Türkçenin öncelerde sık kullanılan günümüzde pek kullanılmayan bir deyimi var. 'Yüzin yaruk tutmak” yani yüzünü aydınlık tutmak. Güler yüzlü olmak anlamına geliyor. Yaruk sözcüğü yarın sözcüğü ile aynı kökten gelir. Ancak...

Divanu Lugati't-Türk'te 'kutı uçmak” şeklinde bir deyim görülür. Kut: mutluluk, baht Kutı uçmak: mutluluğu, bahtı kaçmak Bahtla ilgili bir başka deyim de 'kutı kur bamak..” Kur: kuşak Bamak: bağlamak Kuşak bağlamak;...

Eski Türkçe metinlerde Türklerin yaşamlarına dair çok hoş ayrıntılar bulunabiliyor. Mesela eski Türklerde çocuğu olmayan ailelere evlatlık çocuk verme yaygın görülen bir olaydı ve yüksek bir maddi karşılık ile yapılıyordu. Çocuğunu...

Eski Türkçe metinlerle uğraşmak büyük bir zevk. Soru bankası vb. hazırlamak için bir süreliğine yüzeysel ilgilenmiş olmaktan bahsetmiyorum, yaşam tarzı haline getirmekten bahsediyorum. Türkçenin deyimlerinde, tarihî metinlerinde müthiş...

İdil Bulgarları yani Çuvaşların ataları olduğu iddia edilen Bulgar Türklerinden kalan 13. yy.a ait 120 tane kadar mezar taşı var. Kullanılan dil bakımından bu mezar taşlarının yazılış düzeni oldukça ilginçtir. Marcel Erdal'ın eserine...

Günümüzde yalan ve yalan söyleyen insan o kadar fazla ki bu kadar insanı ifade etmek için yalan ve yalancı sözcükleri tek başına yetersiz kalıyor. Bu yüzden Türk dili tarihinde yalan ve iki yüzlülük içerikli sözcüklerden bir liste oluşturup...

Bu dönemde Türkçeye olan Arapça ve Farsça etkisi gramatikal düzeyde bir niteliğe sahiptir. Örneğin alıntı sözcüklerin çokluk şekillerinin Türkçe çokluk eki ile değil Arapça-Farsça çokluk biçimleriyle yapıldığı görülür: kütüb(kitaplar),...

Çok öncelerde dil bilgisi konularının öğretimindeki çarpıklıkları ve çelişkileri uzun uzun tartışırdık. Zamanla bunların boşuna yapılan tartışmalar olduğunu görüp vazgeçtim. Çünkü MEB'in grameri ÖSYM'ye uymaz, ÖSYM'nin...

TÜRKÇENİN EN ESKİ KÖKLERİNDEN BİRİ: KA- FİİL KÖKÜ Her ne kadar Türkoloji dünyası Türkçenin kök sözcüklerine oldukça mesafeli yaklaşsa da bazı sözcüklerin en küçük parçalarına yapılan karşılaştırmalar ile inilebiliyor. Tarihî...

TÜRK DİLİNDE ÇOKLUK EKİNİN NEZAKET, SAYGI BİLDİRİMİ AMACIYLA KULLANIMI Ömür Güner Dünya dillerinin genelinde nezaket ve saygı çokluk ifade eden biçimbirimlerle aktarılıyor. Türkçede de saygı ve nezaket bildirmek için bu işleve özgü...

Diş kirası vermek deyimi ne anlama geliyor? Misafirliğe gelip yemek yiyen birine hediye, harçlık vermek.  Yalnız bu konuda bir itirazım var.  İnternet'te bazı sitelere göre bu gelenek Osmanlı Devleti'ne ait bir gelenekmiş....

Kısa bir süre önce bir yazı yazmıştım. Dil- alfabe- harf- ses kavramlarının karıştırılması üzerine. Bu konu için aşağıdaki görsel çok iyi bir örnek. Görsele göre Türkçede tek işaretle yazıya geçirilebilen bir ses,  başka...

Bulgular: 1. Etimoloji sözlüklerine göre "ceren" sözcüğü:  Hemen hemen tüm etimoloji sözlüklerine göre "ceren" sözcüğü Moğolca bir sözcüktür ancak sözcüğün Türkçeye direkt Moğolcadan değil Farsçadan geçtiğini belirtelim....

Dünür sözcüğü Türk Dil Kurumunun sözlüğünde şöyle açıklanıyor: 'Eşlerin baba ve analarının birbirlerine göre durumu.” Gelinin anne ve babası damadın anne ve babasının dünürü oluyor yani, damadın anne ve babası da gelininin...

Bugün size bir deyimden söz edeceğim hem de kusursuz bir deyimden: . "od(ateş) su olmak" Bu deyim öyle bir deyim ki geçmişe baktığımızda 732 tarihli Kültigin Yazıtı'nda görülüyor: "ança kazganıp biriki bodunug ot sub kılmadım." "öylece...

