Tam Uyak, Tam Uyak Nedir, Tam Uyak Örnekleri
Tam Uyak, Tam Uyak Nedir, Tam Uyak Örnekleri
Tam Uyak, Tam Uyak Nedir, Tam Uyak Örnekleri
Konumuz: Tam Uyak, Tam Uyak Nedir, Tam Uyak Örnekleri
Tam Uyak
Tam kafiye için iki harf veya bir uzun ünlü, ölçüt olarak alınır. Ölçüt listesinin de problemleri vardır. Mesela Divan Edebiyatı‘ndaki bir buçuk hecenin, Yeni Türk Edebiyatı’nda tam kafiye olup olmadığı bilinmemektedir. Bu konuda çeşitli fikirler üretebiliriz ama bunlar keyfîlikten öte gitmez.
Şiirlerde dizelerin sonlarındaki bir ünlü, bir ünsüzün benzerliğine dayalı uyak çeşitlerine tam uyak adı verilir.
Gurbet o kadar açı
Kİ ne varsa içimde
Hepsi bana yabana
Hepsi başka biçimde
Bu parçadaki “çi” bir ünsüz, bir ünlü benzerliğine dayalı olduğundan tam uyaktır.
Hörü melek var mı senin soyunda
Kız nazarım kaldı usul boyunda
Bu parçadaki “oy” sesleri tam kafiye, sonraki ekler rediftir.
TAM UYAK
Bir sesli ve sessiz harfin oluşturduğu uyağa tam uyak (kafiye) denir. Yani tam uyak iki ses benzerliğine dayanan uyaktır. Dize sonlarında benzeşen uzun ünlüler de (â, û, î) tam uyak yapar.
Tam Uyak (Kafiye) ile İlgili Örnekler
Örnek 1
Tekerlekler yollara bir şeyler anlatıyor
Uzun yollar bu sesten silkinerek yatıyor
Faruk Nafiz Çamlıbel
Açıklama: Yukarıdaki dizelerde geçen "-at" sesleri yazılışça aynı olduklarından tam kafiye (uyak) görevindedir. "-ı" yardımcı ses; "-yor" şimdiki zaman eki olduğu için her ikisi de redif olarak kabul edilir.
Örnek 2
Yollarda kalan gözlerimin nurunu yordum
Kimdir o, nasıldır diye rüzgârlara sordum
Hulyamı tutan bir büyü var onda diyordum
Yahya Kemal Beyatlı
Açıklama: Biri sesli biri sessiz iki ses benzerliğinden oluşan uyağa tam uyak denir. "-or" ekleri iki ses benzerliğinden oluştuğu için tam uyak; "-du" görülen geçmiş zaman eki ve "-m" de şahıs eki olduğu için ikisi birlikte redifi oluşturur.
Örnek 3
On atlıya karar verdim yaşını
Yenice sevdaya salmış başını
El yanında yakar gider kaşını
Tenhalarda gülüşünü sevdiğim.
Açıklama: "-aş" ekleri biri sesli biri sessiz, iki ses benzerliğine dayandığı için ve sadece yazılışları aynı olduğu için tam kafiye; "-ını" ekleri de hep birlikte redifi oluşturur.
Örnek 4
Nasihatim sana herzeyle iştigali bırak
Adamlığın yolu nerdeyse bul da girmeye bak
Mehmet Akif Ersoy
Açıklama: Yukarıdaki dizelerde geçen "-ak" ekleri iki ses benzerliğine dayandığı ve sadece yazılışları aynı olduğu için için tam uyaktır.
Örnek 5
Bin atlı akınlarda çocuklar gibi şendik
Bina atlı o gün dev gibi bir orduyu yendik
Yahya Kemal Beyatlı
Açıklama: Dilimizde redif her zaman en sonda ondan önce de varsa kafiye yer alır. "-di" görülen geçmiş zaman eki, "-k" de birinci çoğul şahıs ekidir. Hem yazılış hem de görevleri aynı olduğu için rediftir. "-en" ekleri de sadece yazılışları aynı olduğu ve bir sesli bir sessiz harften oluştuğu için tam kafiyedir.
