Türkiye’deki Şehir Adlarının Kökenleri, Şehir Adları Nereden Gelmektedir?

Türkiye’deki Şehir Adlarının Kökenleri, Şehir Adları Nereden Gelmektedir? illerin isimlerinin efsaneleri, şehir adları efsaneleri antolojisi, illerin isimlerinin efsaneleri,   şehirlerin isimleri nereden gelmiştir,  şehir isimleri,  atın adından ismini alan tarihi şehir hangisidir,  türkiye'deki şehirlerin lakapları,  illerin eski isimleri listesi,  dünya şehir isimleri,  şehir efsaneleri

*Adana: Bilgiler kesin olmamakla birlikte, Bizans kaynaklarına göre bu şehri Uranusun oğulları Saros ve Adanos ele geçirmişlerdir. Ele geçirmek içinse Tarsusla savaşmışlardır. Adanos şehre ismini verirken, Saros ise bugünkü Seyhana ismini vermiştir.

*Adıyaman: Bu şehir çok eski zamanlarda Perre ismiyle anılmaktaydı. Daha sonraki dönemlerde bu bölgeye Emeviler tarafından bir kale yaptırıldı. Bu kale ile birlikte şehir Hısn Mansur yani Mansurun Kalesi adıyla anılmaya başlanmıştır. Bu kent, 1. Selim zamanında ele geçirildikten sonra Adıyaman ismini almıştır.

*Afyonkarahisar: Bilindiği üzere Afyon türlülerinde çok sık bir biçimde Hisar kelimesi geçmektedir. Bu kelimenin türkülerde geçmesinin ise bir nedeni bulunur. Hisar kelimesi, kuşatma anlamına gelmektedir ve önceleri Akroenos adıyla anılan şehir Selçuklular zamanında çok uzun süren bir kuşatma sonucunda ele geçirilmiştir. Bu uzun kuşatma acılara neden olmuş ve bu nedenle Karahisar denilmiş. Ardından bu şehirde afyon yetiştirilmeye başlanmasıyla şehir Afyonkarahisar ismiyle anılmaya başlanmıştır.

*Ağrı: Bu şehir ismini Arafat dağından almaktadır. Hristiyan kaynaklarına göre Nuhun gemisi Arafat dağına konmuştur. Arafat ismi önce aran sonra ise Ağrı olarak değiştirilmiştir.

*Aksaray: Selçuklu Sultanı İzzettin Kılıçlararslan bu şehre çok sayıda yapı yaptırmıştır. Şehir ise ismini, şehirde yaptırılmış olan büyük ve beyaz bir saraydan almıştır.

*Amasya: Bu şehri, Amazon kralı olan Amasis kurmuş ve de şehre Amasis şehri anlamındaki ‘Amasesia ismini vermiştir. Bu bilgi, tarihçi Strabona göredir.

*Ankara: Bu şehrin ismine dair çok sayıda söylentiler mevcuttur. İslam kaynaklarına bakıldığında bu şehrin isminin Enguru şekilde geçtiği görülür. Ankara kelimesi bazı söylentilere göre , Farsçada üzüm anlamındaki Engür kelimesinden, Yunancada koruk anlamında kullanılan Aguirada kelimesinden türemiştir. Frig dilinde ise Ank, engebeli arazi anlamında kullanılmıştır. Şehre, Ankyra, Ankura, Angur, Ankuria, Engürlü, Angare, Engürüye, Angera, Ancora ve de son olarak Ankara denilmiştir.

*Antalya: Şehir ilk olarak Bergama kralı olan Attalos kralı tarafından kurulmuş ve Attaleia ismiyle anılmıştır. Ardından ise Adalia, Antalia ve son olarak Antalia ismini almıştır.

*Ardahan: Bu isim, Gürcücede Ardanadan gelmektedir.

*Artvin: Bu şehir İskitler tarafından kurulmuştur. Söylentilere göre isim, İskit kralının adıdır. Artvani, Artvini ve son olarak da Artvin kelimeleri kullanılmıştır.

*Aydın: Şehir Argoslar tarafından kurulmuştur. Şehre ismini ise Anadolu beylerinden birisi olan Aydınoğlu Mehmet Beyden almıştır.

*Balıkesir: Söylentilere göre bu şehrin isminin eski hisar anlamında kullanılmakta olan Paleokastio kelimesinden türediğine inanılmaktadır.

*Bartın: Bu şehrin ismi Parthenios kelimesinden gelmektedir. Bu kelime Yunan Mitolojisinde sular tanrısı anlamına gelir.

*Batman: Bu şehrin isminin tam olarak nereden geldiği bilinememektedir. Bir görüşe göre Batman çayının adı 1950li yıllarda İluh köyüne verilmiştir. İluh köyünün altında deneme kulesi kurulmuştur ve bu kule TPAO tesisleri bölgesine bakmaktadır. Bu bölgeye bakmaktan gelen Batman ismi bu şehre verilmiştir. Görüşler bu şekildedir.

*Bayburt: Mevcut kaynaklara göre bu şehrin ismi orta çağlarda Paypert veya Pepert olarak anılmıştır. Ardından Bayburt olarak değişmiştir.

*Bilecik: Bizanslılar döneminde bu şehirde Bilekoma adında bir kale bulunmaktaydı. Osman Bey bu bölgeyi alınca şehre Bilecik ismi verilmiştir.

*Bingöl: Bu bölgedeki göllerin sayısı oldukça fazla olduğu için bu isim şehre verilmiştir.

*Bitlis: Bu şehrin isim kaynağı konusunda çeşitli rivayetler bulunmaktadır. Kimi tarihçilerin görüşüne göre bu isim Pagiş veya Bageş kelimelerinden türemiştir. Diğer söylentiye göre ise, Büyük İskenderin komutanı olan Lis veya Badlis burada bir kale kurmuştur. Bitlis kelimesi ise bu komutanın isminden gelmektedir. Söylentiler bu şekildedir.

