Özel isimlere gelen ekler nasıl yazılır?

Bu yazımızda "Özel isimlere gelen ekler nasıl yazılır?" konusunu ele alacağız.

• DİLBİLGİSİ KONULARI KOLAY ERİŞİMİ
• Dilbilgisi
• Dil-Anlatım
• Yazım Bilgisi
• SÖZLÜKLERİMİZ

Özel isimlere gelen ekler nasıl yazılır? (TDK)

ÖZEL İSİMLERE GELEN EKLERİN YAZIMI İLE İLGİLİ YAZIM KURALLARI ŞÖYLEDİR.

Özel adların sonlarına ulanan yapım ekleri bitişik, çekim ekleri ise kesme imiyle ayrılarak yazılır. Ancak bu kuralın özel durumları vardır.

1- Özel adların aldığı yapım ekleri kesme imi ile ayrılmaz.

Özel adların sonlarına gelen yapım ekleri ve bunların yazımı:

Örnekler:

• Türkçe, Fransızca, Hintçe, Çince...
• Fatihçe...
• Alicik, Muratçık...
• Türkçü...
• Avrupalı, Ankaralı, Bakırköylü...
• Türklük, Müslümanlık, Alevilik...
• Fıratsız, Diclesiz Anadolu...
• Alisiz, Rıdvansız...
• Darvinizm...
• Türkoloji, Hititoloji...

2-  Özel adların sonlarına gelen çekim ekleri kesme işaretiyle ayrılır.

 Örnekler:

• Ankara'ya gitti.
• Minnoş'a ciğer aldı.
• Ali Bey'in kardeşidir bu.
• Kasım'ın 17'sinde gelecekler.
• 23 Nisan'da gösteri var.
• 1992 Haziranı'nda oradayız.
• Beni arayan Ali'ymiş.
• Çalıkuşu'nu severek okudum.
• Gemlik'ten (bilgi yelpazesi.net) geliyoruz.
• Burak'ın gelmesini bekliyorum.

3- Özel adlardan türeyen sözcüklerin aldığı çekim ekleri ve kurum, kuruluş, bakkal, okul, belediye vb. kesme işaretiyle ayrılmaz.

 (BU KURALA DİKKAT EDİNİZ, ÇÜNKÜ ESKİDEN AYRILIRDI. TDK ŞİMDİ AYIRMIYOR)

Örnekler:

• Aydınlının, Türkçeyi, Aliciğim, Türklüğün...
• Çocuk Esirgeme Kurumuna bağış yapmalıyız.
• Fatih Sultan Mehmet Ortaokulunda okuyorum.
• Sultanbeyli Belediyesine başvurdu.
• Türkçenin, Rizeliler, Türkçeyi…

Dipçe: "-li, -lik, -ci, -cik, -siz, -izm" gibi yapım eki almış bir özel adın sonuna çekim eki gelirse bu ek, kesme işaretiyle ayrılmaz.

Noktalama İşaretleri: Kesme işareti nedir? Kesme işaretinin kullanıldığı yerler ve örnekler

• Özel adlara getirilen iyelik, durum ve bildirme ekleri kesme işaretiyle ayrılır: 

Kurtuluş Savaşı’nı, Atatürk’üm, Türkiye’mizin, Fatih Sultan Mehmet’e, Muhibbi’nin, Gül Baba’ya, Sultan Ana’nın, Mehmet Emin Yurdakul’dan, Kâzım Karabekir’i, Yunus Emre’yi, Ziya Gökalp’tan, Refik Halit Karay’mış, Ahmet Cevat Emre’dir, Namık Kemal’se, Şinasi’yle, Alman’sınız, Kırgız’ım, Karakeçili’nin, Osmanlı Devleti’ndeki, Cebrail’den, Çanakkale Boğazı’nın, Samanyolu’nda, Sait Halim Paşa Yalısı’ndan, Resmî Gazete’de, Millî Eğitim Temel Kanunu’na, Telif Hakkı Yayın ve Satış Yönetmeliği’ni, Eski Çağ’ın, Yükselme Dönemi’nin, Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatı’na vb.

“Onun için Batı’da bunlara birer fonksiyon buluyorlar.” (Burhan Felek)

1919 senesi Mayıs’ının 19’uncu günü Samsun’a çıktım. (Atatürk)

• Yer bildiren özel isimlerde kısaltmalı söyleyiş söz konusu olduğu zaman ekten önce kesme işareti kullanılır:

Hisar’dan, Boğaz’dan vb.

