Paragrafın Akışını Bozan Cümle

Bu yazımızda Paragrafın Akışını Bozan Cümle, anlam 6. sınıf, paragrafta anlam 8. sınıf, paragrafta anlam 5. sınıf, paragrafta anlam 7. sınıf, paragrafta anlam örnekleri, paragrafta anlam nedir, Paragrafta Anlam >Anlatım Özellikleri> Kalıcılık Nedir? Açıklamalar, Örnekler gibi konuları ayrıntılı olarak anlattık. Sorularınız varsa lütfen yorum kısmına yazınız. Yararlı olmasını diliyoruz. Saygılarımızla...

 Paragrafın Akışını Bozan Cümle Konu Anlatımı, Örnekler, Özellikler, Sorular, Cevaplar

Anlatımın akışını bozan cümleyi soran sorularda okuyucunun dikkat etmesi gereken birkaç önemli nokta vardır. Bunlardan birincisi paragrafın genelinin konusu, bakış açısı, ana fikriyle parçayı oluşturan cümlenin konusu, bakış açısı ve fikrinin aynı olup olmadığıdır. Parçanın diğer cümlelerinden ayrı bir konusu, bakış açısı, fikri olan cümle anlatımın akışını bozuyor demektir.

Örnek:  Aşağıdaki parçada bütün cümlelerin konularının ortak olup olmadığını inceleyelim.

(I) Dünya onu anlatan kitaplardan, dergilerden, yazılardan çok daha hızlı bir biçimde yol alıyor. (II) Hayat şartlarının değişmesi bizi yer yer zorda bırakıyor. (III) Ne yazarsak yazalım, ne anlatırsak anlatalım dünya gene bizim önümüzde. (IV) Onun şaşırtıcı hızına değişimine kalem uydurmak mümkün değil. (V) Her gün bir öncekinden daha fazla sürprizlerle dolu olarak gelip kuruluyor kağıtlarımıza, ekranlarımıza, perdelerimize, gözlerimize.

Okuduğunuz parçada II. cümlenin haricindeki cümlelerin konusu dünyadaki değişim iken II. cümlenin konusu hayat şartlarındaki değişimdir. Demek anlatanın akışını bozan cümle II. cümle olmalıdır.

Anlatımın akışı, başta da söylediğimiz gibi sadece konusu farklı cümlelerle bozulmaz. Parçadaki bir cümlenin bazen bakış açısının bazen anlattığı fikrin bazen de bunların hepsinin birden farklılığı ile bozulabilir.

Örnek:  Aşağıdaki parçada anlatımın akışını hangi cümlenin bozduğu, bu akış bozukluğunun bakış açısı farklılığından kaynaklandığını bulmaya çalışalım. 

(I)  Belime kadar yükselen otlardan, toprağın tatlı ıslaklığından taze toprak kokusuna karışan o güzel ezilmiş yeşillik kokusu yayılıyor. (II) Rüzgarın neşeli şarkılarını dinliyorum. (III) Dizboyu yoncalar, hasattan önceki buğday başakları gibi tatlı tatlı sallanıyor. (IV)Otların arasında, rastladığımda ürktüğüm, insanı ölüme götüren mayınlar kadar tehlikeli sivri keskin taşlar var. (V) Baharın tazeliği ve kuşların şen cıvıltıları buraya ayak basılmamış bir cennet köşesi izlenimi veriyor.

Okuduğunuz parçada anlatımın akışı IV. cümlenin bakış açısının farklı olmasından bozulmuştur. IV. cümlenin haricindeki cümlelerde yazar, betimlenen doğaya karşı olumlu, iyimser bir bakış açısıyla yaklaşıyor. IV. cümlede ise iyimser gözle betimlenen doğanın parçalarından biri olan taşlar için: rastladığımda ürktüğüm; insanı ölüme götüren mayınlar kadar tehlikeli sözleri kullanılıyor. Burada yazarın tavrı kötülemeci, kötümser bir tavırdır. Anlatımın akışı, bakış açısı farklı bir cümlenin araya girmesiyle bozulmuştur.

Yukarıda okuduğunuz parçadaki anlatım akışının bozukluğu için konu farklılığı da diyebiliriz. Çünkü IV. cümlenin haricindeki cümlelerin konusu doğanın güzellikleri iken IV. cümlenin konusu doğadaki tehlikedir.