*Bolu: İlk olarak Bithynion, Roma döneminde Claudiopolis, Türklerin fethinden sonra ise polis adı bu bölgeye verilmiştir. Halk dilinde bu kelime değişmiş ve Bolu olmuştur.

*Burdur: Buranın ilk adı Askaniyadır. Günümüzdeki ismini ise Burdur gölünden almıştır.

*Bursa: Eski dönemlerde Bu bölge Bitinya bölgesinin başkentidir. Şehir ismini ise Bitinya kralı olan Prusiastan almıştır.

*Çanakkale: Bulunduğu konum itibariyle buradaki denizin şekli bir çanağı andırmaktadır. Günümüzdeki ismini buradan almıştır. Troya ismi de tarihte bu şehir için kullanılmıştır.

*Çankırı: Bu şehir ismini Gangra kalesinden almıştır.

*Çorum: Söylentilere göre bu isim Çoğurum kelimesinden gelir. Çoğurum kelimesi ise, bu bölgeden zamanında yaşayan Rumlardan gelmektedir.

*Denizli: Kelime Deniz-ili sözcüklerinin birleşmesinden oluşmuştur. İl, Eski Türkçede ise ülke anlamına gelir. Deniz ülkesi anlamında kullanılır. Rivayet bu şekildedir.

*Diyarbakır: Bu kelime bakır ülkesi anlamına gelir. Kaynağı ise Diyar-ı Bekirdir. Bu ifade Bekirin memleketi anlamındadır. Bu isim ise bir göçebe Arap boyu olan Bekir b. Vail adlı boyun buraya yerleşmesidir. Dede Korkut hikayelerinde Amide Hamid ifadesi bu bölge için kullanılmıştır.

*Edirne: Bu şehri Roma döneminde imparator olan Hadrianus kurmuştur ve şehre Hadrianopolis ismi verilmiştir. Sonradan değişimlere uğramış ve Edirne kelimesi kullanılmaya başlanmıştır.

*Elazığ: 1862 yılında o dönemde padişah olan sultan Abdulazizin uğruna Mamuretülaziz ismi verilmiştir. Sonradan isim uzun bulunmuş ve Elaziz diye değişmiştir. 1937 yılında ise Elazığ olarak değiştirilmiştir.

*Erzincan: Buranın eski adı Erizadır. Günümüzdeki adını Erzincan ovasından alır.
*Erzurum: Bu şehrin ismi için çeşitli rivayetler bulunur. Erzurum, Ardı Rum kelimesinden gelmektedir. Bu da Rum Toprağı demektir. Diğer rivayete göre ise Selçuklular bu bölgeye Erzen-Rum yani Erzen darı demişlerdir.

*Eskişehir: Bu şehrin eski adı Doylaiondur. Bu şehir 1080 yılında Türklerin, 1175 yılında Bizansın rlinr geçmiştir. Daha sonra ise Kılıçarslan burayı almış ve buraya bizim eski şehrimiz demiştir.

*Gaziantep: Şehrin eski adı Ayıntabdır. Kelime anlamı ise pınarın gözü demektir. Bu kelime halk tarafından Antep olarak değiştirilmiştir. Gazi kelimesi ise Kurtuluş Savaşındaki destek ve başarıdan dolayı verilmiştir.

*Giresun: Bu şehre dair oldukça fazla söylentiler mevcuttur. Bazı kaynaklar bu şehrin eski adının Farnakia olduğunu söylerken, bazı kaynaklar ise Kerasus olduğunu söylemektedir.

*Gümüşhane: Bu bölgeden önceden gümüş madenleri fazlaymış ve bu nedenle bu isim verilmiştir.

*Hakkari: Bu kelimenin Kürtçeden Türçeye geçtiği söylenmektedir. Kelimenin özü Kar-indir ve de kelime Her ön ekini almıştır. Kar-in kelimesinin anlamı �ebilmektir. Bu kelime, insanların güç yitirebilme durumunu ifade eder. Bu nedenle de Hakkari hep güçlü anlamına gelir. Rivayet böyledir.

*Hatay: Bu şehre ismini Atatürk vermiştir. Avrupa, adı Hıtaylar olan yarı göçebe kabilelerin Çinin kuzeyini işgal ettikleri için Çinin kuzeyine Hıtay demişlerdir. Atatürk, Hıtaylıların Antakya bölgesine geldiğine inanıyordu ve bu nedenle bu şehre Hatay ismini vermiştir.

*Iğdır: Şehrin ismi, Oğuz Boylarından bir bey olan Iğdır Beyden gelir. Anlamı ise, ulu, yiğit lider anlamındadır.

*Isparta: Mora yarımadasına Anadolunun batısına göç eden Ispartalılardan oldukça büyük topluluk gelmiştir. Kente de kendi topluluklarının ismini vermişlerdir.

*İstanbul: Şehri MÖ 658 de Megara kralı olan Byzas kurmuştur. Bu nedenle şehre Bizantion ismi verilmiş. Bizans döneminde Konstantin bu şehir için söylenmiştir. Araplar bu şehre Kostantiniye, Romalılar ise Konstantinopolis demişlerdir. Bu isim uzun görülmüş ve stin-polis olarak kısaltılmıştır. İstanbul bu ifadeden türemiştir. Türkler burayı fethedince İslambol ismi kullanılmış sonra İstanbul olarak değiştirilmiştir.

*İzmir: Kentin ilk adı “Smyrna”dır. İzmir sözcüğü smyrnanın halk arasındaki kullanış şeklini ifade eder. Homeros destanlarında Smyra ismi Kıbrıs Kralı Kinyrasın kızı Smyradan gelir. Bazı kaynaklara göre de şehri Hititler değil Amazonlar kurmuştur.

*Kahramanmaraş: İlk ismi Markasidir. Halk dilinde Maraş olarak değişim göstermiştir.

*Karabük: Bu şehre ismini Cumhuriyet döneminde 13 haneli olan Karabük Mahallesinin ismi verilmiştir.

