DİVAN EDEBİYATI NAZIM TÜRLERİ: 26. LÛGAZ NEDİR?
DİVAN EDEBİYATI NAZIM TÜRLERİ, LÛGAZ NEDİR?
DİVAN EDEBİYATI NAZIM TÜRLERİ, LÛGAZ NEDİR?
DİVAN EDEBİYATI NAZIM TÜRLERİ, LÛGAZ NEDİR?
26. LÛGAZ:
Herhangi bir nesnenin ya da varlığın özellikleri anlatılarak yazılan manzum bilmecedir. Muamma ile birlikte çok kullanılan bir söz oyunudur.
Muamma;dan farkı konusunun daha geniş olmasıdır. Çoğunlukla soru biçiminde düzenlenir. En önemli özelliği içinde çözüme ilişkin ipuçlarının bulunmasıdır.
Divanların son bölümlerine konur. Eğlendirici ve öğretici olanların yanısıra öğretici ve dinsel lugazlar da vardır. Lugazlar yazarlarının imzasını taşıdığından halk edebiyatındaki bilmeceden ayrılır. Bütün lugazlar, “Bir acayip nesne gördüm”, “Ol nedir kimdir” ya da “Nedir ol kim” gibi kalıplaşmış sözlerle başlar.
LÜGAZ
Allah’ın isimlerin ile insan isimlerinden başka bütün varlıklar için düzenlenmiş bilmecelere denir.
Muammalardan iki yönden farklıdır:
1.Muamma, Allah’ın isimleri ile insan isimleri için düzenlenir.
2.Muamma da çözüme yarayacak açıklama pek belli değildir. Lügaz da ise açıklama daima bulunur.
“Bir acayip nesne gördüm
Etrafında sûr u var
Kendin yer bitirir
Acayip huyu var
(Mum)
Nedir kim ol iki yüzlü münâfık
Nümâyan çihresinde levn-i âşık
Gezer dünyayı hem bî-dest ü pâdır
Mukim-i hâne-i ehl-i gınâdır
Teâl-Allah nedir anda bu kudret
Yemez içmez virir dünyaya nî’met
Gehi Müslim kıyâfetle be-didâr
Gehi şekl-i firengide nümûdâr
Kırılsa pâre pâre olsa amma
Zarar gelmez ana bir türlü kat’â
Yatar zir-i zemînde hâke yek-sân
Semâda adıdır mihr-i dirahşân
Eğer kim olmasaydı kalbi fasîd
Cihânda olmaz idi kadri kâsid
Yeter vasf eyledin ol bî-vefâyı
Yanından gitmese virmez safâyı
Sünbülzade Vehbî
(Şair bu lügazda "altın"ı anlatıyor)
Tren gelir IS diye
Makinist vurur TAN diye,
Kömürcü anahtarı kaybetmiş,
Kondüktör bağırır BUL diye.
(İstanbul)
NAZIM TÜRLERİ TEST
1. Kasidenin nesib bölümünden methiye bölümüne geçerken söylenen beyit ya da beyitlere —- denir. —- iki bölümü birleştiren bir basamak görevindedir.
Yukarıdaki parçada boş bırakılan yerlere aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir?
A) Teşbib
B) Fahriye
C) Tevhit
D) Giriş (girizgâh)
E) Dua
2. Aşağıdakilerden hangisi kasidenin bölümlerinden biri değildir?
A) Fahriye
B) Tegazzül
C) Girizgâh
D) Methiye
E) Hicviye
3. Yuğ adı verilen ölüm törenlerinde söylenir. Ölen kişinin iyilikleri, yiğitlikleri anlatılır.
Yukarıda özellikleri verilen tür aşağıdakilerden hangisidir?
A) Sav
B) Destan
C) Sagu
D) Varsağı
E) Koşuk
4. Hece sayısı koşmayla eşit olan Divan edebiyatı nazım şekli aşağıdakilerden hangisidir?
A) Tuyuğ
B) Rubai
C) Şarkı
D) Gazel
E) Kıt'a
5. Ölen kişinin iyiliklerini, yiğitliklerini anlatan şiirlere İslam öncesi Türk edebiyatında —-, Halk edebiyatında —- Divan edebiyatında —- denir.
Yukarıdaki parçada sözü edilen nazım türleri sırasıyla hangi seçenekte doğru olarak verilmiştir?
A) Koşuk, koşma, gazel
B) Ağıt, sagu, koşuk
C) Mersiye, ağıt, semai
D) Sagu, ağıt, tuyuğ
E) Sagu, ağıt, mersiye
6. Aşağıdakilerin hangisinde tek dörtlükten oluşan nazım şekilleri bir arada verilmiştir?
A) Mani, şarkı, rubai
B) Rubai, ağıt, tuyuğ
C) Mani, sagu, murabba
D) Rubai, tuyuğ, mani
E) Tuyuğ, murabba, rubai
7. Tasavvuf edebiyatı nazım türlerinden hangi ikisi "Alevi, Bektaşi" şairleri tarafından kullanılmıştır?
A) Şathiye – ilahi
B) Deme – şathiye
C) Nefes – nutuk
D) Nefes – deme
E) Nutuk – ilahi
8. Aruzun kısa kalıbıyla yazılır. Beş —- yazan şairlere hamse sahibi derler. Her beyit kendi arasında uyaklıdır.
Yukarıda boş bırakılan yere aşağıdaki nazım şekillerinden hangisi getirilmelidir?
