Servis Sözünün Kökeni

SERVİS SÖZÜNÜN KÖKENİ

Servis (*service) sözünü, bugün dilimizde *hizmet olarak kullandığımız Arapça خذمة (khidhmat) sözünün karşılığı olarak kullanıyoruz. Arapça *khidhmat sözü "kulluk" anlamına gelir. Servis sözü, Latince "hizmetçi, köle" anlamına gelen *servus ve "hizmetçilik, kölelik" anlamına gelen *servitus sözünden Avrupa dillerine geçmiştir. Biz de bu sözü Fransızcadan almışız.

Peki bu sözün Türk dilinde bir karşılığı yokmudur da ya Arapçadan ya da Latinceden söz borçlanıyoruz? Azerbaycan Türkçesinde ise ya Arapçadan alınan *xıdmet sözü kullanılır ya da buna karşılık olarak türettikleri *kulluk sözü. Ancak *kulluk, memurluk anlamında kullanılmaktadır. Arapçadan tamı tamına bir çeviri yapılıp *kulluk denilmiş.

Latince *servus sözü, bu dile atası olan Etrüskçeden evrilmiştir. Etrüskçe *cerig (kerig), *kerig, *serig, *serue ve *serui biçimlerinde yazılmış olan bu söz, "hizmetçi" ve "hizmet etmek" anlamlarına gelir. Bilindiği gibi Etrüskçe bir "ön Türk" dilidir ve bu söz eski Türk diline de evrilmiştir. Bu söz, Orhun ve Tongukuk yazıtlarında bulunmaktadır.

Tongukuk yazıtının batı yüzünün birinci satırında, "Türük budun Tabğaçka kürir erti" (Türk boyu Tabgaç'a hizmet ederdi) diye yazar. Bilge Kağan yazıtının doğu yüzünün yedinci satırında da, "Tabğaç budunka beglik urı oğulın kul kıltı silik kız oğulın kürig kıltı" (Tabgaç buduna beylik er oğlunu kul kıldı, bakire kız oğlunu hizmetçi kıldı) sözleri bulunur.

Buradan anlaşılacağı gibi, Etrüskçe *kerig biçiminde de yazılmış olan "hizmetçi" sözü, eski Türkçede *kürig biçimindedir. Yine dönemin Türkçesinde *kürir sözü "hizmet eder" anlamına gelmektedir. Günümüz Türkçesine uyarlarsak; "hizmet" sözünün Türkçesi *kürük, "hizmet etmek" sözünün Türkçesi de *kürümek olur.

Ancak biz bu sözleri bugün fonetik dönüşümlerle biraz değişik biçimlerde ve anlamlarda kullanıyoruz. Örneğin *kürek, *körük ve *küremek sözleri, eski Türkçe *kürimek ve *kürig sözlerinden dönüşmüştür. Ama yine de *kürümek (hizmet etmek), *kürüm/*kürüş (hizmet) ve *kürük (hizmetçi) sözleri bugün kullanılmalıdır.