*Kırıkkale: Bu kentin ismi Osmanlı arşivlerine göre Kırıkkal şeklindedir. Bizansın kale komutanı, akıncıların kaleye doğru hücum ettiğini öğrenir ve eğer mağlup gelinirse barut dolu fıçıların havaya uçurulmasını emreder. Bizans kale komutanı mağlup olur ve barut fıçıları her yeri yerle bir eder. Şehrin ismi şehirdeki kahramanlıkları ifade eder.

*Kırklareli: Bu isim, bu bölgeyi Türklere katan 40 savaşçıdan gelir. Bu savaşçılar deliler veya akıncılar olarak bilinirler ve bölgeyi fethederken öleceklerini bildikleri halde kaleyi ele geçirdikten sonra can vermişlerdir.

*Kırşehir: Tam kesin bir bilgi olmamakla birlikte şehrin isminin Kır ve şehir isimlerinden geldiğine inanılır.

*Kilis: Bu şehrin ismi Osmanlı kaynaklarında Kilis kalesi olarak geçmektedir. Bu kelimenin okunuşu aslında Kiristir. Fonetik açıdan Kilis kelimesine benzerlik gösterir. Bazı kaynaklarda Kiris kelimesinin efendi anlamına geldiği söylenir. İnanışa göre bölgeye 8. Yy da Türkmenler gelmiş ve Kirise Kilis diyerek şehrin ismi Kilis kalmıştır.

*Kocaeli: Bu bölgeyi Orhangazi döneminde Akçakoca adında bir komutan fethetmiştir. Bu komutandan dolayı Kocaeli denmiştir.

*Konya: Eski çağarda Hıristiyan azizlerinden biri olan St. Paul bu bölgeyi ziyaret etmiş ve bölge önemli dinsel simge hakine gelmiştir. Bu yüzden buraya ikonyum denmiştir. Bu kelime İsanın tasviri anlamına gelir. Abbasiler döneminde kelime Kuniye, Türkler alınca da Konya olarak değiştirilmiştir.

*Kütahya: Frigler bu bölgeye Katiation ismini vermiştir. Daha sonra halk şehre Kütahya demeye başlamıştır.

*Malatya: Hititler döneminde Meliddu denen şehir, halk tarafından Malatya olarak değiştirilmiştir.

*Manisa: Kelime Yunanca Magnesyadan gelir. Türkler döneminde Manisa olarak değişmiştir.

*Mardin: Rivayete göre Mardin kelimesi Süryanicede Marde kelimesinden gelir. Romalılar Maride, Araplar ise Mardin demişlerdir.

*Mersin: Bu bölgenin yakınlarında eskiden Mersinli aşireti varmış. Bu aşiret Türkistandan gelerek buraya yerleşmiştir. Şehre ismini bu aşiret vermiştir.

*Muğla: İlk adı Mobolladır. Türkler buraya Muğla demiştir.

*Muş: Rivayete göre Süryanicedeki Muşadan gelir. Muşa bu dilde suyu bol demektir. Diğer rivayete göre ise şehrin kurucusu olan Muşetten Muş ismi gelir.

*Nevşehir: Burası 18. Yüzyıla kadar köydü ve adı da Muşkaraydı. Damat İbrahim Paşa köyünü geliştirdi ve yeni şehir anlamında olan Nevşehir ismini buraya verdi.

*Niğde: İlk çağ döneminde bölgede Nagdoslular yaşamıştır ve şehre isimlerini vermişlerdir.

*Ordu: İlk adı Kotyoradır. Halk tarafından isim değişikliğe uğramıştır.

*Osmaniye: Bu isim Arapça Otmandan gelmektedir.

*Rize: Bu ismin, Kafkas bir kelime olduğu düşünülmektedir.

*Sakarya: Bu şehir ismini Sakarya nehrinden almıştır.

*Samsun: Şehrin eski adı Amisostur. Halk tarafından Samsun olarak değiştirilmiştir.

*Siirt: Bu ismin Keldani aslından geldiği ve anlamının da şehir olduğu rivayet edilmektedir.

*Sinop: Bu isim, Yunan mitolojisinde bir tanrıça olan Sinoppeden gelmektedir.

*Sivas: Rivayete göre şehrin ilk ismi Sebastedir. Sebaste ismi ise, Pontus Kralının eşi olan Pitodoris tarafından verilmiştir. Bir diğer görüşe ise, Sivas ismi Sipastan gelmektedir. Sipas ise, üç göze anlamına gelir. Şehir ilk kurulduğunda şehirde üç su gözesi bulunduğu ama insanların kötü davranışlarından dolayı bu gözelerin kuruduğu söylenmektedir.

*Şanlıurfa: Şehrin eski adı Orhai ya da Orhoe’dir. Bu isim sonra Araplar tarafından Rye çevrilmiştir. Diğer söylenti ise, R Kürtçeden gelir ve bu dilde güneş demektir.

*Şırnak: İslam kaynaklarına göre Nuhun gemisi bu bölgedeki Cudi dağına oturmuştur. Şehir ise Şehr-i Nuh adıyla kurulmuştur. İl olarak Şerneh denilmiştir.

*Tekirdağ: Bu isim, kıyı boyunca uzanmakta olan Tekirdağlarından gelmiştir.

*Tokat: Eski ismi Komana Pontikadır. Halk arasında isim değişmiş ve Tokat olmuştur.

*Trabzon: Bu isim dört köşe anlamındaki Trapezustan gelmiştir.

*Tunceli: Bazı maden kaynaklarından dolayı Tunceli denmiştir. Anlamı ise, tunç ülkesi demektir.

*Uşak: Çocuk veya genç olarak halk dilinde söylenir. Aşık kelimesinden de geldiği söylenir.

*Van: Şehri Asur kraliçesi olan Semaramis kurmuştur. Bu nedenle şehre Şahmirankent denmiştir. Daha sonra ise bu şehre gelerek burayı bayındır hale getiren Van adındaki validen şehir ismini almıştır.