Örnek:  Aşağıdaki parçanın anlatımındaki akış bozukluğu da fikir farklılığından doğmuştur. Dikkatlice okuyup, anlatımın akışını bozan cümleyi bulmaya çalışalım.

  (I) Faust efsanesi, ortaya çıktığı günden bu yana sayısız yazınsal müzikal ve görsel sanat yapıtının konusunu oluşturmuştur. (II) Goethe bunun en çok bilinen örneğini yazınsal alanda vermiştir. (III) Konunun opera türüne uygunluğu nedeniyle birçok değerli müzik adamı bu konuyu işleyen yapıt ortaya koymuştur. (IV) Ünlü efsane nedense görsel sanatlarda pek rağbet görmemiştir. (V) Özellikle Alman Edebiyatını şöyle bir karıştırırsanız Faust adında onlarca farklı yapıtla karşılaşırsınız.

Okuduğunuz parçada IV. cümlenin dışındaki cümlelerin anlattığı fikir Faust efsanesinin sayısız yazınsal müzikal ve görsel sanat yapıtına konu olduğudur. IV. cümledeki fikir ise Faust efsanesinin görsel sanatlara konu olmadığıdır. Bu iki fikir çelişmektedir. Parçanın genelindeki fikir esas olduğuna göre IV. cümledeki fikir akışı bozuyor diyoruz ve bu cümleyi, anlatımın akışını bozan cümle olarak adlandırıyoruz.

Anlatım akışının bozulduğunu, belirttiğimiz üç noktaya dikkat ederek bulabileceğimiz gibi. başka yöntemlerle de bulabiliriz. Bunların birisi bağlayıcı öğelerin bir önceki cümlede karşılıklarının olup olmadığına dikkat etmektir. Bağlayıcı söz dediğimiz, bu, çünkü, bunun gibi, bundan dolayı, ama gibi sözler, bulundukları cümleyi bir önceki cümleye bağlarlar. Bağlayıcı sözlerin ilgi kurduğu cümlenin bir önceki cümle olması gerekir. Değilse bu sözler boşta kalır. Daha açık anla-yabilmek için aşağıdaki örnek parçaya ve bundaki anlatım akışı bozukluğuna dikkat edelim.

Örnek: (I)  Kıvrak zekâsını, espri yeteneğini ve alaycılığını babasından, sorumluluk duygusunu geniş görüşlülüğünü, soyut düşünme yeteneğini ve mizah anlayışını annesinden almıştı. (II) Yapısının biçimlenmesinde annesinin ailesindeki çizgi dışı ve ilginç kişiliklerin rolü olduğu gibi hepsi farklı kişilikteki kardeşlerinin de payı olmuştur. (III) Kardeşlerinin kişilikleri farklı olduğu gibi meslekleri de birbirinden tamamen farklıdır. (IV) Bu yapıda ev içindeki tatlı rekabet ortamının da etkisi olmuştur. (V) Başarılı bir yazın hayatı sürmesinin temelinde yakın olduğu herkesten aldığı bir parça özelliği birleştirdiği yazar kimliğinin büyük payı vardır.

Okuduğunuz parçada anlatım akışını III.cümle bozmaktadır. Çünkü II.cümlede yazarın kişilik yapısının biçimlenmesindeki etkenlerden söz edilmiş. III.cümlede kardeşlerinin kişilikleri gibi mesleklerinin de farklı olduğu üzerinde durulmuş IV.cümlede ise bu yapı sözü geçiyor. Bir önceki cümleye bakıyoruz, bu sözün karşılığı yok. Daha geri gidip II.cümleye bakıyoruz. Bu sözün karşılığının bu cümledeki yapısının biçimlenmesinde sözü olduğunu görüyoruz. Demek III. cümle araya fazladan girmiş. III. cümlenin konusuyla diğer cümlelerin ortak konusu da uyuşmadığı için bu cümle için anlatımın akışını bozmaktadır, diyebiliriz.

Örnek Soru:

(I) F. Kafka'nın, çok ilgi çekeceği sanılan yeni bu-lunmuş mektupları, İsveç'te kitap olarak yayımlandı. (II) Bu yayınevi geçen yıl çeşitli yazarların yapıtlarından oluşan bir kitap dizisi yayımlamıştı. (III) Mektuplar Kafka'yı, sevenleri de edebiyat tarihçilerini de yakından ilgilendiriyor. (IV) Bunlarda Kafka üzerinde yapılmış kimi eski araştırmaları aydınlatan bilgiler yer alıyor. (V) Ayrıca, yazarın yaşamının son aylarıyla ilgili önemli noktalar ortaya konuyor.

