DİVAN EDEBİYATI NAZIM TÜRLERİ, SÛRNAME NEDİR?

DİVAN EDEBİYATI NAZIM TÜRLERİ, SÛRNAME NEDİR?

16. SÛRNAME:

Sözlükte, sûr; “düğün, ziyafet, şenlik; nâme de mektup, risale, kitap” anlamlarına gelmektedir. Terim olarak, pâdişâhların erkek ço­cuklarının (şehzadelerin) Sûr-ı Hıtân denilen sünnet düğünlerini; kızlarının veya kız kardeşlerinin Sûr-ı Ârûs, Sûr-ı Velîme, Sûr-ı Cihaz” adı verilen evlenme düğünlerini; “Veladet-i Hümâyûn” denilen pâdişâh ve şehzadele­rin doğumları vesilesiyle yapılan eğlence ve şenliklerini anlatan manzum veya mensur eserlere sûrnâme adı verilir. Manzum sûrnâmeler, genellikle mesnevî nazım şekli ile yazılmıştır. Başlangıcındaki nesib bölümünde aynı konuları ele aldığı için suriyye veya sûr-name olarak adlandırılan kasideler de bulunmaktadır.

16. yüzyıldan itibaren bir tür olarak karşımıza çıkan bu eserlerde dönemin zihniyeti hakkında diğer bir ifadeyle eğlence anlayışı, yapılan gösteriler, yarışmalar, folklorik gelenekler, devlet ileri gelenlerinin takdim ettiği hediye­ler, çalıp söylenilen musiki parçaları, musikî aletleri, ziyafetler, giyim kuşam, kap-kacak, yiyecek ve içecekler hakkında bize ayrıntılı bilgi vermektedir.
İlk müstakil sûrnâme Gelibolulu Âlî’nin “Câmi’u’l-Buhûr Der-Mecâlis-i Sûr” adlı mesnevîsidir. ilk sûriyye de Hayalî Bey’in “Kasîde Der-Sûr-ı ibrahim Paşa” başlığını taşıyan kasîdesidir. Cevrî, Figânî, Nev’î, Yahya Bey de sû­riyye kasîdeleri yazan şairler arasındadır.

Manzum sûrnâme yazan şairler: Gelibolulu Âlî, Nâbî, Es’ad, Hızır, Tahsin.
Mensur sûrnâme yazanlar (müellifi belli olanlar): Abdî, Haşmet, Hazîn, İntizâmî, Lebîb, Nâbî, Vehbî’dir.
Vehbi: (Sûr-name-i Vehbi)
Hazin:  (Sûr-name-i Hazin)

Surname

Genel olarak düğün törenlerini anlatan edebî eserlerdir.

Millî bir nazım türü olan surnamelerde evlilik, sünnet hatta doğum nedeniyle düzenlenen şenlik, ziyafet ve düğünler konu edilir.

Sûr-ı hümâyûn: Padişah ve ailesiyle ilgili sur-namelere verilen ad.

Sûr-ı hitan: Sünnet vesilesiyle yazılan surna-melere verilen ad.

Sûr-ı arus: Evlilik vesilesiyle yazılan surname-lere verilen ad.

Sûr-ı viladet: Doğum vesilesiyle yazılan surna-melere verilen ad. Surnameler 16. yüzyıldan itibaren edebî bir tür hâline gelmiştir.

Sûriyye: Kaside biçiminde yazılan surnamelere verilen ad.

Mesnevi Şeklinde Yazılan Surnameler:

Türün en güzel örnekleri mesnevi şeklinde müstakil eserler olarak yazılmıştır. Türk edebiyatında bilinen ilk müstakil surname Gelibolulu Ali’nin XVI. yüzyılda Şehzade Mehmet’in düğününü anlattığı 2275 beyitlik Camiü’l Hubur Der Mecalisi’s Sürur adlı mesnevisidir.

NAZIM TÜRLERİ TEST

1. Kasidenin nesib bölümünden methiye bölümüne geçerken söylenen beyit ya da beyitlere —- denir. —- iki bölümü birleştiren bir basamak görevindedir.

Yukarıdaki parçada boş bırakılan yerlere aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir?

A) Teşbib

B) Fahriye

C) Tevhit

D) Giriş (girizgâh)

E) Dua

2. Aşağıdakilerden hangisi kasidenin bölümlerinden biri değildir?

A) Fahriye

B) Tegazzül

C) Girizgâh

D) Methiye

E) Hicviye

3. Yuğ adı verilen ölüm törenlerinde söylenir. Ölen kişinin iyilikleri, yiğitlikleri anlatılır.

Yukarıda özellikleri verilen tür aşağıdakilerden hangisidir?

A) Sav

B) Destan

C) Sagu

D) Varsağı

E) Koşuk

4. Hece sayısı koşmayla eşit olan Divan edebiyatı nazım şekli aşağıdakilerden hangisidir?

A) Tuyuğ

B) Rubai

C) Şarkı

D) Gazel

E) Kıt'a

5. Ölen kişinin iyiliklerini, yiğitliklerini anlatan şiirlere İslam öncesi Türk edebiyatında —-, Halk edebiyatında —- Divan edebiyatında —- denir.

Yukarıdaki parçada sözü edilen nazım türleri sırasıyla hangi seçenekte doğru olarak verilmiştir?