A) Kaside
B) Gazel
C) Terci-i bent
D) Müstezat
E) Mesnevi
Aşını tattırandı
Kötü düşmanı kaçırandı
"Oğrak" askerini çevirendi
Bastı ölüm, aktardı
9. Yukarıdaki dörtlük aşağıdaki nazım şekillerinden hangisine örnek olabilir?
A) Sagu
B) Mani
C) Koşuk
D) Semai
E) Varsağı
Bari kapıdan kaçmasan
Göçküncü gibi göçmesen
Ölüm şarabın içmesen
Ah nideyim ömrüm seni
10. Yukarıdaki dörtlük aşağıdaki nazım şekillerinden hangisine örnek olabilir?
A) Semai
B) Varsağı
C) İlahi
D) Ağıt
E) Tuyuğ
11. Ölen kişinin iyiliklerini anlatan şiirlere —-, kopuz eşliğinde aşk ve tabiat güzelliklerini anlatan şiirlere —- denir.
Yukarıdaki parçada boş bırakılan yerlere sırasıyla aşağıdaki nazım şekillerinden hangileri getirilmelidir?
A) Sav – sagu
B) Sagu – koşuk
C) Koşuk – destan
D) Sagu – destan
E) Koşuk – sagu
12. Aşağıdakilerden hangisi Türklere ait nazım şekilleridir?
A) İlahi, tuyuğ, şarkı
B) Kıt'a, şarkı, türkü
C) Rubai, şarkı, sone
D) Koşma, destan, kıt'a
E) Nefes, semai, sone
13. Yedili hece ölçüsüyle söylenir. Eğlencelerde, sevgililer arasında haberleşmelerde, törenlerde öğüt ve ders vermek amacıyla sıkça kullanılmıştır. Anonim Halk edebiyatının önemli bir türüdür. Asıl söylenmek istenen üçüncü ve dördüncü dizede verilir.
Yukarıda sözü edilen nazım şekli aşağıdakilerden hangisidir?
A) Mani
B) Koşuk
C) Sav
D) Ağıt
E) Türkü
14. Av törenlerinde ve zaferle biten savaşlardan sonra okunur, yiğitlik ve tabiat sevgisi, aşk gibi konuları işler.
Yukarıda sözü edilen sözlü edebiyat nazım şekli aşağıdakilerden hangisidir?
A) Destan
B) Semai
C) Koşuk
D) Varsağı
E) Mani
15. Aşağıda "Koşuk'la ilgili verilen bilgilerden hangisi yanlıştır?
A) Hece ölçüsüyle söylenir.
B) Aşk, tabiat ve yiğitlik gibi konular işlenir.
C) Kopuz eşliğinde söylenir.
D) Zengin uyak kullanılmıştır.
E) Dörtlükler şeklinde söylenmiştir.
16. Aşağıdaki nazım şekillerinden hangisi İslam öncesi Türk edebiyatına aittir?
A) Mersiye
B) Koçaklama
C) Ağıt
D) Sagu
E) Şathiye
17. Aşağıdaki cümlelerin hangisi "gazel" ile "kaside"nin ortak özelliği değildir?
A) Beyitlerden oluşmaları
B) İlk beyitlerine matla, son beyitlerine makta denilmesi
C) Uyak örgüsünün benzer olmaları
D) Şairlerinin takma adlarının (mahlas) kullanılması
E) Eğlence ve doğa güzelliklerini işlemeleri
18. Aşağıdaki nazım şekillerinden hangisinin ölçüsü diğerlerinden farklıdır?
A) Varsağı
B) Güzelleme
C) Koçaklama
D) Taşlama
E) Ağıt
19. Aşağıdaki nazım şekillerinden hangisi aruz ölçüsüyle yazılmaz?
A) Rubai
B) Tuyuğ
C) İlahi
D) Şarkı
E) Kıta
20. —- özel bir ezgiyle söylenir ve yörelere göre adlandırılır. —- söyleyeni (yakıcısı) belli olan ve belli olmayan olmak üzere ikiye ayrılır. Asıl —- yakıcısı belli olmayanlardır.
Yukarıdaki parçada boş bırakılan yerlere aşağıdaki nazım şekillerinden hangisi getirilmelidir?
A) Koşma
B) Türkü
C) Mani
D) Destan
E) Şarkı
21. Aşağıdaki nazım şekillerinden hangisi hem Anonim Halk edebiyatı hem Aşık edebiyatı nazım şeklidir?
A) Semai
B) Türkü
C) Koşma
D) Nefes
E) Varsağı
CEVAP ANAHTARI
1-D 2-E 3-C 4-A 5-E 6-D 7-D 8-E 9-C 10-A 11-B 12-A 13-A 14-C 15-D 16-D 17-E 18-A 19-C 20-B 21-B