Yukarıdaki numaralanmış cümlelerden hangisi düşüncenin akışını bozmaktadır?

1. A) I.B) II.          C) III.          D) IV.          E) V.


 

(ÖSS 1995)

Yanıt: B 

Örnek Soru:

(I) Çocukluğum Toroslardaki yaylalarda geçti. (II) Yayla hayatının kendine özgü, güzel yanları olduğu kadar sıkıntılı yönleri de vardır. (II) Sanıyorum bu yüzden, suyu da ağacı da suyla ve ağaçla haşır neşir olmayı da çok severim. (IV) İsveç'e her gidişimde bu kadar mutlu olmam da belki bundan. (V) Çünkü İsveç gerçekten suyu da ağacı da bol bir ülke.

Yukarıdaki numaralanmış cümlelerden hangisi anlatımın akışını bozmaktadır?

1. A) I.B) II.          C) III.         D) IV.          E) V.


 

Yanıt: B

Örnek Soru:

(I) O, yaşamı yaşayarak öğrenmiş bir yazar. (II) Deneyimlerini ve gözlemlerini herkesle paylaşmış. (III) Kendi kendine öğrendiği üç yabancı dili de iyi derecede konuşabilecek düzeye erişmiş. (IV) Öğretmenlik yapmış, siyasetle uğraşmış, yurtiçi ve yurtdışında birçok yeri görmüş. (V) Kimi roman ve öyküleri ancak ölümünden sonra yayımlanabilmiş. (VI) Gezdiği, gördüğü yerlerin yöresel renklerini büyük bir ustalıkla yapıtlarına yansıtmış.

Bu parçada numaralanmış cümlelerden hangisi düşüncenin akışını bozmaktadır?

1. A) II.B) III.         C) IV.          D) V.          E) VI.


 

(2001)

Yanıt: D

Örnek Soru:

(I) Günlük tutan bir yazar, yapıtlarında açığa vurmak istemediği kimi duygu ve düşüncelerini günlüğünde yansıtabilir. (II) Okuduğu yapıtlara yönelik, gerçekte neler düşündüğünü dile getirebilir. (III) Bazı durumları bilerek ya da bilmeyerek çarpıtabilir. (IV) O, birçok ayrıntının arasından asıl anlatılmak isteneni bulma çabasındadır. (V) Bir gün bunları yayımlarsa, okurların bu nedenle kendisinden soğuyacağını düşünür. (VI) Günlük tutan birçok yazar vardır; ama bu düşünceyle, günlüklerini yayımlayanlar azdır.

Bu parçada numaralanmış cümlelerden hangisi düşüncenin akışını bozmaktadır?

1. A) II.B) III.            C) IV.          D) V.           E) VI


 

(2 Mayıs 1999)

Yanıt: C

DÜŞÜNCENİN AKIŞINI BOZAN CÜMLELERİ BULMA

Paragraftaki konuyla, konuya bakış açısıyla bağlantısı kopmuş ya da çok zayıfla­mış olan cümle, düşüncenin akışını bozar. Bu cümleler genellikle, soru düzenlenir­ken paragrafa katılır. Bu cümlenin önceki ve sonraki cümleyle biçimsel bağlantısı da pek yoktur ya da zayıftır. Diğer cümlelerde kullanılan ortak öge (ya da sözcük) bu cümlede yer almaz.

ÖRNEK
Bu dönem şairleri, dili bir mermer kütlesi gibi görüp işleyerek istedikleri biçime sokmaya çalışmıştır. (II) Bunu yaparken de dilin olanaklarını, sınırlarını zorlamıştır. (III) Sözcüklerin anlam ve çağrışım gücünü geliştirmeye önem vermiştir. (IV) Her şair kendine özgü bir dil oluşturma çabası içinde olmuştur. (V) Türkçenin gücünün bu çağrışımlarda gizli olduğunu anlamış ve anlatmaya çalışmıştır. (VI) Başarılarının nedeni de bu yaklaşımlarından kaynaklanmaktadır. Bu parçadaki numaralanmış cümlelerden hangisi düşüncenin akışını boz­maktadır?

A) II.              B) III.           C) IV.          D) V.           E) VI.