Örnek 6
Sen bizim köyleri görmedin ki hiç
Yollar toz, çamur, evleri kerpiç
O kirli kabukta en temiz iç
Hele bir yakından bakılsın da gör.
Abdurrahim Karakoç
Açıklama: Yukarıdaki dizelerde sadece dize sonlarında yazılışça aynı olan biri sesli diğeri sessiz iki ses olan "-iç" sesleri yer almaktadır. Bu iki ses arasında tam kafiye söz konusudur.
Örnek 7
Gel bakma kimseye hor
Halkı yorma kendin yor
Açıklama: "-or" sesleri sadece yazılış olarak aynı oldukları için ve bir sesli bir sessiz harften oluştuğu için tam kafiyedir.
Örnek 8
Orhan zamanından kalma bir duvar
Onunla bir yaşta ihtiyar çınar
Ahmet Hamdi Tanpınar
Açıklama: "-ar" sesleri de bir önceki örnekte olduğu gibi sadece yazılış olarak aynı olduğu için ve biri sesli diğeri sessiz iki sesten oluştuğu için tam kafiyeye örnek oluşturmaktadır.
Örnek 9
Dedem koynunda yattıkça benimsin, ey güzel toprak!
Neler yapmış bu millet, en yakın târihe bir sor bak.
Süleyman Nazif
Açıklama: "-ak" sesleri biri sesli diğeri sessiz iki harften oluştuğu için tam uyaktır.
Örnek 10
Hiç yolcusu yokmuş gibi sessizce alır yol
Sallanmaz o kalkışta ne mendil ne de bir kol
Yahya Kemal Beyatlı
Açıklama: "-ol" sesleri de sadece yazılış olarak aynı olduğu için ve iki sesten oluştuğundan tam kafiyedir.
Örnek 11
Semaî'm kavuştuk bahara yaza
Güzeller kendini çekerler naza
Hayran oldum yeşil dalda avaza
Bülbüller ötüşür güller ne güzel
Kul Semai
Açıklama: Yukarıdaki dizelerde geçen "az" sesleri tam uyak; "a" sesleri de yönelme durum eki olduğundan rediftir.
Örnek 12
Hörü melek var mı senin soyunda
Kız nazarım kaldı usul boyunda
Karacaoğlan
Açıklama: "-oy" sesleri bir sesli ve bir sessiz harften oluştuğu, sadece yazılışları aynı olduğu için tam kafiye: "-unda" çekim ekleri de aynı görev ve yazılışa sahip olduğundan rediftir.
Örnek 13
Mâzî köyünde, hâtıralar gölgesinde hal
Yaklaştığın tabiatı günlerce seyre dal
Yahya Kemal Beyatlı
Açıklama: "-al" ekleri bir sesli ve bir sessiz harften oluştuğu ve aynı zamanda sadece yazılışı aynı olduğu için tam kafiyedir.
Örnek 14
Ey bu topraklar için toprağa düşmüş asker!
Gökten ecdâd inerek öpse o pâk alnı değer
Mehmet Akif Ersoy
Açıklama: "-er" ekleri sadece yazılışı aynı olan iki sesten oluştuğu için tam kafiyedir.
Örnek 15
Çiçek ülkesinden girerken yaza
Örer her doğan gün bir altun koza
Açıklama: "-za" ekleri sadece yazışı aynı olduğu ve bir sesli bir sessiz harften oluştuğu için tam kafiyedir.
Uyarı: Arapça ve Farsça sözcüklerde yalnız bir uzun ünlüden oluşan sesler de (â, î, û) tam kafiye kabul edilir.
Örnek
Ne aceb eylese esrâr-ı derûnun ifşâ
Goncadan söz getirir bülbül-i şeydâya sabâ
Nedim
Açıklama: "â" sesleri uzun ünlülerden oluştuğu için yani üzerindeki şapka işareti onu uzun ünlü yaptığı için iki ses sayılır. İki ses olduğu için de tam kafiyeye örnektir. Çok fazla karşımıza çıkan bir özellik değildir.
