Türkçede ki bağlacının yazılışı

Türkçede ki bağlacının yazılışı

Ki bağlacı ayrı yazılır:

demek ki, kaldı ki, bilmem ki.

Türk dili, dillerin en zenginlerindendir; yeter ki bu dil, şuurla işlensin.

(Mustafa Kemal Atatürk)

Geçmiş zaman olur ki hayali cihan değer.

Olmaz ki!

Böyle de yatılmaz ki!

(Orhan Veli Kanık)

Ruşen Eşref Ünaydın'ın "Diyorlar ki" adlı eseri ne güzeldir!

Çiğ yemedim ki karnım ağrısın.

Ancak ki bağlacı, birkaç örnekte kalıplaşmış olduğu için bitişik yazılır:

belki, çünkü, hâlbuki, mademki, meğerki, oysaki, sanki. Bu örneklerden çünkü sözünde ek aynı zamanda uyuma girmiştir.

Şüphe ve pekiştirme göreviyle kullanılan ki sözü de ayrı yazılır:

Babam geldi mi ki? Başbakan konuşacak mı ki?

Bağlaç olan "ki" kendinden önceki ve sonraki kelimelerden ayrı yazılır.
Türkçe değil, Farsça bir bağlaçtır ve Türkçe cümle yapısına aykırı olarak kullanılır.

Kİ BAĞLAÇLARININ ÖZELLLİKLERİ:

* Özneyi pekiştirir.
- Ben ki yedi iklimin padişahıyım.
- Sen ki Fransa eyaletinin valisisin.

* Neden-sonuç vardır.
- Günü kötü geçmiş ki çok kızgın görünüyor.
- Sana değer veriyorum ki seninle konuşuyorum.

* Kuşku,yakınma,şaşma,amaç-sonuç, tahmin bildirir
- Beni tanımıyorsun ki… (Yakınma)
- Kafamı bir kaldırdım ki onu karşımda gördüm. (Şaşma,)
- Arabayı o çizmiş olabilir mi ki? (Kuşku)
- Sana iş buldum ki kimseye muhtaç olmayasın. (A-S)
- Geç saatlere kadar çalışmış olmalı ki sabah uyanamamış. (tahmin)

* “ki” ile başlayan bir ara cümle asıl cümlenin içinde kısa çizgiler arasında verilebilir:
- Bu ezanlar -ki şahadetleri dinin temeli-

* Başlı başına bir sözcüktür. Cümleleri birbirine bağlar. Kendinden önce gelen sözcükten ayrı yazılır. Bu sözcüğün ünlü harflerinden etkilenmez.
a) Öyle anlaşılıyor ki, sen gelmeyeceksin.
Cümle 1 : Öyle anlaşılıyor.
Cümle 2 : Sen gelmeyeceksin.
b) Onu görünce öyle şaşırdım ki, anlatamam.
Cümle 1 : Onu görünce öyle şaşırdım.
Cümle 2 : Anlatamam.

* "ki" bağlacı kimi sözcüklerle birleşip, kaynaşarak birleşik sözcük olur. O zaman ayrı yazılmaz.
- Mademki, halbuki, belki, sanki, çünkü, oysaki.

* "ki" bağlacı bazı sözcüklerle de öbekleşir, fakat ayrı yazılır.
- Demek ki, öyle ki , kaldı ki

* Şüphe ve pekiştirme göreviyle kullanılan "ki" sözcüğü de ayrı yazılır.
- Babam geldi mi ki?
- Doktor açıklama yapacak mı ki?

EK OLAN -Kİ

Daima sözcüklere bitişik yazılır. "Kiminki?" ve "hangi?" sorularının karşılığı olan sözcüklerin aldığı "ki" ler ektir.

** Sonunda ince-yuvarlak ünlü bulunan bazı sözcüklerden sonra getirilen "-ki" eki küçük ünlü uyumuna uyarak "-kü" olur.**
- Dünkü olay beni çok etkiledi.
- Bugünkü toplantı uzun sürdü.

EK OLAN -Kİ , İKİ ŞEKİLDE KARŞIMIZA ÇIKAR:

 

1- İLGİ ZAMİRİ OLAN -Kİ :

Sözcüklerin yerini alır. -mki,-inki biçiminde eklenir.
- Benim ellerim kirli, seninkiler temiz.
- Seninki.........senin ellerin
- Seninki, bugün yine okula gitmedi.
- Seninki......senin çocuğun
- Benimki çok eskidiği için, yenisini aldım.
- Benimki.......benim çantam

2 -BELİRTME SIFATI ÜRETEN -Kİ

Yer ve zaman belirten sıfatlar türetir:
- Duvardaki resmi ben yaptım.
- Akşamki yemeği çok beğendim.
- Penceredeki çiçek, soğuktan dondu.

Kİ EKİ İLE Kİ BAĞLACINI NASIL AYIRT EDERİZ?

Önemli : ** Yazımda "-ki" eki ile, "ki" bağlacını birbirinden ayırabilmek için "ki" ler cümleden çıkarılır. Cümlenin kuruluşunda bozulma oluyorsa "ki" ler ektir, bitişik yazılır. Olmuyorsa, bağlaçtır, ayrı yazılır.

AÇIKLAMALI ÖRNEKLER:

Şimdi, yukarıdaki bilgilerle son bilgiyi harmanlayıp, aşağıdaki alıştırmaları yapalım:
Örnek 1:
1- Evdek(ki) kitapları da getir.
a) Hangi kitap? Evdeki.
b) Evde kitapları da getir.
Açıklama : Cümle bozuldu. O halde ek ve bitişik yazılmalı.
Doğrusu : Evdeki kitapları da getir.

2- Öyle bir illet(ki), iyi olmak bilmiyor.
a) 1. Cümle : Öyle bir illet.
2. Cümle : İyi olmak bilmiyor.
Açıklama : İki cümleyi birbirine bağlıyor. O halde bağlaç ve ayrı yazılmalı
b) Öyle bir illet iyi olmak bilmiyor.
Açıklama : Cümle bozulmadı. Bağlaç ve ayrı yazılmalı.
Doğrusu : Öyle bir illet ki, iyi olmak bilmiyor

3- Senin(ki) bu yıl iyi ders çalışıyor.
a) Kiminki? Seninki
b) Senin bu yıl iyi ders çalışıyor.
Açıklama : Cümle bozuldu. Ek ve bitişik yazılmalı
Doğrusu : Seninki bu yıl iyi ders çalışıyor.

4- Düşündüm(ki) seninle gelsem iyi olacak.
a) 1. Cümle : Düşündüm.
2. Cümle : Seninle gelsem iyi olacak.
Açıklama : İki cümleyi birbirine bağlıyor. O halde bağlaç, ve ayrı yazılmalı
b) Düşündüm seninle gelsem iyi olacak.
Açıklama : Cumle bozulmadı. Bağlaç ve ayrı yazılmalı.
Doğrusu : Düşündüm ki, seninle gelsem iyi olacak.

5- Parti kongrelerinde(ki) coşkuyu seçimlerde göremedik.
a) Hangi coşku? Parti kongrelerindeki.
b) Parti kongrelerinde coşkuyu seçimlerde göremedik.
Açıklama : Cümle bozuldu. O halde buradaki "ki" ektir. Bitişik yazılmalıdır.
Doğrusu : Parti kongrelerindeki coşkuyu seçimlerde göremedik.

KAYNAKLAR:

Tahir Nejat Gencan (Dil Bilgisi)

Türkçede ki bağlacının yazılışı