*Yalova: Bu şehrin isminin nereden geldiğiyle alakalı çok sayıda görüş vardır. Fakat bir görüş diğerlerinden ön plana çıkmaktadır. Buranın eski adı Yalakabad’dır. Daha sonra burası Yali ovası olarak anılmıştır. Yali, Türkçeye Rumcadan yalı olarak geçmiş ve ova kelimesiyle birleştiği sanılır.

*Yozgat: Yozgat kelimesi, otlak kent ya da sürü anlamlarına gelir. Yozkent, sürüleri bol olan şehir anlamına gelir. Daha sonra bu isim Yozgat olarak değişmiştir. Söylentiler bu şekildedir.
*Zonguldak: Şehrin ilk ismi Sandaracadır. Zonguldak kelimesinin bu kelimeden dönüştüğü sanılır.

Şehirler isimlerini hangi efsaneler ve olaylar sonunda almıştır?

ANADOLU 
Romalılar, kendilerine ait toprakları Thema adı verilen on dört yönetim bölgesine ayırdılar. Bu bölge Bizansın doğusunda kaldığı için bu topraklara ''Theme Anatolica - Doğu Ülkesi'' adını verdiler. Sonraları Anatolia olarak anıldı. Kelime zamanla Anadolu'ya dönüştü. 

ADANA 
Bizanslı tarihçi Stefan, Uranus'un iki oğlu Adanus ile Sarus'un Tarsuslularla savaşarak bu şehri kurduklarını, bunlardan birinin adı kente (Adanus), diğerinin adı ise Seyhan Irmağına (Sarus) verildiğini söyler. 

ADAPAZARI 
Bu kente Adapazarlılar, kısaca Ada derler. Çünkü Sakarya ve Çark suyu arasında yer alan kent, tıpkı bir adayı andırır. ''Pazar'' sözcüğünü ise XVII. y.y.'da yörenin pazar yeri olmasından alır. 

ADIYAMAN 
Adıyaman ilk zamanlarda, Piran Köyü'nün yerine kuruluydu ve Perre adını taşıyordu. Daha sonra Emeviler, buraya bir kale yaptırdı. Kent de Mansur'un Kalesi anlamına gelen ''Hısn Mansur'' adıyla anılmaya başlandı. Kent, 1. Selim zamanında alınınca Türkler, buraya Adıyaman demeye başladılar. 

AFYONKARAHİSAR 
Eski adı Akroenos olan kenti, Selçuklular uzun ve kanlı savaşlardan sonra ele geçirince, kuşatma anlamına gelen "Hisar" dediler. Kuşatma çok acılara neden olduğu içinde, kara taşlardan bir kale kurup buraya Karahisar adını verdiler. XVI. y.y.'da burada afyon yetiştirilmeye başlanınca, ''Karahisar''ın başına Afyon eklendi ve kent Afyonkarahisar adını aldı. 

AĞRI 
İsmini sınırları içindeki Ağrı (Ararat) Dağı'ndan alır. Zamanla ''Aran'' şeklinde söylenmeye başlanan kent, sonuçta Ağrı adını aldı. 

AKÇAABAT 
Trabzon iline bağlı bir kıyı kasabası olan kent, adını limanı korumak için yapılmış, kalenin beyaz taşlarından alır. 

AKSARAY 
Son Kappadokya Kralı Arkhelaos tarafından yeniden kurulan kente ''Arkhelais'' adı verildi. Şehri en son ele geçiren Selçuk Beyi İzzettin Kılıçarslan, kente cami, medrese, kümbetler ile birlikte büyük ve beyaz bir saray yaptırır.Şehir ''Aksaray'' adını işte bu saraydan alır. 

AKŞEHİR 
İlçenin bugün bulunduğu yerde, eski çağlarda Phlomelium kenti vardı. Şehrin eski kalesinin burçları ak taştan yapılmıştı.İsmini işte buradan aldığı sanılıyor. 

ALANYA 
Kentin ilk adı Korakesion idi. Anadolu Selçuklu Sultanı Alaettin Keykubat Alanya'yı kuşatınca, kale komutanı burayı savaşmadan teslim etmeyi önerdi. Kızınıda Keykubat'la evlendiren kale komutanı Kir Fard, kente Alaettin'in adını vererek ''Alaiye'' dedi. Alaiye zamanla Alanya'ya dönüştü. 

ALAŞEHİR 
Manisa'nın ilçesi. Dünyanın ilk Filadelfiyası. Kurucusu Bergama krallarından Filadelfos. Başlangıçta kente kurucusunun adı verilerek Filadelfiya dendi. Sonraları bu isim ''Neo-Kayseriya'' ya çevrildi. Kent, Türklerin eline geçince, tüm eski adlarından vazgeçilerek şimdiki adını aldı. 

AMASYA 
Amasya'yı Amazon Kralı Amasis kurdu ve ona Amasis kenti anlamına gelen ''Ameseia'' adını verdi. Tarihçi Strabon'a göre, Amasya adı işte buradan türemiştir. 

ANKARA 
İslam kaynaklarına göre Ankara'nın adı ''Engürü'' idi. Kimilerine göre Ankara sözü Farsça ''üzüm''anlamına gelen Engür'den, ya da Yunancada ''koruk'' anlamına gelen Agurida'dan türüyor. Kimi kaynaklar ise Ankara sözcüğünün, Hint-Avrupa dilinde ''eğmek'' anlamına gelen Ank, Sanskritçede ''kıvrıntı'' anlamına gelen Ankab'dan, yada Latincede ''çengel'' demek olan Uncus'dan türediğini ileri sürer. Frigya dilinde ''Ank = Engebeli, karışık'' diye bir sözcük bulunur. Şehrin kuruluşundaki ismi Ankyra, Ankura, Ankuria, Angur, Engürü, Engürüye, Angare, Angora, Ancora ve son olarak ANKARA şeklini aldı. 

