçtiği Göktürk döneminin en eski yazılı anıtı olarak değerlendiriliyor.

Diğer TDH Sitelerine Bağlantılarımız

www.tdhipekyolu.com (TDH KULTURZENTRUM & SPRACHSCHULE & MUSIKSTUDIO, ZÜRİCH)

www.tdhhaber.com (TDH HABER)

www.tdh.tc (TDH İPEK YOLU - TÜRK DÜNYASI ÜRÜN SATIŞ SİTESİ)

www.tdhilan.com (TDH İPEK YOLU - TÜRK DÜNYASI İLAN SİTESİ)

www.turkcenindirilisi.com (DİL SİTEMİZ)

www.suatozer.com (SUAT ÖZER KİŞİSEL SİTESİ)

www.yalcinmihci.com (YALÇIN MIHÇI KİŞİSEL SİTESİ)

Yorumlar (4)
Arda 2 yıl önce
Çook güzel! Kutlu olsun.
Mukan 2 yıl önce
Hemen tanıtımı yapılıp koruma altına alınmalı. Tarih kitaplarında yerini almali
Ayçıl 2 yıl önce
Gelsin yeni kpss sorusu :) Kazı ekibinde olmak isterdim. Ne heyecanlı bir an.
Ahmet 2 yıl önce
Haha kpss güzel yorum.