ÇÖZÜM Parçanın konusu "sözü edilen dönemin şairlerinin dili işleme anlayışlaradır. Parag­rafın ilk üç cümlesinde konu ortaya konmuş ve birbiriyle bağlantılı cümlelerle dü­zenli biçimde işlenmiştir. I. cümlenin öznesi (bu dönemin şairleri), II ve III. cümlele­rin de öznesidir. IV cümlede ise özne "her şair" tamlamasıdır. Konu yönünden bu cümlede "kendine özgü bir dil oluşturma" üzerinde durulmuştur. Oysa bir önceki cümlede (III'te) "sözcüklerin anlam ve çağrışım gücünü geliştirme"den söz ediliyor­du. V. cümlede "bu çağrışımlar" sözü, III'le V'in birbiriyle bağlantılı olduğunu ortaya koymaktadır. VI. cümle de "bu yaklaşımlardan" sözüyle bir önceki cümleye bağlan­maktadır. Sonuç olarak IV. cümle paragrafta düşünce akışını bozmuştur. (CEVAP: C)

PRATİK BİLGİ:

Düşüncenin akışım bozan cümleyi bulmada şu yöntemi uygulayınız:
Önce parçayı okuyunuz.
Sonra numaralamış kısımlarda­ki numaraları yok sayarak par­çayı bir daha okuyunuz.
Parçayı okumaya başladığınız andan itibaren parçanın konu­sunu bulunuz.
Konudan sapan cümle, akışı bo­zan cümledir.
Bu işlem oldukça kolaydır ve az zaman alır.

UYGULAMA

Otuz yaşıma kadar durmadan yazdım ama amatörlük dönemimin bu ürünleri yayımlanmadı. (II) Gerçek anlamda yazarlığa otuzumda başladım. (III) İlk kitabım da ancak kırk yaşımda piyasaya çıkabildi. (IV) Önceleri, salt ele alınan konunun önem­li olduğunu düşünüyordum; sonra konu kadar işlenişinin de önemli olduğunu anladım. (V) Onun yayımlanışından sonra da sanat görüşümde bir değişiklik olmadı. (VI) Çünkü yazarlığa başladığımda düşünsel kişiliğim oluşmuştu. Bu parçada numaralanmış cümlelerden hangisinin düşüncenin akışını bozdu­ğunu belirleyiniz.

Paragrafta yapı konusunda sıkça karşılaştığımız soru kalıplarından biri de “paragrafın akışını bozan cümle”lerdir. Paragrafı oluşturan cümlelerin hepsinin bir bütün olup bir konuyu anlatmak üzere yazılmış olması gerektiğini daha önce belirtmiştik. Fakat bazı paragraşarda konunun dışına çıkıp anlatılanlarla alakasız bir yargı içeren, ana düşünceyi desteklemeyen cümleler kullanılır. Bu cümleler anlatıma zarar verir. Çıkarılması gereken cümle iyi seçilmeli, çıkarıldığında paragrafın anlatımda aksaklık olup olmadığına dikkat edilmelidir.

ÖRNEK SORU
(1) Akılcılık, bilim ve teknoloji arasında sıkı bir ilişki vardır. (2) Bunlar birbirinin bütünleyicisidir. (3) Bu değişme ve gelişmelere ayak uydurmak
gerekir. (4) Akılcılığın olmadığı yerde bilim ve teknolojiden, bilim ve teknolojinin olmadığı yerde de akılcılıktan söz edilemez. (5) Olaylara akılcılıkla yaklaşmayan, bilim ve teknolojiye sırt çeviren toplumlar hiçbir zaman ilerleyemez.
Paragrafın akışını bozan cümle aşağıdakilerden hangisidir?
A) 2 B) 3 C) 4 D) 5
2006 OKS

ÇÖZÜM
Parçada “akılcılık”la “bilim ve teknoloji”nin ilişkisinden söz edildiği anlaşılıyor. Yazının yazılış amacı bu ilişkiyi açıklamak. Bu düşünce ekseniyle numaralanmış cümlelere bakıldığında 3. cümlenin bu düşünceyle hiçbir ilişkisi olmayan bir yargı taşıdığını görüyoruz. Söylenen konuya yakın olabilir ama ana düşünceyle ilgisizdir. Meselenin başka bir boyutunu ilgilendirmektedir.
Yanıt B

ÖRNEK SORU
Hani benim yuvam, vatanım; Hani orman, hani dağlar ovalar? Ben öterim; fakat kalbim kan ağlar; Kafes güzel; lakin benim zindanım.
Dörtlükten aşağıdakilerden hangisi çıkarılamaz?