• Belli bir kanun, tüzük, yönetmelik kastedildiğinde büyük harfle yazılan kanun, tüzük, yönetmelik sözlerinin ek alması durumunda kesme işareti kullanılır:

Bu Kanun’un 17. maddesinin c bendi… Yukarıda adı geçen Yönetmelik’in 2’nci maddesine göre… vb.

• Özel adlar için yay ayraç içinde bir açıklama yapıldığında kesme işareti yay ayraçtan önce kullanılır:

Yunus Emre’nin (1240?-1320), Yakup Kadri’nin  (Karaosmanoğlu) vb.

• Ek getirildiğinde Avrupa Birliği kesme işareti ile kullanılır:

Avrupa Birliği’ne üye ülkeler…

UYARI: Sonunda 3. teklik kişi iyelik eki olan özel ada, bu ek dışında başka bir iyelik eki getirildiğinde kesme işareti konmaz: Boğaz Köprümüzün güzelliği, Amik Ovamızın bitki örtüsü, Kuşadamızdaki liman vb.

UYARI: Kurum, kuruluş, kurul, birleşim, oturum ve iş yeri adlarına gelen ekler kesmeyle ayrılmaz: Türkiye Büyük Millet Meclisine, Türk Dil Kurumundan, Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığına, Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü Başkanlığının; Bakanlar Kurulunun, Danışma Kurulundan, Yürütme Kuruluna; Türkiye Büyük Millet Meclisinin 112’nci Birleşiminin 2’nci Oturumunda; Mavi Köşe Bakkaliyesinden vb.

UYARI: Başbakanlık, Rektörlük vb. sözler, ünlüyle başlayan bir ek geldiğinde Başbakanlığa, Rektörlüğe vb. biçimlerde yazılır.

UYARI: Özel adlara getirilen yapım ekleri, çokluk eki ve bunlardan sonra gelen diğer ekler kesmeyle ayrılmaz: Türklük, Türkleşmek, Türkçü, Türkçülük, Türkçe, Müslümanlık, Hristiyanlık, Avrupalı, Avrupalılaşmak, Aydınlı, Konyalı, Bursalı, Ahmetler, Mehmetler, Yakup Kadriler, Türklerin, Türklüğün, Türkleşmekte, Türkçenin, Müslümanlıkta, Hollandalıdan, Hristiyanlıktan, Atatürkçülüğün vb.

UYARI: Sonunda p, ç, t, k ünsüzlerinden biri bulunan Ahmet, Çelik, Halit, Şahap; Bosna-Hersek; Kerkük, Sinop, Tokat, Zonguldak gibi özel adlara ünlüyle başlayan ek getirildiğinde kesme işaretine rağmen Ahmedi, Halidi, Şahabı; Bosna-Herseği; Kerküğü, Sinobu, Tokadı, Zonguldağı biçiminde son ses yumuşatılarak söylenir.

UYARI: Özel adlar yerine kullanılan “o” zamiri cümle içinde büyük harfle yazılmaz ve kendisinden sonra gelen ekler kesme işaretiyle ayrıl­maz.

• Kişi adlarından sonra gelen saygı ve unvan sözlerine getirilen ekleri ayırmak için konur: 

Nihat Bey’e, Ayşe Hanım’dan, Mahmut Efendi’ye, Enver Paşa’ya; Türk Dil Kurumu Başkanı’na vb.

• Kısaltmalara getirilen ekleri ayırmak için konur: 

TBMM’nin, TDK’nin, BM’de, ABD’de, TV’ye vb.

Sayılara getirilen ekleri ayırmak için konur: 

1985’te, 8’inci madde, 2’nci kat; 7,65’lik, 9,65’lik, 657’yle vb.

• Belirli bir tarih bildiren ay ve gün adlarına gelen ekleri ayırmak için konur: 

Başvurular 17 Aralık’a kadar sürecektir. Yabancı Sözlere Karşılıklar Kılavuzu’nun veri tabanının genel ağda hizmete sunulduğu gün olan 12 Temmuz 2010 Pazartesi’nin TDK için önemi büyüktür.

• Seslerin ölçü ve söyleyiş gereği düştüğünü göstermek için kullanılır:

Bir ok attım karlı dağın ardına

Düştü m’ola sevdiğimin yurduna

İl yanmazken ben yanarım derdine

Engel aramızı açtı n’eyleyim (Karacaoğlan)

“Şems’in gözlerine bir şüphe çöreklendi: “Dostum ne’n var? Her şey yolunda mı?”  (Elif Şafak)

Güzelliğin on par’etmez

Bu bendeki aşk olmasa (Âşık Veysel)

Bir ek veya harften sonra gelen ekleri ayırmak için konur: 

a’dan z’ye kadar, Türkçede -lık’la yapılmış sözler.