Semiz sözcüğünün kökeni
SEMİZ
“semiz” sözünün yine Türkçe anlamdaşı olan “şişman” sözünü bir başka dil yazısında işledim.
BU ÜLKÜ YAZILARINI, DİL YAZILARINI, SÖZLÜKLERİ, DİLBİLİM ADALGASI SÖZLÜKLERİNİ, AYRI TÜRKÇE KOLLARI ÜZERİNE DİLBİLGİSİ ÇALIŞMALARIMI..
BÜTÜN TÜRKLERİN “DİLDE TÜRKÇELEŞME - DİLDE BİRLİK ÜLKÜSÜ”NDE BİRLEŞMESİ, BU YOLLA TÜRK BİRLİĞİ ÜLKÜSÜNÜN GERÇEKLEŞMESİ UMUDUYLA YAZIYORUM.
BAŞKA BİR DİLEĞİM, ÜLKÜM YOKTUR.
Sözlüğü Türkmen Türkçesini bilenlerin Türkiye Türkçesini de öğrenebilecekleri biçimde düzenledim.
Atasözü, deyim, deyim eylemi ile söz öbeklerini işlerken “ağırlıklı olarak” Türkmen Türkçesinden örnekler verdim.
Ayraç içindeki seslendirişler o sözlerin OKUNUŞLARI değil, birtakım Türkmen yöre ağızlarındaki (diyalektlerindeki) seslendirilişleridir.
“<” belgisi ile EN ESKİ TÜRKÇE kolundaki belgeleri verdim.
Konuları daha çok kavratmak için verdiğim SÖYLEM / SÖZLEM (cümle, tümce), YIR (şiir) karşılıklarında “≡” belgisini kullandım.
“bkz.” kısaltmasını anlamdaş sözleri belirtmek için kullandım.
“karş.” kısaltmasını biçim ile karşıt anlamlı sözleri göstermek, Eski – Çağdaş Türkçe kollarındaki kökteş, benzer sözleri göstermek için kullandım.
SEMİRMEK, SEMİZ – SEMREMEK, SEMİZ
& SEMREMEK (durum eyl.; sağlık bilim) = Semirmek, şişmanlamak. < “SEMREMEK” Kaşgarlı - 11. yy.
işl. Gereginden artık semiz hala gelmek, yognamak.
Birnäçe gün iydi-içdi semredi,
Öz yanından onı-munı samradı. (A. Salıh).
[Birkaç gün yedi, içti semirdi,
Olduğu yerde ona buna sabukladı (saçma sözler söyledi.)]
SEMREME (durum eyl. adı; sağlık bilim) = Semirme, semirme durumu, şişmanlama.
iş adı, Semremek yağdayı.
Süyci keseliñ ilkinci belgilerinden (alamatlarından) biri semreme, aşa köp suw içme we agız guramadır. ≡ Şeker sayrılığının (hastalığının) ilk belirtilerinden biri semirme, aşırı su içme ile ağız kurumasıdır.
SEMREMEKLİK (durum eyl. adı; sağlık bilim) =
iş adı, Semremek yağdayı.
Aşa semremeklik adamıñ süññüni gowşadyar. ≡ Aşırı semirmek kişinin gövdesini gevşetiyor.
SEMREMEZLİK (olumsuz durum eyl. adı) = Semirmeme, şişmanlamama durumu.
iş adı, Semremek katdına yetmezlik.
SEMRETMEK (kılış eyl.; sağlık bilim) = Semirtmek, şişmanlatmak.
işl. Semremegine mümkinçilik döretmek, semrär yalı etmek.
Tokluları semretmek. ≡ Tokluları semirtmek.
SEMREYİŞ (durum eyl. adı; sağlık bilim) = Semiriş. Semirme. ; iş adı, Semremek yağdayı.
SEMRÄBERMEK [semrä:vermek] (durum eyl.) “başlama eyl.” = İvek, ivedi bir biçimde semirmeye, şişmanlamaya başlamak.
işl. Çalt semräp başlamak.
&& SEMİZ (neteg.; sağlık bilim) = Semiz, şişman. < “SEMİZ” ESKİ TÜRKÇE (Köktürkçe, Eski Uygur Türkçesi.)
sıp. Etli-ganlı, semräp yognan.
SEMİZLİK (neteg. durum adı; sağlık bilim) = Semizlik, şişmanlık.
at. Semiz halda bolmaklık.
SEMİZRÄK [semizirä:k] (neteg.) = Semizce, şişmanca.
sıp. Az-owlak semiz, az-kem semiz.
≡--- --- ---