A) Vatan özlemi B) Tutsaklık üzüntüsü
C) Özgürlük isteği D) Arkadaş özlemi
1992 DPY

ÇÖZÜM
şiirin ilk iki dizesinde vatan özlemi, son iki dizesinde de tutsaklık sıkıntısı ve özgürlük isteği dile getirilmiştir. Dörtlükte arkadaş özlemine dair herhangi bir şey söylenmemiştir.
Yanıt D

ÖRNEK SORU

Yukarıdaki altı çizilip numaralandırılmış cümlelerden hangisi paragrafın konu bütünlüğünü bozmaktadır?
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4
1998 ML

ÇÖZÜM
Paragrafın bütününde pazar yerinin hareketliliği anlatılırken araya demir yolundan giden trenin geçmesi getirilmiş. Bu da paragrafın konu bütünlüğünü bozmuş.
Yanıt C

Cümlelerden Paragraf Oluşturma
Bir diğer soru kalıbı da gelişigüzel numaralanmış cümlelerden paragraf oluşturmaya yöneliktir. Bu tür soruların çözümünde giriş ve sonuç cümlelerinin özelliğinin iyi kavranması bize yardımcı olacaktır.

ÖRNEK SORU

Bu konuşmadaki cümlelerle bir paragraf oluşturulduğunda sıralama nasıl olur?
A) 3–5–4–2–1 B) 4–2–3–5–1
C) 2–1–4–5–3 D) 1–2–3–5–4

iki basit hamleyle soruyu çözebiliriz. Cümleler ardı sıra okunduğunda 4. ve 5. cümlelerin 5–4 diye sıralanması gerektiği kolayca anlaşılıyor. Seçeneklere bakıldığında A ve D seçeneklerinde 5. cümlenin 4. cümleden önce geldiği görülüyor. Bu durumda B ve C seçeneklerini eliyoruz. D seçeneğinde ilk cümlenin 1. cümle olması gerektiği söylenmiş. oysa 1. cümleyi en başa getirdiğimizde anlatımında eksiklikler olduğunu fark ediyoruz. Geriye sadece A seçeneği kalıyor. Parça, buradaki sıralamaya göre okunduğunda anlamlı bir bütün oluştuğu anlaşılır.
Yanıt A

ÖRNEK SORU
1. Hiç olmadık bir zamanda tahammül gücü- mü zorlayan, içimi geren bu kuşatıcı sesin gitmesini sabırla bekledim.

2. Çığırtkan öfkeler saçarak sanki dağları yara yara gelen bir motosiklet, çatal kapının önünde durdu.

3. O mavi sessizliği dayanılmaz esmer bir gü- rültüyle kirletip duruyordu.

4. Yayla evimizde, gölgesi balkona dökülen ceviz ağacının altındaki yazı masama he- nüz oturmuştum.

5. Ama gitmedi.

Yukarıdaki cümlelerle anlamlı bir paragraf oluşturmak için sıralama nasıl olmalıdır?

A) 1 – 5 – 4 – 3 – 2 B) 2 – 3 – 4 – 5 – 1
C) 4 – 2 – 1 – 5 – 3 D) 3 – 5 – 2 – 1 – 4
2006 OKS

ÇÖZÜM
Çözüme giriş cümlesi konusunda ulaşmaya çalı- şalım. Giriş cümlesini bulduğumuzda doğru sonuca varmış olacağız.
Birinci cümle giriş cümlesi olamaz; çünkü “bu ku- şatıcı ses” ifadesiyle kullanılmıştır. Buradan da bu cümleden önce başka sözler söylenmiş olduğu sonucuna varılır. (A yanlış)
Üçüncü cümleden de “o mavi sessizlik” ifadesi daha önce başka cümleler kurulduğu sonucuna ulaşılır. (D yanlış)
ikinci ve dördüncü cümleler giriş cümlesi olabilir. Ancak dördüncü cümlede hikâye anlatımında gi- riş cümlelerinde sıkça tercih edilen bir yol tercih edilmiş. Bu yol, önce dekoru okuyucuya sun- maktır, sonraki cümlelerde olaylar gelişir. Bu yüzden dördüncü cümle parçanın giriş cümlesi olmaya en yakındır. (C doğru)
Parça C seçeneğindeki sıralamaya göre okun- duğunda anlamlı bir paragraf oluştuğu görüle- cektir.
Yanıt C