CAPİTAL-İSM VE SOCİAL-İSM SÖZLERİNİN KÖKENİ-Arif Cengiz Erman
Sözcük Kökenleri
06.03.2018, 17:42 06.03.2018, 17:42
CAPİTAL-İSM VE SOCİAL-İSM SÖZLERİNİN KÖKENİ
Arif Cengiz Erman
Bu sözler tahmin edileceği gibi Fransızca değil, onun öncülü olan Latincedir. Latincenin öncülü de ön Türk dili olan Etrüskçedir. Bu açıdan Latince, Etrüskçenin doğrudan ardılıdır ve bir geç-ön Türk dilidir.
Kapital sözü, Latince "baş" anlamına gelen *caput (i- hali *capitalis) sözünden gelir. Bu söz, Etrüskçe "kap" ve "almak" (kapmak) anlamlarına gelen *cap sözüne dayanır. Bu sözün Latinceye "baş" anlamında evrilmesinin nedeni, Etrüskçede *cap sözünün aynı zamanda "kapan" (ele geçiren, fatih, önder) anlamına gelmesidir. Ayrıca Etrüskçe *capt sözü de "uzman, baş" anlamına gelir, ki "kaptan" sözü de bu kökten gelir. Zaten Latince *capital ve *capitaneus (kaptan) sözleri baş/önder anlamına gelir. Bu söz Yunancaya da "baş" anlamına gelen *kefali olarak evrilmiştir. Bizim bugün kullandığımız "kafa" ve "kefal balığı" sözleri buradan gelir.
Kısacası *capital sözünün "ana mal" ya da "ana akçe" sözleriyle bir ilgisi yoktur. Bu türden karşılık türetme gayretleri gereksizdir, çünkü sözün kökü de, son ekleri de zaten Türkçedir (adın hal ekleri günümüz Türk dillerinde biraz değişikliğe uğramıştır).
Yine benzer biçimde *social sözü de Latince "ortak, yarıcı" anlamına gelen *soci sözünden gelir. Bu sözün kökeni, Etrüskçe "pay/parça" anlamına gelen *suci sözüdür. Etrüskçe *suc sözü ise ayırmak, parçalamak, sokmak anlamlarına gelir ki, günümüz Türkçesine *sokmak olarak evrilmiştir. Bu söz Latinceye *socius (sokuş), *socialis (sokuluş) gibi türevlerle evrilmiştir. Belki de bu türevler aynı biçimlerde Etrüskçede de vardı bilemiyoruz, çünkü elimizde ayrıntılı Etrüskçe sözlükler yok.
Sosyal sözünün karşılığı olarak TDK "toplumsal" sözünü önerdi yıllar önce ve bu söz tuttu. Ama gerçek anlamını karşılamıyor. Çünkü "sosyal" sözünün anlamı "toplumsal" değil, birlikte (yaşam), ortak (yaşam)dır.
Son bir söz; Latince (ve Yunanca) sözleri "yabancı sözler" olarak yargılamadan önce iki kez düşünmek ve sözün kökenini iyice araştırmak gerekiyor.