ANTAKYA 
İsa'dan önce 300 yıllarında Makedonya Kralı Seleukoz, bu yörede Antakya'yı kurdu ve kente babasının ismi olan Antiokhia adını verdi. Zamanla kent Antakya adına dönüştü. 

ANTALYA 
Kenti, İsa'dan önce II. y.y.'da Bergama krallarından Attolos II kurdu. Şehir önceleri adını kurucusundan aldı ve Attaleia adıyla anıldı. Daha sonraları bu isim Adalia, Antalia ve son olarakta Antalya şekline dönüştü. 

ARDEŞEN 
Yavuz Sultan Selim Trabzon Sancak Beyi iken, Osmanlı tahtına sahip çıkmak ister ve bu amacı gerçekleştirmek için Kepa Sancak Beyi olan oğlunun yardımına gerek duyar. Yardım almak için giderken Fırtına Deresi'nde ağaç parçalarını görür. Bölge tamamen boş, bataklık ve çalılıktır. Çevresindekiler, kendisine bölgede kimsenin yaşamadığını söylediğinde Yavuz Sultan Selim, dere çevresindeki ağaç parçalarını göstererek "Bu belde tenha değil, bakın dere yonga taşıyor. Bu yörenin ardı şendir" der.Yani yüksek kesimlerde yerleşim birimleri olduğunu ifade eder. Ardı şen sözcüğü zamanla halk dilinde Ardeşen olarak yerleşir. 

ARHAVİ 
Artvin' bağlı ilçe merkezi. Adını, o bölgede Karadeniz'e dökülen ve eski adı Arkhabis olan akarsudan alır. 

ARTVİN 
Kıldiyet Dağı'nın dik yamaçları üzerine İskitler tarafından kuruldu. Yaygın bir inanışa göre Artvin adı, kenti kuran İskit hükümdarının adından gelir. Sözcük, önceleri Artvani, sonrada Artvini biçiminde söylenmiş, zamanla Artvin'e dönüşmüştür. 

AYDIN 
Kenti ilk olarak Argoslular kurdu. Adını ise Anadolu Beyleri'nden Aydınoğlu Mehmet Bey verdi ve ona Aydın Güzelcehisarı ismini taktı. Bu isim sonraları kısalarak Aydın halini aldı. 

BALIKESİR 
Kentin adının ''Eski Hisar'' anlamına gelen ''Paleokastio''dan türediği sanılıyor. Halk arasındaki söylentiye göreyse Balıkesir adı ''Balı çok'' anlamına geliyor. 

BARTIN 
Roma döneminde Bartın Çayı'nın adı ''Parthenius'' (Suların İlahı) idi. Bu akarsuyun kıyısında kurulan kente ise ''Parthenia'' adı verildi. ''Parthenia'' adı zamanla Bartın'a dönüştü. 

BATMAN 
Batman yeni bir kenttir. Daha önce aynı yerde ''İluh'' adında bir köy vardı. Yakınında petrol bulunduktan ve bir rafineri kurulduktan sonra hızla gelişen İluh, 1950'lerden itibaren yakınından geçen Batman Çayı'nın adıyla anılmıştır. 

BAYBURT 
Kentin adı olarak Eski Çağ'da kullanılan ''Bayberd'' , ''Baiberdon'' , ''Payper'' , ''Baberd''' , ''Paypert'' gibi adların kökeni tektir. Marco Polo'nun seyahatnamesinde kent, ''Paipurth'' yada ''Baiburt'' diye anılmıştır. Selçukluların kullandığı ''Baybird'' adı, başlangıçta Osmanlılar tarafından da benimsenmiş, ama ad son zamanlarda ''Bayburt'' biçiminde yazılmıştır. 
Evliya Çelebi'ye göreyse Bayburt adı, ''zengin'' anlamındaki ''bay'' ile yurt sözcüğünün birleşmesinden oluşmuştur. ''Zengin belde'' anlamındaki ''Bayyurt'' adı, zamanla ''Bayburt''a dönüşmüştür. 

BERGAMA 
Eski bir Anadolu mitolojisine göre, Akhilleus'un oğlu Neoptolemos 'la Andromakhe'den doğma Pergamos, Yunanistan'dan Anadolu'ya kaçıp Bergama'nın bulunduğu yerdeki kralı öldürdü ve kendi kral oldu. Kentin adını değiştirip ona kendi adını verdi. Bu mitolojiye göre Bergama adı, işte bu kralın adı olan ''Bergamos'' ya da ''Pergamon'' un değişmiş şeklidir. 

BİGA 
Yapılan araştırmalara göre, Biga'nın ilk kuruluş tarihi İ.Ö. 2000 - 1900 yıllarına dayanır. Truva Kralı Comenen tarafından bir koloni kenti olarak kurulduğu ve yörenin ilk yerli halkının Gergithes ( Gergis) ler olduğu bilinmektedir. 
Biga, adını Yunanca'da ''Kaynak'' ve ''Pınar'' anlamına gelen ''Pegai'', ''Pigas'' sözcüğünden almaktadır. ''Pigas'', ''Menbaalar , kaynaklar kenti'' anlamına gelmektedir. 'Pigas'' adının zamanla Biga'ya dönüştüğü sanılmaktadır. 

BİNGÖL 
Bölgede volkanik kayalardan oluşmuş bir dağ kitlesi ve 2 bin 700 metreyi aşan yükseltilerde birçok göl vardır. Gerek dağ, gerekse eteğindeki kent, Bingöl adını işte bu çok sayıdaki göllerden alır. 

BİTLİS 
Kenti ne zaman ve kimlerin kurduğu kesin olarak bilinmiyor. Bitlis adı ise kimilerine göre ''Bageş'' ya da ''Pagiş'' sözcüklerinden türüyor. Kimilerine göre ise Büyük İskender'in buyruğu ile komutanı ''Lis'' veya ''Badis'' burada bir kale kurmuş, Bitlis adı bu komutanın isminden kaynaklanıyormuş. 

