İsrail adı nereden geliyor?

Günümüzde en çok merak edilen konulardan birisi de ülkelerin isimlerinin nereden geldiğidir? “İsrail adı nereden geliyor? İsrail adının kökeni nedir?” gibi sorularla sık sık karşılaşmaktayız. Bu yazı dizimizde sırasıyla ülke adlarının nereden geldiğini anlatmaya çalışacağız.

İsrail adı nereden gelir?

İsrail kelimesi Hz. Yakub’un adından gelmektedir. 'İsrâil' aslında Hz. Yakub Peygamber’in adıdır. Kuran’da, İbranî (Yahudî) kavminden bahsedilirken, 'Yakuboğulları' deyimi yerine, çoğu yerde 'İsrailoğulları' deyimi kullanılır.

İsrâîl ve Ya‘kūb İsimlerinin Etimolojisi Üzerine Bir Değerlendirme

Salime Leyla Gürkan

Yâkub peygamberin diğer adı ya da lakabı olan İsrâil, Tevrat’ta ve Kur’an’da Yâkub soyunu (Bene Yisrael / Benî İsrâîl) ifade edecek şekilde kullanılmaktadır. Arapça Benî İsrâîl (İsrâiloğulları), Hz. Muhammed döneminde iyi bilinen bir adlandırma olmakla birlikte, Kur’an öncesi dönemde Kuzey Arabistan’da İsrâîl kelimesine rastlanmadığı, sadece Güney Arabistan’daki kitâbelerde geçtiği tespit edilmiştir.1 Bu adlandırmanın İslâm öncesi hiçbir otantik şiirde yer almadığına işaret eden Goitein’a göre bu durum, Hz. Muhammed’in, önceki monoteist dinlere yönelik aslî bilgiye sahip olduğunu göstermektedir.2

Bu aslî bilgi, Hz. Muhammed’i “ümmî elçi” (en-nebî el-ümmî)3 şeklinde vasıflandıran Kur’an’a göre vahiy kaynaklı olmaktadır. İsrâîl kelimesinin mânası ile ilgili olarak tefsirlerde yer alan yaygın açıklama, bunun İbrânîce’de ‘abdullah (Allah’ın kulu) anlamına geldiği şeklindedir.4

Burada İsrâ kelimesi ile “esir/tutsak” anlamındaki “اسير “kelimesi arasında bağlantı kurulduğu anlaşılmaktadır; bu kelimenin İbrânîce’deki karşılığı “–שׂ/س “ harfi yerine “ס/ص “harfi imlâsıyla– asîr (אסיר (şeklindedir. Taberî tefsirinde ayrıca safvetullah (Allah’ın saf ve seçkini) mânasına da yer verilmektedir. İsmin etimolojisine de uygun düşen benzer bir açıklamaya göre, İsrâîl kelimesinin kökeni “Allah’ın gözünde şerefli, yüce, hayırlı olan” mânasında seriyyullah’tır (سرو kökünden).5 İbrânîce’de seriyy (سرى (kelimesine yakın mânaya sahip bir kelime, sarar (שׂרר (kökünden gelen ve “üstünlük, galibiyet” mânası taşıyan serarah’dır (שׂררה .(İslâm kaynaklarında İsrâîl kelimesine verilen bir diğer mâna ise “gece yürüyen / yolculuk eden” (yesrî bi’l-leyl) şeklindedir (سرى kökünden;

اسراء=gece yürüyüşü). Hem Taberî (ö. 310/923) hem de Sa‘lebî (ö. 427/1035) tarafından işaret edilen açıklamaya göre, Yâkub’un bu adla anılmasının sebebi, ikiz kardeşinden (Esav/‘İys) kaçtığı sırada gündüz gizlenip gece yürümesinden dolayıdır.6 Bu açıklama, Tevrat’ta anlatıldığı şekliyle Yâkub’un, şantaj yaparak ikiz kardeşi Esav’dan ilk oğulluk hakkını satın alması ve hile yoluyla onun yerine kutsanması üzerine iki kardeş arasında ortaya çıkan düşmanlığı ve Yâkub’un Esav’dan kaçışını esas almaktadır.

• 1 Bk. Jeffery, The Foreign Vocabulary of the Quran, s. 61.
• 2 Goitein, “Banū İsrā’īl”, s. 1020.
• 3 el-A‘râf 7/157-158. Ayrıca bk. Yûsuf 12/102; Hûd 11/49; el-Kasas 28/44-46.
• 4 Taberî, Câmiu’l-beyân, I, 593; Zemahşerî, el-Keşşâf, I, 257-58; Fahreddin er-Râzî,

Sözcüklerin kökenleri ile ilgili diğer yazılarımıza şuradan ulaşabilirsiniz: Sözcük Kökenleri

Ek açıklamalar: Ülke adlarının nereden geldiği konusu gerçekten de yoruma çok açık olan konulardan birisidir çünkü çoğu ülkenin adı farklı kültürlerde başka başka adlandırılmıştır ve her millet bir bölgeye kendi adını vermeye çalışmıştır. Bir diğer sorun da ülkelerin adının yazılış biçimidir. Yabancılar herhangi bir ülkenin adını kendi dillerine uyarlayarak yazdıkları için bir ülkenin, bölgenin ya da şehrin birçok değişik türeviyle karşılaşmaktayız. Ancak en büyük sorun şudur: Bu adlarla ilgili elimizde yeterli kökenbilimsel yazılı kaynak yoktur ya da çok azdır. Çelişkili açıklamaların olması bundan kaynaklanmaktadır. Biz yine de akla ve bilime en yatkın sonuçlara ulaşmaya çalışarak bu bilgileri size sunacağız. Yararlı olması dileğiyle…

Saygılarımızla.