Uzun yıllardır Türkçenin Altay dilleri arasında en eski belgeye sahip olanı olduğunu okuduk, öğrendik. Gerçekten de Altay dilerinin en eski belgelerine baktığımızda bu bilginin doğru olduğu görülür: Türkçe: 688 Çoyren Yazıtı Japonca:...

Dil ve alfabe/ Ses ve harf/ Dil-İmla kavramlarını birbirine karıştırmak akademik kaynaklarda bile görülebiliyor. İlk ve orta öğretimde zaten durum içler acısı. 'Ünsüz harf”, 'kaynaştırma harfi” gibi kullanımlar test kitaplarında...

Bugün size kendi sözcüğünden bahsedeceğim. Gramatikal açıdan bu sözcük Batı Türkçesinin sık kullanılan dönüşlülük zamiridir. Doğu Türkçesi 'öz” sözcüğünü dönüşlülük zamiri olarak daha sık kullanır. Hatta Batı Türkçesi...

Cumhuriyet'in ilk yıllarında Türk dilinin yabancı unsurlardan arındırılma eylemi, daha sonraki dönemlerde dil devrimine karşı olanlar tarafından 'Gök götürü konuksal avrat” 'Alttan ittirmeli, üstten tüttürmeli çoklu götürgeç...

Yaprak sözcüğünün ulaşılabilen en küçük parçası (kök demek istemiyorum) yap- fiili... Ancak bahsettiğimiz yap- fiili Türkiye Türkçesindeki "gerçekleştirmek, oluşturmak" anlamına gelen yap- fiili değil.  Türkçede iki tane yap-...

Tonga sözcüğünün anlamını TDK 'tuzak, hile" olarak veriyor. Bu sözcüğün tek başına kullanımına herhangi bir eserde rastlanmamış, sürekli deyim içinde kullanmışız bu sözcüğü. Kullanımdan düşen sözcükler; deyimler, ikilemeler,...

Eski Türkçe devresinden günümüze değin her dönemde kullanımına rastlanabilen bir sözcük: yok Bu sözcüğün kökü yo- eylemi. yo- eylemi eski Türkçede "yok etmek, öldürmek, zarar vermek" anlamlarına geliyor. Yontmak eylemi de aynı...

Türkiye Türkçesinde vasıta hali eki, "ile" sözcüğünün ekleşmiş şekli olan -lA ekidir. Aslında ekleşmiş biçimi değil de "ekleşme sürecindeki biçimi" demek daha doğru olur. Çünkü +la eki vurgu bakımından ve biçim bakımından hala...

MS 550-580 yıllarına ait Çin yıllıklarında Türkler için "Yılların birbirini izleyişini bilmezler, onları ancak yeşeren otlara göre sayarlar.” diye bir ibare geçer. Her ne kadar Lois Bazin 586 olarak verse de 12 Hayvanlı Türk Takvimi'nin...

Susa- fiilindeki +sa- eki üzerine Türkçemizde eklendiği fiile isteklenme anlamı katan, isimden isim yapım ekimiz +sa eki üzerinde konuşmaya değer bir ek. Son zamanlarda çaysa- şeklinde bir fiilde bile bu eki tanıklamaya başladık. Gerekse-, umursa-,...

Kaynaklarda Divanu Lugati't-Türk'teki sözcük sayısı için genellikle 7500- 8500 arasında rakamlar geçer ancak Kaşgarlı'nın sözlüğündeki sözcük sayısı bir türlü netliğe kavuşturulamaz. Bu durumun sebebi açıklama içinde...

"Görkemli alim Hudu Muhammedov, güzel okuyan öğrencilerine sık sık dermiş: Kötü okuyan arkadaşlarınıza da bir şeyler öğretin.gelecekte size yöneticilik yapacaklar." Bu metinde geçen sabah sözcüğüne dikkatinizi çekmek istiyorum: Bu sözcük...

Bu sözcüğün geçtiği en eski kaynak Uygur Dönemi fal kitabı Irk Bitig'dir: 'kuġu kuş kanatıŋa urup...” 'Kana” sözcüğü Moğolcada 'tüy” anlamına gelir. Sondaki -t eki ise Moğolcada ve Göktürk Türkçesinde çokluk...

Bilgisayar donanımlarını test etmek amacıyla geliştirilmiş bazı yazılımlar vardır. Bu tür yazılımlara bilişim dünyasında 'Benchmark” adı veriliyor. Grafik başarımını test eden programlara ise '3D Mark” deniyor. Diğer pek...

Türk dilinin ilk sözlüğü Divanu Lugati't-Türk'ün sayısız hazine ile dolu olduğunu söylemeye bile gerek yok. Türkolojinin gerek gramer gerek kültürel araştırmalarında en değerli kaynaklar arasında olan bu sözlükten ilginç...