BODRUM 
Kasabanın ilk çağlardaki adı Halikarnasos'tu. Bir süre Bizans, Rodos şovalyeleri ve Menteş Beyliği'nin egemenliği altında kaldıktan sonra, Kanuni Sultan Süleyman zamanında Rodos'la birlikte Osmanlılara katıldı 

BOLU 
Kente önce ''Bithynion'', Romalılar çağında da ''Claudiopolis'' adı verildi. Osmanlıların eline geçtikten sonra ise ''Claudiopolis' sözcüğünü kısaltıp önceleri ''Poli'', daha sonra ise kente Bolu dediler. 

BURDUR 
Kent, eski adı ''Askaniya'' olan Burdur Gölü'nün yanında kurulmuştur. Adınıda bu gölden almıştır. Gölün adı değiştirilince, kentde bugünkü adını almıştır. 

BURSA 
Eski çağlarda ''Bitinya'' adı verilen bölgenin başkenti olan Bursa'yı, İsa'dan önce 2. y.y.'da Bitinya Kralı Prusias II kurdu. Kent, kurucusunun adına dayanarak Prusa, daha sonrada Bursa oldu. 

ÇANAKKALE 
Çanakkale, boğazın kıyısında ve en dar yerinde kurulmuştur. Burada denizin şekli aynı bir çanağı andırır, bugünkü adınıda buradan alır. 

ÇANKIRI 
Kent ilk çağda, ''Gangra'' kalesinin eteğinde kuruldu. İsmini Gangra Kalesi'nden alan Çankırı'ya yakın zamana kadar Çangırı ve Çenğiri deniyordu. 

ÇORUM 
Malazgirt zaferinden kısa bir süre sonra Danişmentliler'den Melik Gazi, 30 000 kişilik bir orduyla kenti ele geçirdi. Yöreye Alanyutlu Türkmenler'inden Çorumlu oymağı yerleştirildi. Bu nedenle kentin adı, önceleri Çorumlu olarak anılırken, bu ad sonraları Çorum'a dönüştü. 

DENİZLİ 
Bu kent M.Ö. III y.y'da, Selefkilerden Antiokhos'un eşi Laodike adına kuruldu. Müslüman akınları sırasında buraya Lazkiye denildi. 1399'da Osmanlı topraklarına katıldı. Daha sonra deprem nedeniyle eski kent terk edildi ve 6 kilometre güneydeki Denizli kuruldu. Kente, ilk zamanlar Donguzlu (Donuzlu) ya da Tonguzluk deniliyordu. Bugünkü Denizli adı buradan gelmiştir. 

DİYARBAKIR 
Eski adı Yunan ve Latin kaynaklarında Amida, İslam eserlerinde Amid, Dede Korkud kitabında Hamid olarak geçer. Bekr İbn Va'il adlı Arap göçebe boyu bu çevrede çok dolaştığından, VIII. yüzyılda Abbasiler buraya ana bölge anlamına gelen Diyarbekir adını verdiler. İl topraklarında zengin bakır madeni bulunduğundan 1937 sonunda Atatürk, bakanlar kurulu kararı ile kentin adını değiştirip ona ''Bakır Ülkesi'' anlamına gelen Diyarbakır adını verdi. 

EDİRNE 
Kenti ilk kuran, Trakların Odris boyuydu ve o zamanki Edirne, Odrise adını taşıyordu. Romalılar devrinde İmparator Hadrianus tarafından yeniden kurulduğu için kentde ''Hadrinopolis'' veya ''Andrinople'' adını aldı. Hadrianus'un şehri anlamına gelen bu sözcük, Osmanlılar tarafından feth edildikten sonraysa Edirne adına çevrildi. 

EDREMİT 
Balıkesir ilçesinin eski adı ''Adramyttion''du. Kentin kurucusu Yunan mitolojisine göre Granikos'dur. Edremit ismi, Adramyttion'un değişmiş halidir. 

EFES 
Eski adı ''Efesos'' olan kenti, Amazonların kurduğu sanılıyor. Yunan mitolojisinde ise Efes kentini İonların önderi olan Androklos'un kurduğu söylenir.Efes sözü ''Efesos''tan gelir. 

EĞİRDİR 
Isparta'nın ilçesi olan kent, önceleri yarımadanın ucundaydı. Bir yangın büyük zararlara yol açınca Eğirdir, yarımadanın dışına taştı, göl kıyısında, genişliği değişen, eğri bir şerit oluşturdu. Adını işte bu eğriliğinden alır. 

EMET 
Kütahya'nın ilçesinin eski adı ''Tiberipolis'' idi. Selçuklu Türkleri, kasabayı Bizanslılardan alınca, ona, kasabadan akan Emet Irmağı'nın adını verdiler. ''Emed'' uç, son anlamına gelir. 

EMİRDAĞ 
Afyon'un ilçesi. XI. yüzyılda Anadolu Selçuklularına, sonrada Osmanlılara geçti. 1866 yılında burada kurulan kasabaya, zamanın padişahının adı verildi ve ''Aziziye'' dendi. 1932 yılında bu isim, kasabanın yakınındaki dağdan dolayı, Emirdağ adını aldı. 

ELAZIĞ 
1834'te Doğu eyaletleri valiliğine atanan Reşit Mehmet Paşa, güneydeki ovada Mezraa adıyla anılan köyün yerinde vilayet ve ordu müfettişliği merkezi kurdu. 1862'de, vali İsmail Paşa'nın önerisi üzerine, Mezraa adı, o sırada Osmanlı Padişahı bulunan Abdülaziz'in onuruna ''Mamüretülaziz'' şeklinde değiştirildi. Bu ismi uzun bulan halk, onu kısaltıp kısaca Elaziz dedi. Şehrin adı 1937'de Elazığ'a çevrildi. 

ERZİNCAN 
Tarihçi Strabon'un, Akilisene dediği bu yörede, Eriza adlı eski bir kent bulunduğu belirtilmektedir. Çok eski bir tarihe sahip olan kent, Ortaçağ'da büyük ve bayındır bir haldeydi. Daha sonra adını üstünde kurulduğu ovadan alan Erzincan'a eskiler, Erzingan (halk arasında Ezirgan) derdi. 