A) Koşuk, koşma, gazel

B) Ağıt, sagu, koşuk

C) Mersiye, ağıt, semai

D) Sagu, ağıt, tuyuğ

E) Sagu, ağıt, mersiye

6. Aşağıdakilerin hangisinde tek dörtlükten oluşan nazım şekilleri bir arada verilmiştir?

A) Mani, şarkı, rubai

B) Rubai, ağıt, tuyuğ

C) Mani, sagu, murabba

D) Rubai, tuyuğ, mani

E) Tuyuğ, murabba, rubai

7. Tasavvuf edebiyatı nazım türlerinden hangi ikisi "Alevi, Bektaşi" şairleri tarafından kullanılmıştır?

A) Şathiye – ilahi

B) Deme – şathiye

C) Nefes – nutuk

D) Nefes – deme

E) Nutuk – ilahi

8. Aruzun kısa kalıbıyla yazılır. Beş —- yazan şairlere hamse sahibi derler. Her beyit kendi arasında uyaklıdır.

Yukarıda boş bırakılan yere aşağıdaki nazım şekillerinden hangisi getirilmelidir?

A) Kaside

B) Gazel

C) Terci-i bent

D) Müstezat

E) Mesnevi

Aşını tattırandı

Kötü düşmanı kaçırandı

"Oğrak" askerini çevirendi

Bastı ölüm, aktardı

9. Yukarıdaki dörtlük aşağıdaki nazım şekillerinden hangisine örnek olabilir?

A) Sagu

B) Mani

C) Koşuk

D) Semai

E) Varsağı

Bari kapıdan kaçmasan

Göçküncü gibi göçmesen

Ölüm şarabın içmesen

Ah nideyim ömrüm seni

10. Yukarıdaki dörtlük aşağıdaki nazım şekillerinden hangisine örnek olabilir?

A) Semai

B) Varsağı

C) İlahi

D) Ağıt

E) Tuyuğ

11. Ölen kişinin iyiliklerini anlatan şiirlere —-, kopuz eşliğinde aşk ve tabiat güzelliklerini anlatan şiirlere —- denir.

Yukarıdaki parçada boş bırakılan yerlere sırasıyla aşağıdaki nazım şekillerinden hangileri getirilmelidir?

A) Sav – sagu

B) Sagu – koşuk

C) Koşuk – destan

D) Sagu – destan

E) Koşuk – sagu

12. Aşağıdakilerden hangisi Türklere ait nazım şekilleridir?

A) İlahi, tuyuğ, şarkı

B) Kıt'a, şarkı, türkü

C) Rubai, şarkı, sone

D) Koşma, destan, kıt'a

E) Nefes, semai, sone

13. Yedili hece ölçüsüyle söylenir. Eğlencelerde, sevgililer arasında haberleşmelerde, törenlerde öğüt ve ders vermek amacıyla sıkça kullanılmıştır. Anonim Halk edebiyatının önemli bir türüdür. Asıl söylenmek istenen üçüncü ve dördüncü dizede verilir.

Yukarıda sözü edilen nazım şekli aşağıdakilerden hangisidir?

A) Mani

B) Koşuk

C) Sav

D) Ağıt

E) Türkü

14. Av törenlerinde ve zaferle biten savaşlardan sonra okunur, yiğitlik ve tabiat sevgisi, aşk gibi konuları işler.

Yukarıda sözü edilen sözlü edebiyat nazım şekli aşağıdakilerden hangisidir?

A) Destan

B) Semai

C) Koşuk

D) Varsağı

E) Mani

15. Aşağıda "Koşuk'la ilgili verilen bilgilerden hangisi yanlıştır?

A) Hece ölçüsüyle söylenir.

B) Aşk, tabiat ve yiğitlik gibi konular işlenir.

C) Kopuz eşliğinde söylenir.

D) Zengin uyak kullanılmıştır.

E) Dörtlükler şeklinde söylenmiştir.

16. Aşağıdaki nazım şekillerinden hangisi İslam öncesi Türk edebiyatına aittir?

A) Mersiye

B) Koçaklama

C) Ağıt

D) Sagu

E) Şathiye

17. Aşağıdaki cümlelerin hangisi "gazel" ile "kaside"nin ortak özelliği değildir?

A) Beyitlerden oluşmaları

B) İlk beyitlerine matla, son beyitlerine makta denilmesi

C) Uyak örgüsünün benzer olmaları

D) Şairlerinin takma adlarının (mahlas) kullanılması

E) Eğlence ve doğa güzelliklerini işlemeleri

18. Aşağıdaki nazım şekillerinden hangisinin ölçüsü diğerlerinden farklıdır?

A) Varsağı

B) Güzelleme

C) Koçaklama

D) Taşlama

E) Ağıt

19. Aşağıdaki nazım şekillerinden hangisi aruz ölçüsüyle yazılmaz?

A) Rubai

B) Tuyuğ

C) İlahi

D) Şarkı

E) Kıta

20. —- özel bir ezgiyle söylenir ve yörelere göre adlandırılır. —- söyleyeni (yakıcısı) belli olan ve belli olmayan olmak üzere ikiye ayrılır. Asıl —- yakıcısı belli olmayanlardır.

Yukarıdaki parçada boş bırakılan yerlere aşağıdaki nazım şekillerinden hangisi getirilmelidir?

A) Koşma

B) Türkü

C) Mani

D) Destan

E) Şarkı

21. Aşağıdaki nazım şekillerinden hangisi hem Anonim Halk edebiyatı hem Aşık edebiyatı nazım şeklidir?

A) Semai

B) Türkü

C) Koşma

D) Nefes

E) Varsağı

CEVAP ANAHTARI

1-D 2-E 3-C 4-A 5-E 6-D 7-D 8-E 9-C 10-A 11-B 12-A 13-A 14-C 15-D 16-D 17-E 18-A 19-C 20-B 21-B