Yarım Uyak, Yarım Uyak Nedir, Yarım Uyak Örnekleri
Yarım Uyak, Yarım Uyak Nedir, Yarım Uyak Örnekleri
Şiir
16.09.2019, 15:21 03.12.2020, 01:32
Yarım Uyak, Yarım Uyak Nedir, Yarım Uyak Örnekleri
Konumuz: Yarım Uyak, Yarım Uyak Nedir, Yarım Uyak Örnekleri
Yarım uyak (kafiye) nedir?
Yarım kafiye, tek bir harfin benzemesiyle yapılan kafiyeleniştir.
Divan Edebiyatı’nda “sadece revi ile yapılan kafiyeye, sade veya basit kafiye denir”.
Yarım kafiyeye, Halk Edebiyatı örneklerinde sık rastlarız.
Şiirlerde dizelerin sonlarındaki tek ünsüzün benzerlik göstermesine yarım uyak adı verilir.
Huri kızlar sürmelemiş gözünü
İlin aşiretin çeksin nazmı
Kaldır perçemini görem yüzünü
–
Bu parçada, son sözcüklerdeki “z” ünsüzleri yarım uyak, diğer ekler rediftir.
YARIM UYAK (KAFİYE)
Bir tek ünsüz benzerliğine dayanan uyağa yarım uyak (kafiye) denir. Bazen bir sesli harf ile de oluşturulur. Türk şiirinde en çok kullanılan uyaktır. Özellikle İslamiyet öncesi Türk Edebiyatı ile Halk Edebiyatında çok fazla kullanılmıştır.
Yarım Uyak (Kafiye) Örnekler
Örnek 1
Kış gününde güller bitmez
Dalında bülbüller ötmez
Can arzular elim yetmez
Gönül selâm ister şimdi
Karacaoğlan
Açıklama: Tek ses benzerliğine dayanan uyağa yarım uyak denir. Yukarıdaki şiirin ilk üç dizesinde geçen "-t" sesleri yarım kafiyedir. "-mez" eki ise geniş zamanın olumsuzu olduğu için yani hem yazılış hem de görev aynı olduğu için rediftir.
Örnek 2
Ecel büke belimizi
Söyletmeye dilimizi
Hasta iken hâlimizi
Soranlara selâm olsun
Yunus Emre
Açıklama: Türkçede her zaman redif kafiyeden sonra gelir. Bu dörtlükte de "-imizi" ekleri hem yazılış hem de görev bakımından aynı oldukları için redif; "-l" sesi ise yarım kafiyedir. Kafiyenin kelimenin kökeninde olduğuna dikkat etmeliyiz.
Örnek 3
Kim okurdu kim yazardı
Bu düğümü kim çözerdi
Koyun kurt ile gezerdi
Fikir başka başk'olmasa
Âşık Veysel
Açıklama: "-ar" geniş zaman eki ve "-di" görülen geçmiş zaman ekleri hem görev hem de yazılış olarak aynı oldukları için redif; "-z" eki de tek ses benzerliğini oluşturduğu için yarım kafiyedir.
Örnek 4
Ben çektiğim kimler çeker
Gözlerim kanlı yaş döker
Bulanık bulanık akar
Dağlarım seliyim şimdi
Kul Mustafa
Açıklama: Yukarıdaki dizelerde geçen "-er, -ar" ekleri geniş zaman ekleri olduğu için rediftir. Redif de aynı eklerin farklı versiyonları aynı olarak değerlendirilir. Dizelerde geçen "-k" sesi de tek sessiz benzerliğine dayandığı için yarım uyaktır.
Örnek 5
Hüdai zamanın geçer başına
Kuşlar bile hep kavuştu eşine
Şimdi bu mevsimde dağlar başına
Yâr ile kaçmanın zamanı geldi
Âşık Hüdai
Açıklama: Yukarıdaki dizelerde geçen "-ş" sesi tek sessiz benzerliğine dayandığı için yarım kafiyedir. "-ına" ekleri üç farklı çekim ekidir. Tek başlarına aynı görevde ve yazılışça da aynı olduklarından rediftir.
Örnek 6
Üstümüzden gelen boran kış gibi
Şahin pençesinde yavru kuş gibi
Seher sabahında rüya düş gibi
Çağırta bağırta aldı dert beni
Pir Sultan Abdal
Açıklama: "gibi" sözcükleri kelime halindeki redife "-ş" sesi de tek sessiz benzerliğine örnektir. Yani yarım kafiyedir. (uyak)
Örnek 7
Senin yazın kışa benzer
Bir sevdalı başa benzer
Çok içmiş sarhoşa benzer
Duman eksilmeyen dağlar
Anonim
Açıklama: "-a benzer" sözlerinde "-a" yönelme hal eki eki, "benzer" sözcüğü de kelime halindeki redife örnek olduğundan hepsi bir bütün olarak redife; "-ş" sesi de tek ses benzerliği olduğu için yarım kafiyeye (uyak) örnektir.
Örnek 8
Varayım da mezarına varayım
Başucunda el kavuşup durayım
Bıktın mıydı benden deyip sorayım
Mezarına giden yollar iniler
Dadaloğlu
Açıklama: Redif, dizelerin her zaman en sonunda kafiye de öncesinde yer alır. Şiire bakıldığı zaman "-ayım" redif; "-r" sesi de tek ses benzerliğini oluşturduğu için yarım kafiyedir.
Örnek 9
Coştu deli gönül coştu
Sevda gelip serden aştı
Köroğlu
Açıklama: "-tı" sesleri görülen geçmiş zaman eklerini oluşturduklarından redif; "-ş" sesi de tek sessiz benzerliğine dayandığı için yarım kafiyedir.
Örnek 10
Öldürüp kanıma girme
Gayrılara gönül verme
Ela gözlerine siyah sürme
Çekme beni öldürsün
Âşık Ömer
Açıklama: "-me" eki olumsuzluk ekidir. Hem yazılış hem de görev aynı olduğu için redif; "-r" sesi de tek ses benzerliğine dayandığı için yarım kafiye (uyak) görevindedir.
Örnek 11
Beyaz giyme toz olur
Sarı giyme söz olur
Gel yeşiller giyelim
Muradımız tez olur
Ahmet Sevinç
Açıklama: "Olur" sözcüğü kelime halindeki redife; "-z" sesi de tek ses benzerliğine dayandığı için yarım kafiyedir.
Örnek 12
Benim çektiğim kim çeker,
Gözlerim kanlı yaş döker.
Bulanık bulanık akar,
Dağların seliyim şimdi.
Kayıkçı Kul Mustafa
Açıklama: "-er" ekleri geniş zaman eki olduğu için redif; "-k" sesi de tek ses benzerliğine dayandığı için yarım uyaktır.
Örnek 13
Bir geliş var!.. Ne mübarek, ne garib âlem bu!..
Hava boydan boya binlerce hayaletle dolu…
Yahya Kemal Beyatlı
Açıklama: Yarım uyak sadece tek sessiz harf benzerliğine değil çok az örnekleri olsa da tek sesli harf benzerliğine de dayanır. Bu dizelerde de en sonda yer alan "-u" sesleri görevleri aynı olmadıklarından redif değil yarım uyak (kafiye) görevindedir.