ERZURUM 
Bugünkü Erzurum'a çok yakın bir yerde, Romalıların 422'de kurduğu ''Theodosiopolis'' vardı. 463'te, Araplar bu kenti ele geçirip ona ''Kalikala'' adını verdiler. Kent daha sonra yeniden Bizanslıların eline geçti. Bizanslılardan sonra bölgeyi ele geçiren Anadolu Selçukluları burada, ''Erzen Rum'' adıyla yeni bir kent kurdular. Erzurum ismi işte bu ''Erzen Rum''dan geliyor. Erzen, darı demektir. Bir başka kaynağa göre ise Erzurum adı, Arz-ı Rum (Rum Ülkesi) sözcüğünden türemiştir. 

ESKİŞEHİR 
Frikler tarafından kurulan Eskişehir'in eski adı ''Dorylaion''du. Roma ve Bizans egemenlikleri altında kalan kenti Türkler 1080 yılında feth etti. 1175'te Bizans İmparatoru Manuel, Eskişehir'i Türklerin elinden aldı. Fakat ertesi yıl yapılan savaşta Kılıçarslan, şehri geri aldı. Eski şehir, yeniden ele geçtiği içinde ona, Eski ''Bizim eski şehrimiz'' anlamına gelen Eskişehir adı verildi. 

FINDIKLI (Rize) 
Fındıklı ilçesi, Fatih Sultan Mehmet’in 1461 yılında Trabzon’un fethinden sonra Osmanlı egemenliği altına girmiştir. Önceden bölgede Tiranlılar, Makedonyalılar ve Bizanslılar yaşamıştır. 1886 yılına kadar ''Karye'' (Köy ile Nahiye arasında idari birim) olan Fındıklı'nın eski adı "Viçe"dir. 

GAZİANTEP 
Bugünkü kentin adı eskiden ''Ayıntab''dı ve bu ad halk arasında Antep şeklinde geçerdi. 1919'da, Fransız işgaline karşı kahramanca mücadele eden Antep halkına, bu kahramanlıklarından dolayı 6 Şubat 1921'de çıkarılan yasayla kentlerine ''Gazi'' ünvanı verilmiştir. 

GEDİZ 
Kütahya'nın ilçesi. Eski adı Kadoi. Frikyalıların kurduğu kent, daha sonra Lidya, Pers, Makedonya, Bergama Krallığı ve Roma İmparatorluğu egemenliğine girmiş, 1428'de Osmanlıların eline geçmiştir. 

GELİBOLU 
Çanakkale'nin ilçesi. Eski bir şehir olan Gelibolu'nun adı ''Gallipolis''ten türer. 

GEMLİK 
Eski adı Askania. Lidya, Pers, Makedonya, Britanya, Roma ve Bizans egemenliklerine giren kent, son olarak Osmanlıların eline geçti ve şehre bugünkü adını Osmanlılar verdi. 

GİRESUN 
Giresun adı, bu bölgede yetişen ve ceresia denilen yaban kirazından gelir. Cerasia, Osmanlılar zamanında Giresun oldu. 

GÖREME 
Göreme kentinin eski adları Korama, Matiana, Maccan ve Avcılar’dır. Göreme ile ilgili 6.yüzyıla ait bir belgede, ilk olarak ‘Korama’ adına rastlanıldığından dolayı en eski adının bu olduğu düşünülmektedir. Bu isimler zamanla ''Göreme''ye dönüşmüştür. 

GÜMÜŞHANE 
Kent adını, vaktiyle burada bulunan gümüş madenlerinden alır. 

GÜNEYSU (Rize) 
Güneysu ilçesinin eski adı ‘’POTOMYA’’dır. Bu adı, ilçenin içinden geçen ve Salarha deresi ile birleşerek Taşlıdere mevkiinden Karadenize akan Potomya Deresi'nden almıştır. 

HAKKARİ 
Hakkari adı, eskiden Van Gölü'nün güneyinde yaşayan bir göçebe aşiretin adından gelir. Burada oturanlara Hakkariler, çevreyede Hakkariye deniyordu. 

HATAY 
İ.Ö 1200'lerde Hitit Prenslikleri döneminde Amik Ovası'ndaki Hitit prenslikleri birleşerek Hettena Krallığı'nı kurdular. Hatay adının ''Hattena''dan geldiği sanılıyor. 

HEMŞİN (Rize) 
Uzun süre Amadan-Mamadan yöresini kendilerine yurt edinen Türk oymağı, daha sonraları Sasaniler'in yoğun din baskılarına maruz kaldılar. Mecusi (Ateşe tapan) inancına sahip Sasaniler'in, bu dine geçmeleri için baskı uygulamaları üzerine, bu yörede tutunamayacaklarını anlayan Türk oymağı, 623 yıllarında Hamam Beğ idaresinde Rize yöresine göçüp "Danpur" denilen yıkık kasabayı imar ettiler. Yeniden imar ettikleri bu beldeye, beylerinin adına izafeten "Hamama Şen (Hamama Bad / Hamamın Şenlendirdiği) " adını verdiler. Bu Türkçe ad zamanla Hemşen/ Hemsin biçimine girerek günümüze kadar geldi. 
Kaşgarlı Mahmut tarafından 1072-1074 yıllarında derlenen Divan-ı Lügat-it Türk'ün tercümesinde ise "EMŞEN" kelimesinin kuzu derisi, kürk yapılan deri anlamına geldiği görülmektedir. Deriden yapılmış kürk giyen , kabile boy başkanlarına izafetten Hemşen'li deyiminin ortaya çıktığı ifade edilmektedir. (Hemsin isminin Hemşen kelimesinden ortaya çıkmış olabileceği kuvvetli bir ihtimaldir). 

ISPARTA 
Isparta, İlkçağ'daki Psidia kentlerinden Baris'in yerini almıştır. Arap kaynaklarında kentin adı Sabarta olarak geçer. Bu adın da Baris'ten türediği ve ilk zamanlardaki söylenişinin İsbaris olduğu sanılmaktadır. Isparta adı büyük olasılıkla, bu sözcüğün halk arasındaki söylenişinden türemiştir. 

İÇEL 
İçel adı, Anadolu Selçukluları zamanında verildi.Bölge, Toros Dağları içine girdiği ve geçilmesi güç olduğu için bu adla anılmıştır. 

İNEBOLU 
Kastamonu'nun ilçesi. Eski adı ''İnebolis''di. Türkler zamanında bu isim İnebolu şeklini aldı. 

İKİZDERE (Rize) 
1933 yılına kadar ismi Kura-i Seba olarak bilinen ilçe; bu tarihten sonra bucak merkezi olarak İkizdere adını almıştır. Karşılıklı birbirine bakan bu iki dağın vadisinde, Çamlık Deresi ile Cimil Deresi'nin birleştiği yerde kurulan ilçe, "iki dere" anlamında kullanılan İkizdere adını almıştır. 

İNEGÖL 
İnegöl ve çevresi bir zamanlar daha sulakmış. Yörenin akarsuları yüksek dağlardan, kayalıklardan inip hep buraya dökülür, yöreyi adeta göl haline getirirmiş. İşte, bu inen sular nedeniyle İnegöl'e ''İnengöl'' denmiş. Sözcük zamanla İnegöl halini almış. 

İSKENDERUN 
İ.Ö 333 yılında Büyük İskender tarafından kuruldu. İskender'in Mısır'da kurduğu İskenderiye Kenti'nden ayırt edilmesi için buraya önceleri Aleksandria Minor (Küçük İskender) dendiyse de, daha sonra aynı anlama gelen İskenderun şeklinde adlandırıldı. 

İSPİR 
Kent, tarihi İspir Kalesi'nin eteğinde kurulduğu için adını bu kaleden alır. Rum tarihçiler bu kalenin eski adının ''Hispartis'' olduğunu ileri sürerler. Arap kaynaklarında ise gerek kalenin, gerekse kentin adı ''İsbiren'' olarak geçer. 

İSTANBUL 
Megara Kralı Byzas ve yandaşları yeni bir kent kurmak ister ve bu kentin yeri konusunda kahinlere danışırlar. Kahin onlara ''Bu kenti körlerin ülkesinin karşısına kurun'' der. Megaralılar, bugünkü Sarayburnu'nun olduğu yere gelirler.Buradan çevreyi gözlerken , o zamanlar Finikelilerin sömürgesi olan Kadıköy'ü görürler. Finikelilerin Kadıköy gibi bir yere yerleşmelerine çok şaşırırlar ve ''İşte kahinin haber verdiği körler ülkesi orası olsa gerek'' deyip, Haliç ile Lygos Burnu arasında kendi şehirlerini, İstanbul'u kurarlar ve şehre, önderlerinin adı olan Byzantion - Bizans ismini verirler. 
Roma İmparatoru Marcus Avrelius'un döneminde kent, imparatorun manevi babasının adıyla ve ''Antonion'' olarak anıldı. 
Konstantin, Roma İmparatorluğu'nun merkezini Roma'dan, İstanbul'a taşıyınca, kente ''Konstantinopolis'' adı verildi. ''Şehire'' anlamına gelen bu ismin kısaltılmış şekli ''Stin-polis''di. İstanbul sözcüğü işte bu kelimeden türedi. Araplar ise Konstantinopolis'e, ''Kostantaniye'' diyorlardı. 
On Yedinci ve On Sekizinci Yüzyıllarda bu isim ''İslambol'' şeklinde değiştirildiysede, halk benimsemeyince İstanbul adı resmileşti. 

İYİDERE (Rize) 
M.Ö.700 yıllarında Miyetoslu'larca kurulan önce Roma, sonra Bizans ve Pontus Rum egemenliği altında kalan yerleşim yeri, 1461 yılında Fatih Sultan Mehmet tarafından Osmanlı Devleti sınırları içerisine katılmıştır. Eski adı ''Aspet'' olan ilçe merkezi, Türkiye Cumhuriyeti'nin kurulmasından sonra bucak olarak yapılandırılmıştır. İyidere, deresinden dolayı da İyidere ismini almıştır. 

İZMİR 

Bir görüşe göre, kenti kuran Hititlerdir ve İzmir'e ''Navlühun adını vermişlerdir. İsa'dan bin yüzyıl önce ise, İkinci Amazonlar yönetimindeki Akalar, Efes'te Smyrna (İzmir) adlı bir mahallede oturuyorlardı. Mahallelerini terk edip Navülhun'u işgal ettiler ve ona aynı zamanda reislerinin de adı olan Smyrna ismini verdiler. 
Kimi kaynaklara göreyse İzmir'i kuranlar Hititler değil, Amazonlardır. 
Homer'in destanlarında ise kent ismini, Kıbrıs Kralı Kinyras'ın kızı Smyrna'dan alır. 
Sonuçta, Smyrna sözcüğü tarihin akışı altında İzmir'e dönüşmüştür. 

İZNİK 
Tarihçi Strabon'a göre kenti Büyük İskender'in komutanlarından Antigon kurdu ve ona ''Antigonya'' adını verdi. Antigon'un ölümünden sonra kenti ele geçiren Liysimahos buraya karısının adını verdi, böylece kentin adı ''Nikiya'' oldu. Yunanlılar kente, ''İznikliyim'' anlamına gelen ''İs-Nikiya'' dediler. İznik sözcüğü buradan türedi. 
Halikarnas Balıkçısı Cevat Şakir'in araştırmalarına göreyse İznik'i kuranlar Makedonyalılar değil, Amazonlardır.

Ülke adlarının anlamlarını okumak için tıklayınız.

Sözlüklerimizden ilginç sözcükler bulabilirsiniz. Araştırmak için tıklayınız. SÖZLÜK